Mnogi će ustvrditi kako dezintegracija nekad najveće države na planeti, u čijem je sastavu bilo 15 republika, korijene ima upravo u počecima Gorbačovljevog mandata - kada je novi predsjednik riješio da se okrene labavijem pristupu u odnosu na njegove prethodnike.
"Sovjetska demokratija bitće postavljena na čvrstu, normativnu osnovu. Posebno se pozivam nazakone o slobodi savjesti, Glasnost, javna udruženja, organizacije i mnoge druge", govorio je on tri godine po stupanju na dužnost.
Tokom 1989. godine dolazi do prvih velikih protesta u SSSR-u. Građani Estonije, Letonije i Litvanije tada su napravili čuveni performans, tokom kojeg su formirali 'ljudski lanac' dug 500 kilometara, a istog su ljeta protestovali i u Moldaviji, tražeći da moldavski jezik bude priznat kao državni, uz upotrebu latiničnog pisma.
Nedugo pošto je Gorbačov najavio i 'labaviji' odnos prema državama koje su smatrane za satelite SSSR-a, dogodile su se demokratske revolucije u Mađarskoj, Poljskoj, Istočnoj Njemačkoj, Čehoslovačkoj, Bugarskoj i Rumuniji.
Tokom 1990. godine došlo je do parlamentarnih izbora u svih 15 sovjetskih republika, a u njih šest KPSS gubi vlast. Republike polako počinju da proglašavaju nezavisnost, a te godine masovnih protesta bilo je svuda - od Tadžikistana i Kirgizije do Ukrajine.
Prve dvije države koje su proglasile nezavisnost bile su Litvanija i Letonija.
U martu 1991. održan je referendum na kojem je trebalo da se glasa o ideji da SSSR postane federacija nezavisnih republika sa jakom autonomijom. Prijedlog je prošao, ali su Letonija i Litvanija, te Jermenija, Gruzija, Moldavija i Estonija odbile učešće u tome.
Tokom čitave 1991. godine, bivše sovjetske republike počele su da proglašavaju nezavisnost, a proces dezintegracije SSSR-a formalno je okončan u decembru 1991. kada je Gorbačov podnio ostavku.
Iz Sovjetskog Saveza tako su nastale nezavisne države Ukrajina, Letonija, Litvanija, Estonija, Moldavija, Bjelorusija, Gruzija, Jermenija, Azerbejdžan, Kirgizija, Tadžikistan, Turkmenistan, Kazahstan, Uzbekistan i Rusija.
3
