Nobelova nagrada rok zvijezdi Bobu Dilanu za književnost kao da nas je natjerala da se zapitamo što je to danas literatura zapravo. Da li se naš odnos prema tekstu i tekstualnosti nepovratno promijenio? Da li smo još uvijek spremni ili još gore, sposobni za izazove jezika, za strpljenje čitanja i rasčitavanja, za mišljenje u i o riječima? U srcu našeg novog odnosa prema književnosti je, u stvari, tehnolgija. Baš kao što je evolucija samog Dilanovog stila, njegovih koncertnih nastupa, kao i promjena imidža i kreda bila u vezi sa njegovim prelaskom sa akustične gitare uličnih protesta na električnu gitaru svjetske slave.
Bez mode albuma, vinilnih ploča na 33 obrtaja ne bi, recimo, bilo zamislivo ni Dilanovo remek djelo „Highway 61 Revisited“ – gdje je tradicionalnu formu bluza i kantrija povezao sa savremenošću bitničkog senzibiliteta, sa Keruakom i Ginzbergom, sa pop kulturom i pop artom, sa modernošću samom. A kroz pjesme koje su stvarale jednu novu vrstu filma samim riječima, narativne obrte i govor uz pratnju muzičkih instrumenata umjesto čistog pjevanja, on je postao preteča današnjeg repa i hip-hopa. Profano i sakralno se spajaju u Dilanu baš kao i američka pripovjedačka tradicija sa radiklanim i revolucionarnim muzičkim eksperimetom. Ali zar isto ne bi moglo da se kaže i za Ramba Amadeusa u jednom drugom prostoru i vremenu, u balkanskom i crnogorskom kontekstu?
Već njegovim umjetničkim pseudonimom sugeriše se postmodernistički spoj nespojivog, različitih epoha, tradicije i modernosti. Samo ime Rambo potiče iz sfere holivudskog akcionog filma sa propagadnim predznakom, dok je Amadeus srednje ime Mocarta, onoga bogom voljenog, genijalnog muzičara i kompozitora. Između ovih krajnosti u samom imenu Rambo Amadeus, mogla se naslutiti originalnost njegovog umjetničkg puta povezivanja organske vizije i moderne tehnologije. Baš kao Dilan. I Rambo je fenomen previranja u vremenu i promjene epoha.
Rambov prvi album „O tugo jesenja“ iz 1988, čiji je izlazak koincidirao sa krajem jednog istorijskog doba ali i sa raspadom Jugoslavije, bio je izdat na vinilu i analognog je zvuka, primitivan, svojeglav ali i anarhično moderan. Sva ostala njegova ostvarenja nijesu samo nastala u sjenci ratova na Balkanu, od Slovenije do Kosova, već su postali proizvodi digitalizacije, propušteni kroz kompijutere i na CD-u, dio jedne nove stvarnosti gdje paradigmi više nema i sve djeluje dozvoljeno. U isto vrijeme Rambo uporno povezuje tradicionalno crnogorsko nasljeđe pripovedanja uz muzički fon gusala, sa rep logikom političkog angažovanja.
Spontano otkrivenim postmodrnističkim umjetničkim izrazom na taj način, on je uspio da osmisli potpuno novu semantičku vrijednost jednog do tada nečuvenog poetičkog stava, postajući blizak Dilanu u tom smislu. I baš kao što su najbolje Dilanove pjesme poput sekvenci nekog mogućeg filma u žarkim bojama uskovitlanog podsvjesnog, tako Rambo stvara svoje muzičke filmove od par minuta između stihova i muzike. Takva je, recimo, kratka muzička priča - film autobiografskog sjećanja „Halid invalid Hari“.
A poput baladnog pripovjedanja „Smrt popa Mila Jovovića“, interpretirajući formu i stih usmene epike, Rambo Amadeus kao da osluškuje eho starih legendi ali u muzičkom ritmu fanki bas gitare. On u stvari propušta ono naslijeđeno i tradicionalno kroz ironičnu mašinu postmodernističke reevaluacije satirišući i jedno i drugo istovremeno. Takvog hrabrog postmodernističkog djela u nas zapravo i nema. A posebnu vrstu naučno-fantastičnog žanrovskog izraza otkriva i na književnom planu u pjesmi „Motel Černobil“, vizuelno u tekstu i značenjski u nagovještajima. Detaljima običnog, dnevnog života sugerisao je društveni trenutak jedne epohe iz koje potiče narativni događaj – nuklearna katastrofa.
Iza svega se, kao i kod Dilana, nazire jedan snažan moralni stav spram varljivog i prevrtljivog svijeta ideoloških prevara. Ali, dok Dilanov moral dolazi iz ljevičarske poezije Vudija Gatrija i romatične bezkompromisnosti Artura Remboa, Rambo, čini se, nalazi svoje etičke orijentire u Njegoševoj duhovnosti. Slika muzičara, pjesnika tako postaje i prizor moralnog vizionara, „provodnika“ priča, naše posljednje veze za onostranim i nedokučivim. Kao što je Dilan u svom pozdravnom govoru, po primanju Nobelove nagrade, poručio pripadnicima akademije: „Vraćam se Homeru još jednom, koji kaže: Pjevaj u mene, o Muzo i kroz mene ispričaj priču“. Tako je Rambo ispričao mnoge priče, nadahnut antičkim muzama, a koristeći se modernim sredstvima, svojim rep muzičkim i tekstualnim ritmom.
