Da se u Crnoj Gori ponovi isti zemljotres kao onaj od iz 1979. godine, danas bi bilo pet-šest puta više žrtava, a pričinjene štete bi prevazišle pet bruto društvenih proizvoda zemlje. Ta vrsta matematike i predikcije pritom bi zavisila od godišnjeg doba – nije isto ako je Primorje, kao 15. aprila 1979. godine, zemljotres pogodio van sezone, kada su hoteli bili zatvoreni, ili da se dogodio, kojim slučajem u julskom ili avgustovskom špicu...
Navedeni podaci saopšteni su na naučnoj konferecniji „Prevencija i pripremljenost za zemljotres i mogući odgovor sistema“ koja je u četvrtak održana u organizaciji Zavoda za hidrometeorologiju i seizmologiju povodom sjećanja na godišnjicu razornog zemljotresa koji je za sobom ostavio 101 žrtvu, 1.700 ranjenih, i 80.000 građana bez krova na glavom, a štete su procijenjene na više od 4.4 milijarde dolara.
Nemoguće je preduprijediti, ali se može uticati brojnim faktorima od planiranja, preko kontrole gradnje do usavršavanja sistema prevencije i odgovor za slučaj nesreća, ukazano je na konferenciji.
Prema ocjeni predsjednika strukovne komore arhitekata mr Novice Mitrovića odgovor na katastrofalni scenario zavisiće od svih koraka koje preduzimamo u redovnim okolnostima: drugim riječima, onako kako gradimo, gdje podižemo te objekte u kojim gabaritima i gustini – uticaće direktno na seizmički rizik u nekoj sredini.
On je kazao da seizmički rizik zavisi od više faktora.
- Na dva ne možemo uticati, to su seizmički hazard (vjerovatnoća ponavljanja zemljotresa za određeni period) i uslovi terena. Ono na šta možemo uticati su otpornost objekata i gustina terena – naveo je Mitrović.
Prema njegovim riječima, danas je seizmički rizik drastično veći nego prije 44 godine, čemu doprinosi mnogo faktora, uključujući i podatak da već više od deceniju pominjemo 100.000 nelegalnih objekata, što znači da ih je mnogo, mnogo više.
Prema ocjeni mr Jadranke Mihaljević, načelnice odsjeka za inžinjersku seizmologiju u ZHMS Crne Gore, misija zemljotresnog inžinjerstva je da stvori društvo otporno na katastrofe.
- Između straha od zemljotresa i odgovornog ponašanja, međutim, veliki je jaz – ukazala je Mihaljević, navodeći da se mora insistirati na djelovanju i odgovornosti svih činilaca u sistemu, kao i uvoditi oštrije sankcije, ili razmišljati o drugim modelima koji bi odvraćali ljude od rizične gradnje.
Načelnik Direkcije za civilnu zaštitu i smanjenje rizika od katastrofa u MUP-ovom Direkoratu za vanredne situacije Ljuban Tmušić kazao krovni zakon u ovoj oblasti podrzaumijeva odgovornost svih činilaca, od građana do organa državne uprave.
On je upozorio da Nacionalni plan zaštite i spašavanja od zemljotresa, definisan 2018. definisane, iz kojeg bi trebalo da proisteknu opštinski planovi, a iz njih takozvani preduzetni, koji obavezuju svako privrdeno društvo, ustanovu na utvrđen red poteza za slučaj vanredne situacije– nijesu zaživjeli na zadovoljavajući način.
- Trenutno 12 opština ima urađene planove, njih četiri privode proceduru kraju, a ostale nemaju. Od 350 vaspitnih ustanova 22 je ispunilo tu svoju obavezu, od zdravstevnih nijedna. Sad da se dogodi zemljotres, pitanje je kako bi se reagovalo u ovoj Sali – upozorio je on i naglasio da je na dosnosiocima odluka da uvaže i primijene ovakve dokumente.
Koliko sluha (ne)postoji ukazuje i podatak, prema njegovim riječima, da do danas nemamo pse tragače ili uređaje za traganje ispod ruševina, iako su takav zahtjeve slali svim izvršnim vlastima od 2007. godine na ovamo.
Do koje mjere nedostaje senzibiliteta za sugestije akademske i naučne zajednice pokazuje i podatak koji se saopštila dr Nina Serdar sa Građevinskog fakulteta Crne Gore da Monstat nije uvažio njihov zahtjev da se tokom predstojećeg najavljenog popisa uvedu i kategorije popisivanja zgrada.
- Nijesu imali sluha da se uvede i kategorija koja se odnosi na popisivanje broja zgrada, broj stambenih jedinica u njima kao i spratnost, što su jako važni podaci iz ugla prevencije i pripremljenosti za zemljotres – navela je ona.
Načelnica odsjeka za analizu i obradu seizmoloških podataka Milena Tomanović istakla je da je taj sektor spreman da pruži svoj doprinost, ali da će se ubuduće morati sa nivoa države razmišljati o povećanju kapaciteta, kako kadrovskih, tako i softverskih, da bi se ispratile sve one obaveze koje proističu iz primjene erukodova i savremenog projektovanja.
Govoreći o seizmičnosti prostora u Crnoj Gori i orkuženju, na je podsjetila da je period nakon 1979. godine bi relativno seizmički miran u Crnoj Gori
Kao zanimljivost je iznijela podatak da su u periodu 2018. – 2022. godine desile neke seizmičke aktivnosti na ranije mirnim lokacijama. Upoređivanjem sa podacima iz 1924. do 1928. godine došlo se do toga da su se pojedine seizmičke zone aktivirale nakon 95 godina.
Dr Slobodan Radusinovć iz Geološkog zavoda Crne Gore slikovito je dočarao na koji način su prirodne sile oblikovale i zakomplikovale teren i pejzaž u kojem živimo, stvaramo i gradimo.
Kazao je da nam znanja u toj oblasti koja su prikupljala brojne naučne domaće institucije, omogućavaju da spoznamo značaj geološkog hazarda i njegovog uticaja na zemljotrese.
Učesnike konferencije pozdravili su i direktorica ZHMS Dušica Brnović, kao i generalni direktor Direkotrata za ekologiju i klimatske promjene u Ministarstvu ekologije Kemal Grbović.
