Veoma je teško prihvatiti istorijska objašnjena koja se baziraju na geografskom determinizmu.
Ostrva koja čine Veliku Britaniju su naseljena Škotlanđanima, Velšanima, Ircima i mnoštvom doseljenika - uključujući i anglo-saksonske osvajače rimskog domena koji se zvao Britanija - koji su se tu nastanili tokom prošlih vjekova.
Njihove istorije su izvana prenesene u Englesku. Ono što je za te osvajače bila sveta zemlja sada je teren kojim krstare indijski, pakistanski, južnoslovenski, poljski i iranski Britanci. Južno od Pirineja, pored Španaca žive Portugalci, Baski i sjevernoafrički doseljenici. Planinski lanci rijetko obilježavaju granice koje odgovaraju jezičkim i kulturnim linijama razdvajanja. Njemci žive južno od Alpa. ,,Italijanski“ Trst je lociran istočno od balkanskog Karsta...
Čim se usudimo da geografiju čitamo detaljno i s pažnjom, prirodnost nacionalnog prostora nestaje, i pred nama se prikazuju užasi etničkih čišćenja koja su planirana i izvođena kako bi se prisustvo specifičnih grupa na određenim teritorijama uskladilo s imaginarnim nacionalnim geografijama.
Najekstremnija manifestacija geografskog determinizma je bila ključni segment rasne teorije koja se razvila u nacizmu. Za moderne rasiste koji su, u stvari, nacionalisti što tragaju za ,,logičnim” zaključcima svojih teoretisanja, osnovna pretpostavka je da ,,krv i zemlja“ određuju sudbinu ljudske vrste. U ovakvom viđenju, koje maliciozno miješa pseudo-nauku o krvnim grupama i kategorijama s duhovnim i vjerskim evokacijama prirode, teritorija je sveta za naciju i rasu čiji ,,korijeni“ su bili duboko usađeni u rodnu grudu.
Nacizam je vojno pobijeđen 1945. godine. Ipak, smrt Adolfa Hitlera nije značila brisanje koncepata krvi i zemlje (ili rase). Tokom proteklih decenija, te ideje su izranjale na površinu u formi prihvatljivih diskursa, a danas, iznova čine dio koncepa nacionalnog identiteta.
SIMBOLI
Antropomorfna aproprijacija ptica, životinja i vegetacije je bila važan dio nacionalističkog kolaža i parafanelija.
Kengur je simbol Australije, dok bjeloglavi orao predstavlja Sjedinjene Američke Države, a Rusiju, međed. Vuk se smatra mitskim pretkom Srba, dok je zmija predstavljena kao simbol Turaka. Kolibri je ptica Papue-Nova Gvineje od 1975. godine, kada je ova zemlja stekla nezavisnost.
Entuzijazam za nacionalno tlo je izuzetno visok i sveprisutan u novom milenijumu. Naravno, otvoreno propagiranje koncepta nacionalnih krvnih grupa je danas nešto manje atraktivno, pošto miriše na rasizam u stilu nacista.
Ono što se obično dešava jeste da je stara ideja o geografiji koju je određenoj grupi podario Bog sada razvodnjena u vjerovanje da jezik, kultura i istorija predstavljaju konstitutivne elemente nacije.
Lingvisitčke mape danas pokazuju đe se nacije nalaze ili đe treba da se nalaze. Pretpostavlja se da ljudi znaju da oni pripadaju određenoj naciji zato što govore jedan jezik koji se razlikuje od jezika koji koriste stranci. Nacionalne institucije već decenijama vrijedno rade na eliminisanju svih pokazatelja višeslojnosti i elemenata koji bi mogli ukazivati na različitosti u okvirima nacije.
Francuska akademija revnosno, ali bezuspiješno, pokušava da iz lingvističkog polja ukloni mješavinu koja se zove Frangle, i koja, po mišljenju uvaženih akademika, zagađuje slavni i drevni nacionalni jezik. Sve moderne evropske nacije su našle lingvističko opravdanje za svoje postojanje.
Italijani su, tvrdilo se, to što jesu zato što govore italijanski jezik. Norvežani govore norveški, pa stoga moraju da se oslobode vlasti švedske dinastije. Štaviše, kada je politika identiteta ustvrdila da seljenje omogućava simultano postojanje duplog nacionalnog identiteta i da se može biti njemački Amerikanac, poljski Kanađanin, ili francuski musliman, manjinske kulture su obično bivale tolerisane kao muzičke, kulinarske i modne varijante, ili kroz koncept drugog govornog jezika.
NACIONALNE LINGVISTIKE
Ipak, netačno je tvrditi da je priča o nacionalnim jezicima i nacionalnim lingvistikama jasna.
Iako mi možemo voljeti naš maternji jezik i literaturu koja je na njemu nastala (i obično je volimo nekritički) činjenica je da je jezik samo još jedna od krhkih alatki kojima se pokušava kontrolisati vrijeme.
U svojoj univerzalnoj istoriji riječi Nikolas Ostler tvrdi da na planeti postoji oko 6.800 jezika. On dodaje da 12 jezika, koji su najčešće u upotrebi, pokrivaju više nego polovinu stanovništva u svijetu, i žali što svakih petnaest dana po jedan jezik nestane. Drugim riječima, jezik koji osoba govori nije siguno mjerilo identiteta. Jezik ne garantuje da je osoba Kanađanin, Paragvajac ili Francuz, i Ostler tvrdi da je većina stanovnika na planeti još uvijek dvojezična.
Prosta artimetika nam pokazuje da i posjedovanje posebnog jezika ne može biti izjednačeno s pripadnošću nekoj državi. Osim toga, poput prirode, i jezici se konstantno mijenjaju i podložni su manipulaciji od strane ljudi. Moderni hebrejski, grčki, italijanski su, svaki na svoj način, jezici koji su konstruisani nakon što su se formirale nacije Izraela, Grčke i Italije.
Ove lingvističke konstrukcije i invencije su bile integralni dio političkog procesa izgradnje nacionalnih država. U vrijeme kada je Italija formalno politički definisana kao nacionalna država (1860-61) najbrojniju lingvističku grupu u toj državi je činilo 2,5 odsto stanovništva koje je govorilo latinski jezik. Takozvani dijalekt, odnosno, jezik koji iz određenih političkih razloga nije bio nazvan jezikom, zadugo je bio u širokoj upotrebi na italijanskom poluostrvu.
Zasigurno, niko danas ne govori onako kako su govorili njegovi ,,preci“. Jezik koji govorimo čini nas onim što jesmo, ali i mi svojim djelovanjem modeliramo jezik. Različite društvene klase izgovaraju riječi na sebi svojstven način. Gradsko stanovništvo se, takođe, izražava drugačije od stanovništva iz ruralnih predjela.
JEZIK I KULTURA
Jedan od najnotornijih primjera kontrolisanog govora (jezika) bili su specifični rječnik i način razmišljanja koji se njime projektovao u sovjetskom totalitarizmu.
Decenijama je partijska aparatura nastojala da ovaj novi govor nametne svim stanovnicima, i neki ,,novi“ sovjetski građani su zaista usvojili identitete konstruisane u rigidnim okvirima partijski kodiranog jezika. Većina je, ipak, ćutke odbijala da se povinuje tom teroru novog jezika.
Poput jezika, i kulture su podložne mijenjanju i varijacijama. Kao i jezici, kulture su takođe uslovljene faktorima koji se ne mogu svrstati u takozvane nacionalne razlike. Jedna od najstrastvenijih i najbizarnijih igara u savremenom svijetu jeste takmičenje u tome ko je najstariji.
U fašističkoj Italiji, Musolini se hvalio istorijom dugom 3.000 godina, i u vrijeme njegove diktature se tobožnji dan nastanka Rima proslavljao kao državni praznik. Imperijalni Japan je sa sigurnošću tvrdio da je kokutai (nacionalna politička jedinica) nesmetano postojala tokom 3.000 godina. Ova tvrdnja se uzimala kao konačni pokazatelj nacionalne i ,,rasne“ superiornosti Japana.
Južnoslovenski primjeri uključuju diskurse srpske drevnosti i ,,hiljadugodišnje“ hrvatske kulture, kao i tvrdnje o drevnoj crnogorskoj državnosti, albanskom primatu postojanja na Balkanu ili makedonskoj direktnoj vezi s Aleksandrom Velikim.
Francuzi i Englezi često pokazuju svoj osjećaj superiornosti u odnosu na druge, mlađe, narode tako što tvrde da su postali nacionalne države u ranom srednjem vijeku, ako ne i ranije. Cionisti u savremenom Izraelu tvrde da su oni obnovili jevrejsku državu koja je cvjetala u vremenu prije Hrista i rimskog rušenja hrama. Etiopljani potvrđuju svoju dugotrajnu afričku imperiju tako što kraljicu od Sabe smatraju svojim pretkom...
Svaki od ovih diskursa konstituiše ono što se naziva nacionalna različitost, odnosno, posebnost.
NACIONALNE KUHINJE
Hrana je takođe visoko pozicionirana na listi nacionalnih posebnosti.
Čak i termin nacionalna kuhinja sam za sebe dovoljno govori. Ono što, između ostalog, Italijane čini pravim Italijanima jeste to što vole špagete. Italijanski parlament je usvojio zakonsku odredbu kojom se jasno definišu originalni italijanski sastojci koji mogu da se koriste u pravljenju pica. Jedino oni koji koriste te sastojke imaju pravo da svoj proizvodu nazovu ovim imenom.
Pozicioniranje hrane i pića, kao i kulture i turističke ponude na nivo nacionalnih simbola i karakteristika su neizostavni segmenti procesa koji se može nazvati brendiranje nacije.
Irci su pozati po tome što piju Ginis pivo, dok se Englezi hvale kvalitetom svojeg pečenja. Štapići i riža su, naravno, kineski. Na našem prostoru, njeguška pršuta i crno vino su regionalni specijaliteti, dok se vješalica i mućkalica vezuju za regione u Srbiji, a švargla za vojvođansku ravnicu. Burek i ćevap su neodvojivi od Bosne. Ovo je i dalje slučaj, uprkos činjenici da su burek, kao regionlani specijalitet, patentirali poslovni ljudi u Sloveniji.
Ipak, ako se pažljivo analizira ova oblast, dolazi se do zaključka da je hrana veoma kompleksna tema koja se gotovo neprestano mijenja. Na kraju krajeva, biljke i meso životinja niti imaju isti ukus, niti su iste teksture kao što su bili prije nekoliko vjekova.
Po pitanju spremanja hrane stvari stoje nešto drugačije. Istoričari su nedvosmišljeno dokazali da je ,,kalabrijska kuhinja“ izmišljena tokom migracije u Sjedinjene Američke Države u devetnaestom vijeku.
Veliki dio ,,etničke hrane“ koja se ponosno služi u dijasporskim zajednicama i specijalizovanim restoranima, i koja često postaje ilustracija i dokaz multikulturalnog karaktera određenog društva, ima veoma malo veze sa načinom na koji je ta hrana spremana i konzumirana u ,,starom kraju“.
Iako hrana može biti najpraktičniji simbol nacionalnog identiteta, ona ipak zadržava svoj složeni karakter, i ne može automatski da prizove određenu ,,svetost“ koju sobom nose drugi takozvani nacionalni simboli.
ZASTAVA I HIMNA
Najprepoznatljivije i najznačajnije nacionalne ikone u svakom društvu su zastava i himna. Šarene zastave su bile dio svake kolektivne proslave još od pre-modernog perioda.
Ipak, prva moderna zastava je bila trobojnica revolucionarne Francuske, koja je nastojala da ranije ceremonije Burbona zamijeni novim i svojim sakralnostima. Od 1789. godine građani svake nacije su se osjećali dužnim da se okupe oko zastave, i diskurs koji je iz toga izrastao definisao je ne samo značenje nacije, nego i njenu prošlost, sadašnjost i budućnost.
Konzervativni političari i glasnogovornici mnogih udruženja ratnih vojnih veterana su doprinijeli definisanju duskursa koji zastavu vidi kao apsolutno sveti predmet, pa se bilo kakva kritika u tom pravcu javno osuđuje kao blasfemija.
U SAD paljenje zastave biva sve češće i sve glasnijie osuđivano kao ostatak društvenog truleža iz perioda protesta protiv rata u Vijetnamu i uveliko se diskutuje da li bi zloupotreba zastave treebalo da bude kažnjiva dugom zatvorskom kaznom.
Vojnici koji učestvuju u pravim bitkama i sportisti koji uzimaju učešća u lažnim bitkama, koriste zastavu kao simbol njihovog zajedništva i zajedničkog cilja. Njihovo duhovno umotavanje u zastavu označava trenutak kada konci te obojene tkanine postaju nacija.
