Planeta Saturn ima više satelita, a jedan od najinteresantnijih i najneobičnijih je Hiperion.
U nauci ga popularno zovu „satelit sunđer“.
Smatra se da je Hiperion skoro u cjelosti sastavljen od leda. Hiperion je najveći objekat u Sunčevom sistemu koji ima nepravilan oblik: njegove dimenzije su 410 x 260 x 220 km. Nepravilan oblik je normalna posljedica sastava i mase Hiperiona, jer led ima malu specifičnu težinu, a ukupna masa satelita je nedovoljna da izazove sile koje bi ga dovele u oblik sličan lopti.Na površini Hiperiona se nalazi ogroman broj ljevkastih kratera, za koje se smatra da idu u dubinu i do deset kilometara. Njihova površina je tamnija od ostalog dijela površine satelita. Mjerenjima iz svemirskih sondi je utvrđeno da je unutrašnjost Hiperiona ispunjena nizom šupljina; ti krateri i šupljine su najveća nepoznanica vezana za Hiperion.
Moja hipoteza o nastanku kratera: Svako materijalno tijelo ima svoje sopstveno gravitaciono polje, pa ga mora imati i Hiperion. Ta činjenica uslovljava da pritisak u tom materijalnom tijelu raste od površine ka unutrašnjosti.
Porast pritiska usljed sopstvenog i drugih gravitacionih polja izaziva porast temperature.
Kada pritisak - a sa njim i temperatura - porastu iznad određene veličine, dolazi do topljenja leda i i njegov prelazak u tečno, a kasnije i u parno stanje. To prouzrokuje stvaranje rezervoara vodene pare u unutrašnjosti Hiperiona.Vremenom se količina rastopljenog leda povećava, čime se i povećava pritisak vodene pare prema površini satelita.
Taj pritisak u jednom momentu izaziva stvaranje pukotine kroz koju vrela vodena para izlazi napolje, pri čemu se formira valjkasti lijevak. Vodena para izlazi sve do trenutka kad se njen pritisak u rezervoaru vodene pare ne smanji do veličine koja nije dovoljna za njeno dalje potiskivanje prema površini.
Usljed smanjenog pritiska vodene pare u rezervoaru pare, njena brzina isticanja kroz pukotinu – odnosno sada krater -
smanjuje se i vodena se para ponovo zaledi prije nego izađe na površinu satelita. Na taj način krater se zatvara i ostaje samo njegov površinski lijevak.Para koja je izašla na površinu satelita se ponovo zaledila usled izuzetno niske temperature na površini Hiperiona. Rezervoari vodene pare ostaju prazni i egzistiraju u vidu mjehura. To je objašnjenje za - mjerenjima utvrđeno - postojanje šupljina unutar Hyperiona. Mala veličina gravitacione sile omogućava dugotrajnu egzistenciju tih šupljina.
Veličina šupljina je promjenjiva i one sa vremenom smanjuju, što uslovljava stvaranje novih šupljina na već opisani način.
Tamnija boja kratera je uslovljena činjenicom, da svjetlost koja uđe u krater u velikoj mjeri ostaje zarobljena u njemu, tako da posledica slabije refleksije svjetlosti iz kratera, uslovljava vizuelni utisak tamnije površine unutrašnjosti kratera.
Zoran M. ILINČIĆ
