Mnogi od 200 naučnika koji su tražili pristup arhivama su odložili svoja putovanja u Vatikan, ali je njemački tim predvođen istoričarem Hubertom Volfom s Univerziteta Minster započeo proučavanje i već došao do otkrića.
Volf je izjavio za katolički nedjeljnik „Kirće+Leben” da je njegov tim našao dokumente koji su isključeni iz radova jezuita od jedanaest tomova o holokaustu još prije četiri decenije, očigledno da se zaštiti papa Pije i njegov imidž.
Neke jevrejske organizacije i istoričari su govorili da je Pije koji je bio poglavar Rimokatoličke crkve od 1939. do 1958. godine ćutao za vrijeme holokausta i nije učinio dovoljno da spasi živote, podsjećaju izraelski mediji.
Oni koji ga brane u Vatikanu i van njega su tvrdili da je vodio tihu diplomatiju, te da je ohrabrivao manastire i vjerske institucije da kriju Jevreje, prenosi Beta.
U septembru 1942. je jedan američki diplomata dao Vatikanu tajni izvještaj koji je pripremila Jevrejska agencija, a koji dokumentuje masovna ubistva oko 100.000 Jevreja iz Varšavskog geta. Takođe je navedeno da je oko 50.000 Jevreja ubijeno u Lavovu u Ukrajini pod okupacijom Njemačke.
SAD su pitale da li Vatikan može da potvrdi izvještaj iz sopstvenih izvora, ali su dobile negativan odgovor.
Međutim, u nedjelji kada su arhive otvorene, Volf, stručnjak koji se bavi odnosima pape Pija XII i nacista i njegov tim su pronašli bilješku koja potvrđuje da je papa pročitao američki izvještaj, kao i dva dokaza da je Vatikan potvrdio izvještaje o ubistvima.
U jednom pismu ukrajinskog katoličkog nadbiskupa Lavova, Andreja Šeptitskog poslatom mjesec dana prije američke molbe, piše o masakru 200.000 Jevreja u Ukrajini pod „đavolskom” njemačkom okupacijom.
U drugom slučaju jedan italijanski biznismen je ispričao monsinjoru Đovaniju Batisti Montiniju, budućem papi Pavlu VI, o „nevjerovatnom kasapljenju” Jevreja koje je vidio tokom posjete Varšavi.
Montini je o tome izvijestio državnog sekretara Vatikana kardinala Luiđija Maljoneja, navodi se u izvještaju.
Ta dva izvještaja detaljno su navedena u dokumentu Anđela Delakve iz državnog sekretarijata koji je kasnije postao kardinal, rekao je istoričar Volf hamburškom dnevniku „Die Zeit”.
Delakva je u pismu upozorio da ne bi trebalo vjerovati u jevrejski izvještaj jer Jevreji „lako pretjeruju”, a istočnjaci, aludirajući na nadbiskupa Šeptitskog „zaista nisu primjer poštenja”.
„To je ključni dokument koji je skrivan od nas jer je jasno antisemitski i pokazuje da papa Pije XII nije govorio protiv holokausta”, rekao je Volf dodavši, da su uz to ranije objavljeni tomovi izmiješani hronološki tako da je teško razumjeti kontekst preduzetih akcija.
Istraživači su našli i tri fotografije koje prikazuju mršave zatočenike i leševe bačene u masovnu grobnicu.
Jedan Jevrejin ih je dao papskom nunciju u neutralnoj Švajcarskoj da ih pošalje u Vatikan koji je potvrdio da ih je primio dvije nedjelje kasnije.
Jevrejske organizacije i istoričari godinama su tvrdili da Vatikan ne može da proglasi papu Pija XII za sveca dok se arhive u potpunosti ne otvore.
Takođe su tražili da se to odloži dok ne premine generacija preživjelih u holokaustu.
Papa Benedikt je 2009. godine potvrdio da je Pije živio životom u skladu sa herojskom hrišćanskom vrlinom i preostalo je da se samo potvrdi da se desilo čudo.
Papa Franjo je 2014. godine rekao da to nije utvrđeno što sugeriše da je proces proglašenja za sveca zaustavljen, bar za sada.
