Rusija ponovo pokušava da naruši teritorijalni integritet Ukrajine. Dovesti u pitanje granice suverene države znači jedno – napad na evropski mir. Svijet koji dobro poznajemo, svijet evropskih vrijednosti, slobode, demokratije i prosperiteta bio je na meti ruskog rukovodstva i vojske. U igri nije samo budućnost Ukrajine, već i sigurnost i razvoj evropskih ekonomija. Ova najveća politička kriza od kraja Hladnog rata dovodi u pitanje pravila koja je evroatlantska zajednica usvojila nakon 1989. godine.
Ispit savjesti
Trebali bismo danas pogleadati u oči istini. Ruska prijetnja miru godinama je rasla pasivnim stavom velikog dijela evropskih političkih snaga. Mnogi lideri nisu imali hrabrosti ili odlučnosti da presijeku konce poslovnih veza sa Kremljom. To je omča koja se vremenom stegla oko evropskog, a ne moskovskog vrata. Odlučivanje o nejasnim interesima sa režimom koji nije bježao od rata s manjim državama, od političkih ubistava i od akcija tajnih službi na teritoriji država članica Evropske unije, teško se može nazvati kratkovidošću. Ovo je smišljen čin političkog cinizma.
To Evropu sve više košta – gubimo time ne samo ekonomski (npr. zbog visokih cijena gasa uzrokovanih politikom ucjena), već i politički. Gazprom je 2021. povećao izvoz gasa u Kinu i Tursku. U međuvremenu, on je jasno smanjio isporuke u Evropu. Izvoz evropskim primaocima bio je za 10 milijardi m3 manji nego godinu dana ranije, a čak 27 milijardi m3 manji nego 2019. Ovo vještačko zaoštravanje energetske krize je ucjena, koja će nametnuti puštanje u rad gasovoda Sjeverni tok 2 (Nord Stream 2). Cijene za ovu grešku ne plaćaju oni koji su potpisali ugovor, već obični Evropljani.
Politika Rusije, sa svim svojim ludilom, bolno je racionalna. Već treću godinu vodimo izuzetno tešku bitku sa pandemijom i ekonomskom krizom, a upravo u ovom trenutku dobijamo dodatni udarac od našeg istočnog susjeda. Vladimir Putin efikasno i cinično iskorišćava evropske slabosti i krize. Nažalost, veliki dio evropske elite se specijalizovao za stavljanje poveza na oči kako bi ih zaštitio od sjaja ruskih ambicija o supersili.
Spisak političkih vođa i lidera, koji su izabrali ruske rublje i karijeru u kompanijama Kremlja, zadaju glavobolju. Svima je poznat slučaj Gerharda Šredera, koji je svoju političku karijeru pretvorio u zaradu u ruskim energetskim kompanijama. Ali njegov slučaj je samo vrh ledenog brijega. Na dugačkoj listi saradnika Gazproma, Lukoila, Rosnjefta i kompanija koje grade Sjeverni tok 2 (Nord Stream 2) nalazimo bivše kancelare, premijere, šefove diplomatija, predsjedničke savjetnike i minister.
Zagovornici ovakvog stava mogu govoriti o slobodnom tržištu i slobodi da se nakon ispunjenja javne misije prihvati novi posao. Međutim, ti ljudi nisu slučajno tamo završili. Njihovo znanje i kompetencije postali su oruđe u rukama Kremlja. Na kraju krajeva, oni su kao vođe i lideri država sukreirali evropsku energetsku, ekonomsku i bezbjednosnu politiku. Imali su pristup tajnim podacima i materijalima specijalnih službi. Donijeli su strateške odluke koje su odredile budućnost društava, EU i NATO-a. Mora se reći direktno: Rusija u Evropi ima mnogo svojih trojanskih konja.
Geopolitička dimenzija NS2
Namjere Moskve više ne bi trebale da budu upitne. Vladimir Putin je već u julu prošle godine objavio članak o istorijskim odnosima Rusije i Ukrajine. Njegova glavna teza zasniva se na ubjeđenju da ne postoji posebna ukrajinska nacija i da su Ukrajinci dio “ruskog naroda” u kojoj Rusi igraju dominantnu ulogu. Prema Putinovim riječima, Ukrajina je neodvojivi dio ruskog svijeta. Sa druge strane, izgradnja nezavisnosti i zasebnog identiteta postaje ne samo greška u ovoj optici, već i provokacija. Za Vladimira Putina nema mjesta za slobodnu i nezavisnu Ukrajinu. To znači da Putinova Rusija ne poštuje mir i međunarodno pravo. Čini se da je Putinov cilj jasan – natjerati Zapad da odustane od podrške Ukrajini i prepusti je Rusiji.
Gasovod NS2 pokazuje da Putinov scenario ima svoje pristalice u Evropi. Ovaj projekat, koji je samoubilački za evropsku energetsku politiku, baca sjenku na njemačku politiku. Zahvaljujući njemu, Gazprom će kontrolisati protok gasa u Evropi, čineći snabdijevanje zavisnim od političkih odluka. Ovaj projekat je neprihvatljiv ne samo sa geopolitičkog, već i sa ekonomskog stanovišta. Već danas je vidljivo da Rusija drastično ograničava tranzit sirovina koje se dopremaju postojećim cjevovodima. Samo mali dio raspoloživih kapaciteta teče kroz Ukrajinu, a osim toga, Gazprom ne rezerviše tranzit gasa iz gasovoda Jamal. Tako energetski monopol postaje monopol za odluke o suverenitetu Ukrajine.
Evropi je potrebno jedinstvo
Suočeni sa prijetnjom iz Rusije, potrebna je solidarnost i saradnja cijelog kontinenta. Evropa i njeni transatlantski partneri treba da tretiraju događaje na istočnoj granici Evropske unije kao možda poslednje upozorenje. Najefikasnije sredstvo koje Evropa i SAD mogu staviti za pregovarački sto su potencijalne ekonomske sankcije i čvrst stav o blokiranju projekta NS2. To je glas ne samo Poljske i zemalja centralne Evrope. U ovim važnim danima, potrebno nam je pravo vođstvo koje će otkloniti naše brige i vratiti Evropu na put bezbjednosti i razvoja.
Tekst je objavljen u mjesečniku “Sve što je najvažnije” (“Wszystko Co Najważniejsze”) i u svjetskim medijima u okviru projekta “Pričamo svijetu o Poljskoj” koji se realizuje u saradnji sa Institutom za nacionalno sjećanje.
