Vlada Crne Gore odlučila je 1. decembra da uplati nešto manje od 200.000 eura privatnim univerzitetima Donja Gorica i Mediteran za studije koje smatraju da su „od javnog interesa“, a na kojima će se obrazovati 115 studenata. Zbog ove odluke - a imajući u vidu da je država prošle godine omogućila studentima privatnih fakulteta da koriste smještaj u studentskim domovima, kao i studentske kredite mnogi su analitičari i mediji postavili pitanje do kada će UCG moći da parira privatnim univerzitetima u trci za obrazovanjem.
Ili je, ipak, preciznije: da li potezi Vlade Crne Gore nagovještavaju da se – iako se nastavljaju budžetske donacije – mijenja do skora dominantni položaj Univerziteta Crne Gore?Programi od „javnog interesa“: Prema Prijedlogu odluke o studijskim programima od javnog interesa i broju studenata na privatnim ustanovama visokog obrazovanja za studijsku 2012/2013, kao studiji od interesa za državu na UDG-u su prepoznati Politehnika, Studije bezbjednosti i Prehrambena tehnologija - bezbjednost hrane i ekologija, na kojima će biti finansirano iz budžeta po 20 studenata. Za tu namjenu biće dodijeljeno 90.000 eura.
Na Univerzitetu Mediteran država će na smjerovima Audiovizuelna produkcija i Dizajn vizuelnih komunikacija upisati po 20 studenata, što će poreske obveznike koštati 80.000 eura, dok će na Fakultetu za državne i evropske studije biti upisano 15 studenata na studijski program Državne i evropske studije, za šta će biti izdvojeno 25.350 eura.
Iako osnivači i vlasnici Univeziteta Donja Gorica, Veselin Vukotić i novi-stari premijer Milo Đukanović, u mnogim svojim izjavama podstiču preduzetništvo i neolibeliralizam, izgleda da se čuvena „nevidiljiva ruka“ Adama Smita itekako poigrava sa državnim novčanikom.
No, sa Univerziteta Donja Gorica su za Portal Analitika objasnili kako se novcem koji se izdvaja iz državnog budžeta ne finansiraju privatni fakulteti kao institucije, već se tim novcem finansiraju studenti koji odaberu da studiraju na pomenutim univerzitetima.
- Ne smije se praviti analogija između finansiranja državnog univerziteta - gdje se finansiraju institucije, a ne studenti i "finansiranja privatnih univerziteta"- gdje se finansiraju studenti a ne institucije. To je potpuno suprotno. To su dva različita koncepta - saopštila je Služba za odnose sa javnošću UDG-a.Vlada je odlukom o finansiranju ovih smjerova smanjila „budžetski kolač” za visoko obrazovanje na račun UCG, a u korist privatnih univerziteta. Iako nije riječ o nekom velikom novčanom izdvajanju, čini se da je riječ o početku jednog procesa.
- Ove godine to je bilo “probijanje psihološke barijere” podrškom koja je bila više simolična, nego zaista dovoljna - za pokrivanje ukupnih troškova organizacije nastave za tih 115 studenata, jer je i sam državni budžet ograničen. Međutim, narednih godina za očekivati je da će ta izdvajanja rasti, ocjenjuje za Portal Analitika Gordana Đurović, profesorica Ekonomskog fakulteta. Profesorica Đurović je dugo bila i na istaknutim pozicijama u izvršnoj vlasti i svakako je temeljno upoznata sa trendovima državnog finansiranja visokoškolskih institucija.
Nada posljednja umire: A o tome svjedoče i zvanični podaci. Da se budžet Univerziteta Crne Gore iz godine u godinu sve više topi pokazuju činjenice o ukupnom izdvajanju iz budžeta Vlade Crne Gore. Za 2012. UCG-u je dodijeljeno 13,29 miliona eura. Sličan iznos bio je i za 2011. - 13,5 miliona eura, Godinu ranije - 2010. - 14,7 miliona, dok će 2009. godina sa 17 miliona eura, sasvim izvjesno ostati „godina za pamćenje“.
Rektor UCG Predrag Miranović izjavio je za Portal Analitika da očekuje da Vlada ove godine neće dodatno smanjiti budžetski novac za tu instituciju i upozorava da će, ukoliko ipak dođe to toga, smanjenje budžeta usloviti izmjene Kolektivnog ugovora.- To će značiti smanjenje plata profesorima, otpuštanje viška administracije i prekid novih zapošljavanja, decidan je Miranović.
Ako Vlada ipak odluči da i ove godine skreše budžet Univerzitetu, pitanje je da li će potezi poput smanjivanja plata profesorima i otpuštanje viška administracije moći da spasu univerizitetsku kasu koja prazna odzvanja.
Zanimljivo je da na tržištu obrazovanja rektor Miranović ne vidi privatne univerzitete kao konkurenciju, jer smatra da „svi parametri pokazuju da je upravo državni Univezitet i dalje vodeća institucija u sistemu visokog obrazovanja u Crnoj Gori“.
S druge strane predstavnici UDG-a, polje obrazovanje posmatraju kao tržište, na kojem itekako postoje takmaci, te da na tom tržištu treba da se finasiraju studije koje se „traže“.
- UDG i ostali privatni fakulteti sve ovo shvataju samo kao početak uvođenja logike konkurencije u oblasti visokog školstva, uvođenje sistema finansiranja koje studentu omogućava da bira one fakultete (državne i privatne) koje želi. Ovo tim prije što znamo da i državni fakulteti, koji dobivaju pokriće svojih troškova iz budžeta, bave i privatnim obrazovanjem (plaćanjem studija studnetima po "damping" cijenama). Ovo je početak nove logike da se finansiraju samo one studije koja imaju perspektivu tražnje – stoji u saopštenju službe za odnose sa javnošću Univerziteta Donja Gorica.
UCG uljuljkan starom slavom: Profesorica Ekonomskog fakulteta Gordana Đurović ocjenjuje za Portal Analitika da više faktora doprinose sveukupno lošem stanju na Univerzitetu.
- Sinergije na UCG je veoma malo, profesionalna podrška je skromna, a kolegijalne solidarnosti ima još manje. U fokusu nije kvalitet pojedinca, koji onda, u našoj akademskoj zajednici, doprinosi opštem ugledu institucije. Naprotiv, drugi neki kriterijumi opredjeljuju “razvoj”. Onda ne treba da nas čudi što smo kao državna institucija od javnog interesa u konstantnoj defanzivi, objašnjava profesorica Đurović.
Prema njenim riječima, privatni univerziteti - za razliku od prilično „indiferentnog i uljuljkanog starom slavom državnog univerziteta“ - pokazuju jedan novi kreativan pristup u imenovanju i formiranju studijskih programa na osnovu kojih dobijaju novac.
- Samo na UDG-ju imate nekoliko “studijskih programa od javnog interesa” – Politehnika, Studije bezbjednosti, Prehrambena tehnologija, bezbjednost hrane i ekologija. Još malo, otvaraće se smjerovi po evropskim pregovaračkim poglavljima, istakla je nekadašnja potpredsjednica Vlade i ministarka evropskih integracija.
Razmišljati o konkrentnosti: Profesorica Đurović smatra da se postojeći programi ne koriguju u dovoljnoj mjeri, kao i da fali kreativnosti i novih ideja.
- Na primjer, na Ekonomskom fakultetu imamo nastavni program koji je izvorno koncipiran još prije petnaestak godina, a samo je kroz inicijative pojedinih profesora, djelimično proširen par puta, bez detaljne inovacije cjelokupnog plana. Nevjerovatno je da Ekonomski fakultet ima samo jedan studijski program: “Ekonomija” (pored Studija menadžmenta koji se samofinansira).
Imajući u vidu kako funkcionišu mnoge stvari na UCG, ne bi me čudilo da nam se budžetska “slavina” nastavi zatvarati, procjenjuje profesorica Ekonomskog fakulteta.Kako budžet nije dovoljan za kvalitetno funkcionisanje nekadašnja potpredsjednica Vlade rješenje problema vidi u timskom radu i boljoj međunarodnoj saradnji.
- Treba ići snažnije na međunarodne projekte, uvažiti standarde međunarodne akreditacije u svim segmentima nastavnog i naučno-istraživačkog procesa, odnosno - raditi sve ono što rade i drugi u regionu koji misle o svojoj konkurentnosti. A progres se može postići samo ako radimo kao tim. Cijenim da bi mnogo toga trebalo popraviti u našem “timu”, kako bi bio bolji ambijent i kreativna sredina, kako za studente, tako i za profesore, istakla je Đurović.
Upiši me u tefter: Kao brojni građani Crne Gore koji žive “na crtu” (čitaj: traže upisivanje dugova), i Univerzitet Crne Gore, niže crtice kod povjerilaca, pa se u Izvještaju za 2011. godinu, koje je proslijeđeno Ministarstvu finansija, našao “utefteren” dug u iznosu od oko 1,33 miliona eura.
Zanimljivo je da su donacije za Univerzitet za 2010.godinu iznosile oko 971 hiljada eura, a za 2011.godinu četiri puta manje - 224 hiljade eura, što implicira da se nije previše razmišljalo o potencijalnim sredstvima poput donacija koja bi omogućila dodatno smanjenje duga.
O evidentnim problemima na UCG-u, među kojima je i serija skandala na Pravnom fakultetu, govore i oštra upozorenja predsjednika Upravnog odbora UCG Duška Bjelice, upućena nakon nedavno završene IX sjednice.
Bjelica je tom prilikom saopštio ono što je svima već prilično jasno: predloženi budžet od 13 miliona eura za 2013. godinu za UCG je „neadekvatan“.
Članovi UO UCG i rektor Miranović imaju isti plan koji podrazumijeva da novog premijera i ministra finansija argumentovano ubijede da promijene odluku, te da državnom univerzitetu dodijele finansijska sredstva uz pomoć kojih bi mogli pozitivno da posluju.
- Objasnićemo da je skoro čitav godišnji budžet Univerzitet u dugovima i da bi dodatnim smanjenjem budžeta za narednu godinu došli u veoma tešku situaciju da regularno poslujemo, istakao je predsjednik UO UCG Duško Bjelica.
Da bi UCG mogao normalno da funkcioniše potrebna su mu sredstva u iznosu od 17.5 miliona eura, sredstva koja se sada ne čine realnim. Upravo zato je dr Bjelica prokomentarisao da „državni Univerzitet zaslužuje bolji tretman kada su u pitanju finansije“.A o finansijskoj održivosti dalje će se raspravljati na narednoj sjednici UO UCG, kada će biti donijeta odluka o utvrđivanju Strategije daljeg rada UCG. Bjelica je insistirao na tome da članovi UO pokažu kakav državni univerzitet je potreban Crnoj Gori. Polazište za Strategiju biće izvještaj Međunarodne komisije koja je radila evaluaciju prilikom reakreditacije UCG na čelu sa profesorom Alojzom Kraljem iz Slovenije.
Ministarstvo prosvjete bez komentara: Portal Analitika nedjeljama je pokušavao da dobije komentar o finansijskom stanju na UCG od resornog ministarstva, ali odgovor nijesmo dobili.
Da se alarm još uvijek ne čuje u Ministarstvu prosvjete i sporta govori činjenica da se u Crnoj Gori se za visoko obrazovanje izdvaja 1,10 odsto BDP-a, dok međunarodna preporuka iznosi šest odsto, koliko se, recimo, izdvaja u Sloveniji.
U Prijedlogu strategije o razvoju i finansiranju visokog obrazovanja 2011-2020 u Crnoj Gori, Ministarstvo prosvjete navodi da je „kvalitet obrazovanja u Crnoj Gori veoma različit na nivou ustanova visokog obrazovanja i na nivou različitih studijskih programa na istim ustanovama visokog obrazovanja“.
Možemo zaključiti da je i Vlada prepoznala da kvalitet obrazovanja nije isti na postojećim univerzitetima te da se onda - vodeći se tom ocjenom - odlučila da finansijska sredstva dodjeljuje u skladu sa prikazanim kvalitetom na papiru.
I dok vjerni čuvari stare slave UCG ušuškano sjede i snagom uma i pozitivnim mislima prizivaju budžet iz galantne 2009.godine, pomenuta „nevidljiva ruka“ uveliko odvaja pare za ostvarivanje preduzetničkih ideja u oblasti obrazovanja. Drugim riječima: Univerziitet Crne Gore moraće ubuduće da se bori za budžetske novce mnogo ozbiljnije jer su sada u konkurenciji za budžetske dotacije i privatni univerziteti. A činjenca da je aktuelni premijer suvlasnik jednog od privatnih fakulteta, ne ide baš na ruku državnom Univerzitetu: ako hoće državni novac, moraće da se drugačije i istrajnije bore za njega. U suprotnom, prijeti lagano – odumiranje i državne podrške ali i interesoavanja studenata…
Aleksandra STANKOVIĆ/ Kristina ĆETKOVIĆ
