Nekako tiho, u sjenci priče o velikom biznisu postavljanja podvodnog kabla Peskara-Tivat, prošunjala se kratka informacija: tokom nedavne posjete Rimu crnogorski premijer Đukanović ponudio je italijanskom kolegi Berluskoniju na korišćenje bivšu zgradu italijanske ambasade na Cetinju. Prihvatajući ponudu, premijer Berluskoni je najavio da će u toj zgradi biti otvorena italijanska škola ili Kulturni centar Italije.
Suvoparna vijest u stvari najavljuje projekat koji bi mogao da označi konačno buđenje grada pod Lovćenom iz decenijskog tavorenja.
Projekat oživljavanja Cetinja: Prenamjena italijanskog poslanstva tek je prvi korak u programu koji je Ministarstvo kulture nazvalo „Cetinje-grad kuture 2010-2013“. Riječ je o zaokruženom - možda isuviše ambiciozno zamišljenom - projektu čiji je jedan od tvoraca ministar Mićunović. Shodno tim zamislima, predviđena je izrada studije prenamjene objekata bivših poslanstava na Cetinju u kulturno-informacione centre država kojima su pripadale u doba Kraljevine Crne Gore.
Nakon što je Italija i zvanično prihvatila crnogorsku ponudu, proces je otpočeo i, prema saznanjima Portala Analitika, uskoro se očekuje da i Francuska zvanično odgovori i prihvati ideju da se nekadašnje francusko poslanstvo pretvori u Francuski kulturni centar ili neku drugu ustanovu sličnog tipa.
Zauzvrat, vlade Italije i Francuske pomogle bi finansiranje projekta izgradnje nove, funkcionalne zgrade u koju bi se uselila Centralna narodna biblioteka „Đurđe Crnojević“, kao i projekat gradnje nove zgrade Akademije. Naime, Centralna državna biblioteka sada je smještena u dva već pomenuta objekta, neprocjenjive vrijednosti i ljepote, i potrebna je opsežna operacija premještanja bibliotečkog fonda.
Italijanski „klasični romantizam“: Zgrada bivšeg italijanskog poslanstva, izmještena je van strogog centra grada, a izgrađena je 1910. godine, prema projektu arhitekte Koradinija. Inače Italija je poslala ambasadora na Cetinje još 1879. godine (samo godinu nakon Berlinskog kongresa) i službovao je sve do 1915. godine kada je i počelo definitivno umiranje Kraljevine Crne Gore. U toj zgradi je sada smješten osnovni fond monografskih i serijskih publikacija, posebne zbirke, te uprava Biblioteke.
Prema informacijama Portala Analitika, u Rimu za sada nemaju jasnu ideju o budućoj namjeni i zato premijer Berluskoni uopšteno govori o kulturnom centru ili, možda, otvaranju italijanske škole. U svakom slučaju, predviđena je opsežna rekonstrukcija i renoviranje.Kada se sagleda obim posla, uz premještanjefonda biblioteke, teško je vjerovati da će projekat zaživjeti u predviđenom roku.
Francuski šarm „Nove umjetnosti“: Francuska država formalno još nije prihvatila ideju Podgorice, ali nezvanično niko se ne protivi da se u zdanje nekadašnje franscuske ambasade ponovo useli francuski šarm.
Sam objekat bivšeg francuskog poslanstva, prema mišljenju Cetinjanina, arhitekte Dragoslava Cara Mijuškovića, najvrednije je „parče arhitekture na Cetinju“. Na malom uzvišenju u srcu grada bljesnula je 1910. godine – zahvaljujući angažmanu tada poznate francuske firme Pere - zgrada u stilu Nove umjetnosti (Art nouveau). Urbana legenda govori da je zgrada svojevremeno projektovana za francusko poslanstvo u Kairu. Stručnjaci, međutim, tvrde da je riječ o djelu arhitekte Pola Godea koji je baš za Cetinje projektovao zgrada koja, neokrnjena spolja, ne gubi na ljepoti već 100 godina.
Vraćanje duga Cetinju: Ima neke simbolike da se, upravo na stogodišnjicu proslave proglašenja crnogorske kraljevine (1910.), moderna Crna Gora počinje baviti projektom koji, u suštini, znači pokušaj vraćanja sjaja stožernog grada crnogorske države i duhovnosti.
Grad je od Drugog svjetskog rata polagano gubio svoju prepoznatljivost. Pravi raspad se dogodio tokom posljednje dvije decenije kada je, jedino zahvaljujući luči liberala i drugih crnogorskih patriota, opstao u vrtlogu rata i razaranja kao simbol crnogorskog otpora. Današnje Cetinje je, nažalost, grad na koji je DPS zaboravio.
Stoga, projekat „Cetinje-grad kulture 2010-2013“ može da se posmatra i kao pokajnički projekat kojim vlast pokušava da vrati makar dio onoga što zaista duguje prestonom gradu. Međutim, u Vladi Crne Gore projekat prenamjene dvije zgrade i izgradnja novog zdanja biblioteke „Đurđe Crnojević“ smatraju tek početkom veće priče. Tek treba obezbijediti finansijsku milionsku potporu i izraditi detaljne arhitektonske projekte.
Širenje ideje: Osim toga, prema informacijama prezentiranim Portalu Analitika, i predstavnici drugih država – poput predsjednika Turske koji je boravio u posjeti Crnoj Gori - iskazali su interesovanje da zgrade nekadašnjih svojih poslanastva renoviraju o svom trošku i pretvore u svojevrsne kulturne centre a da zauzvrat pomognu finansiranje nekih razvojnih projekata Cetinja. Ukoliko bi se trinaestak zgrada pretvorilo tokom naredne decenije u kulturne centre zamalja koje su danas članice EU, bilo bi to svojevrsno prenošenje evropskih vrijednosti u srce Cetinja.
Prenamjena zdanja italijanskog i francuskog poslanstva moglo bi, dakle, da se tumači kao stvarni početak obnove Cetinja. Samo, treba biti oprezan: I 22. maja, dan nakon referenduma, mnogo toga je obećano Cetinju. Tri i po godine kasnije obećanja su ostala prosuta na ledini ispred Dvora Kralja Nikole.
D. Đuranović
