Najveći napredak na evropskom putu među državama Zapadnog Balkana u prethodnih godinu dana ostvarila je Crna Gora, ocijenjeno je u godišnjem izvještaju Evropske komisije o napretku zemalja kandidata za članstvo u Evropskoj uniji.
Crna Gora: Opipljivi rezultati
Prema prema pisanju Radija Slobodna Evropa, u Izvještaju EK, Crna Gora ostaje najnaprednija zemlja u procesu pristupanja, jer je otvorila svih 33 pregovaračka poglavlja, a do sada zatvorila sedam. Evropska komisija konstatuje da je kontinuirana politička posvećenost crnogorskih vlasti strateškom cilju evropskih integracija donijela „opipljive rezultate“ u sprovođenju reformi i napretku na putu ka EU.
U dokumentu se posebno pohvaljuje napredak u oblasti pravosuđa, gdje su tokom 2024. sprovedene intenzivne reforme pravnog okvira koje jačaju nezavisnost, nepristrasnost i odgovornost sudstva. Evropska komisija navodi da su reforme već dale „inicijalne pozitivne rezultate“.
5Napredak je, kako stoji u Izvještaju EK, zabilježen i u oblastima borbe protiv korupcije, slobode izražavanja, slobode medija i pluralizma, kao i u sprovođenju akcionih planova za Šengen i borbu protiv pranja novca i finansiranja terorizma.
Crna Gora je, kako je navedeno, ispunila 30 uslova iz Reformske agende i ušla u drugu rundu isplate sredstava iz Plana rasta Evropske unije, kojim je regionu odobreno šest milijardi eura za ubrzanje razvoja i integracija.
Podgorica je takođe uključena u Jedinstveno područje plaćanja u evrima (SEPA), što omogućava brže i jeftinije transfere novca iz 40 evropskih država. Primjena SEPA-e počela je u oktobru, a Crna Gora je pozvana i da se pridruži Konvenciji o zajedničkom tranzitu, sporazumu koji ubrzava prekogranično kretanje robe.
Srbija: Usporene reforme i politička polarizacija
Za razliku od Crne Gore, Srbija je, prema Izvještaju EK, ostvarila spor tempo sprovođenja reformi i niski nivo usklađenosti sa spoljnom i bezbjednosnom politikom EU, jer i dalje odbija da uvede sankcije Rusiji zbog agresije na Ukrajinu.
Evropska komisija ukazuje i na produbljenu polarizaciju društva, talas masovnih protesta od novembra 2024. i ograničavanje nezavisnosti pravosuđa i slobode izražavanja. Navodi se da su vlasti u Beogradu „nastavile da proglašavaju članstvo u EU strateškim ciljem, ali bez stvarnog ubrzanja reformi“.
U dijalogu s Kosovom, EU očekuje od obje strane „značajan napredak u normalizaciji odnosa“, uz upozorenje da bez konstruktivnog angažovanja rizikuju da propuste „velike prilike“.
BiH: Političke tenzije i zastoj u reformama
U Bosni i Hercegovini je, prema Izvještaju EK, zabilježen zastoj u reformama zbog političkih tenzija i neustavnih zakona u entitetu Republika Srpska. Evropska komisija navodi da je Ustavni sud ukinuo sporne akte, a da je bivši predsjednik RS Milorad Dodik smijenjen i osuđen zbog nepoštovanja odluka visokog predstavnika.
BiH je krajem septembra, pred istek roka, usvojila Reformsku agendu kako bi dobila sredstva iz Plana rasta, ali joj je zbog kašnjenja umanjena alokacija za 10 odsto. Istovremeno, BiH je među rijetkim zemljama regiona koje su potpuno uskladile spoljnopolitičke stavove sa EU.
Kosovo: Političke podjele i ograničen napredak
Prema Izvještaju EK, Kosovo, koje još nema status kandidata i čeka odluku EU o svojoj aplikaciji, pokazalo je visoku posvećenost evropskom putu i uskladilo spoljnu politiku sa EU, ali napredak otežavaju političke podjele i zastoj nakon februarskih izbora.
Evropska komisija najavljuje postepeno ukidanje kaznenih mjera uvedenih 2023. zbog nemira na sjeveru, ako dođe do „uređenog prelaza lokalne samouprave“.
Sjeverna Makedonija: Potreba za ustavnim izmjenama
Za Sjevernu Makedoniju, u Izvještaju EK, između ostalog, se navodi da je potrebno usvojiti ustavne izmjene radi uključivanja manjinskih zajednica, što je obaveza iz pregovaračkog okvira. Komisija konstatuje „ograničeni napredak“ u reformama pravosuđa i borbi protiv korupcije, ali i pozitivne korake u saradnji s civilnim društvom.
Skoplje se, kako navode u Izvještaju, u potpunosti uskladilo sa spoljnom i bezbjednosnom politikom EU i priključilo se Konvenciji o zajedničkom tranzitu, te je dobilo dodatna sredstva iz Plana rasta za Zapadni Balkan.
