"Prihvatanjem i potpisivanjem ovih deklaracija, Visoke strane ugovornice, među kojima je i Crna Gora, iskazale su bezrezervnu opredijeljenost za sam sistem Konvencije i supsidijarnost Evropskog suda u zaštiti ljudskih prava. Donošenjem Protokola br. 15 uz Konvenciju 2013.godine, koji su potpisale sve države članice Savjeta Evrope i time omogućile njegovo stupanje na snagu 1. avgusta 2021.godine, nastavljena je reforma samog Evropskog suda", saopštava Zastupnica Crne Gore pred Evropskim sudom za ljudska prava Valentina Pavličić.
Po svojoj sadržini Protokol br. 15 nije obiman, pored Preambule sadrži osam članova i uglavnom je karakter izmjena proceduralne prirode, kojima se nastoji postići održavanje i povećanje efektivnosti i efikasnosti samog Evropskog suda.
"Prva izmjena je već unijeta u samom tekstu Preambule Konvencije, na način što je načelo supsidijarnosti (“principle of subsidiarity”) sada eksplicitno navedeno i jasnije ukazuje da je primarna odgovornost na samim državama da djelotvorno sprovode Konvenciju, dok Evropski sud djeluje kao konačna instanca za utvrđivanje povreda koje su nastale kao rezultat djelovanja nacionalnih organa. Iako je primarna odgovornost država na implementaciji Konvencije i njihovoj slobodi procjene koju uživaju u njenoj primjeni (“margin of appreciation”), pravo pojedinca na pojedinačnu predstavku potvrđuje se kao kamen temeljac konvencijskog sistema zaštite ljudskih prava, a Visoke strane ugovornice imaju obavezu da se povinuju odlukama Evropskog suda. Margina slobodne procjene, daje određenu slobodu državama članicama u smislu načina na koji će implementirati konvencijske standarde, a na Evropskom sudu je da provjeri da li su odluke koje su donijeli nacionalni sudovi država članica u skladu sa Konvencijom, uzimajući u obzir polje slobodne procjene svake konkretne države", navodi Pavličić.
Najvažnije izmjene koje se tiču građana odnosi se na uslove prihvatljivosti predstavke pred Evropskim sudom. Jedna od izmjena i dopuna odnosi se na skraćivanje roka za podnošenje pojedinačne predstavke sa šest mjeseci na četiri mjeseca. Ovaj rok počinje da teče donošenjem pravosnažne odluke od strane nacionalnih institucija, s tim što se pravilo neće retroaktivno primjenjivati, već njegova primjena počinje 6 mjeseci od dana stupanja na snagu Protokola, dakle od 1. februara 2022.godine.
Druga izmjena odnosi se na potpunu neprihvatljivost „trivijalnih” pojedinačnih predstavki, odnosno predstavki u kojima podnosilac predstavke nije pretrpio značajno oštećenje. Međutim, predviđen je izuzetak koji se odnosi na to da će Evropski sud u svakom slučaju, kada to interesi zaštite i poštovanja ljudskih prava zahtijevaju, ispitati predstavku, bez obzira na to što podnosilac predstavke nije pretrpio značajno oštećenje i ova izmjena stupa na snagu odmah. Navedena izmjena odnosiće se i na one predstavke koje su već podnijete Evropskom sudu, a nisu prošle test prihvatljivosti.
"Osim navedenog, sam sistem odlučivanja od strane formacija Evropskog suda pretrpio je izmjene, pa tako ustupanje nadležnosti Velikom vijeću (“Grand Chamber”) više nije moguće pobijati podnošenjem prigovora od strane stranaka u sporu, već je to sada isključivo pravo Vijeća (“Chamber”).
Izmjene koje se tiču starosne dobi kandidata koji pretenduju na poziciju sudije Evropskog suda, odnose na to da isti moraju imati manje od 65 godina starosti u trenutku kada se od Parlamentarne skupštine Savjeta Evrope traži podnošenje spiska od tri kandidata. Navedena izmjena je opravdana činjenicom da se omogući kontinuitet u radu sudija", ističe se u saopštenju.
Konvencijski sistem je, dodaje Pavličić, dragocjen za više od 800 miliona građana širom Evrope i u ovim izazovnim vremenima njegova važnost kao instrumenta mira i stabilnosti nikada nije bila veća.
"Navedene promjene doprinijeće stvaranju uslova za jasnije i konzistentnije donošenje kvalitetnijih presuda od strane Evropskog suda, a nacionalnim sudovima država koje su u procesu pristupanja porodici evropskih naroda, dodatnu obavezu da dosljednije i djelotvornije primjenjuju jurisprudenciju ove pravosudne međunarodne institucije", zaključuje se u saopštenju.
