O tome da li je portret Josipa Broza Tita, naslikan 1947, nepotrebna “mrlja” na velikoj izložbi posvećenoj obilježavanju 150 godina rođenja slikara Paje Jovanovića u Galeriji SANU u Beogradu, postoje oprečna mišljenja. Nastao tako da veliča vladara, u momentu kada je bila aktuelna krilatica „Trst je naš“ i „ Život damo, Trst ne damo“, portret Paje Jovanovića prikazuje odlučnost maršala da sačuva teritoriju. Tito stoji pored stola oslonjen na stegnutu pesnicu ispod koje je mapa Istre. Međutim, kako teritorija ipak nije bila sačuvana, portret je kasnije povučen iz javne upotrebe i smješten u depo Narodnog muzeja.
Ovo djelo se, prema mišljenju istoričara umetnosti, ubraja u slabija ostvarenja Paje Jovanovića ali mu niko ne osporava njegov istorijski značaj. Broz na ovom portretu stoji i drži pesnicu na mapi Istre, to je važna epizoda. Tada su napravljeni propagandni plakat i fotografija a tadašnja vlast je “iskoristila” Paju Jovanovića da po plakatu naslika portret Tita.Zašto je u izbor od 97 Jovanovićevih radova, koji se mogu vidjeti u Galeriji SANU, uvrstio i ovaj portret Josipa Broza Petar Petrović, kustos Narodnog muzeja u Beogradu, u izjavi za „Politiku” objašnjava ovako:
-Mi bismo publiku slagali ako bismo prikazali samo najuspešnija djela Paje Jovanovića. Hteli smo da damo pravu sliku umetnika, dakle da ga predstavimo i sa nekim manama. Paja Jovanović je bio pozvan da u društvu mladih umjetnika portretiše Broza . Drugo, to je stojeći, a ne sjedeći portret što je bilo primjereno ostalim portretima vladara na izložbi koje je Paja naslikao u stojećem položaju, kao što su stojeći portreti kralja Aleksandra i Franca Jozefa. Ako izložite slike svih vladara koji stoje, a stavite jednog koji sedi to onda ne bi bilo u redu. Na portretu se vidi vladar nove države, njegova energičnost se ogleda u tome što on ustaje sa stolice i pesnicu drži na mapi Istre. Priča se da je portret urađen po plakatu i to objašnjava zašto je umetnik malo slabiji u nekim slikarskim rešenjima.Jovanović je bio slikar određenog istorijskog trenutka. Ovaj portret nije loš, može se reći samo da je slabiji, jer ni za jednu sliku Paje Jovanovića ne možete reći da je bila loša.
P.A.
