Dualni sistem obrazovanja je sistem u kome učenik teorijsku nastavu pohađa u školi, a kompletno praktično obrazovanje obavlja kod poslodavaca i za to prima naknadu. Učenik razvija vještine uz podršku najboljih majstora – instruktora praktičnog obrazovanja, a nakon završetka obrazovanja može samostalno raditi poslove u profesiji za koju se obrazovao, pri čemu postoji i značajna mogućnost za zaposlenje.
Školske 2018/2019. godine ponovo se krenulo u implementaciju ovog vida obrazovanja, a većim uključivanjem poslodavaca u sistem obrazovanja, posebno kroz praktično obrazovanje, profesionalnu praksu i dualni sistem obrazovanja, postignuta je bolja interakcija privrede i sistema obrazovanja.
U uvodnom dijelu skupu učesnicima su se obratilii direktor Sektora za obrazovanje i kvalitet Privredne komore Crne Gore , dr Mladen Perazić, načelnica Direkcije za opšte, srednje i stručno obrazovanje Zora Bogićević, i direktor Centra za stručno obrazovanje Duško Rajković.
Perazić je istakao da je osnovni cilj većine zemalja povećanje zaposlenosti mladih kroz dualni sistem obrazovanja, koji se zasniva na saradnji između obrazovanja i privrede.
- Ovaj vid obrazovanja, koji karakteriše sticanje teorijskog znanja u školi i praktične obuke u preduzećima, zasnovan je na pozitivnim iskustvima dualnog sistema obrazovanja zemalja njemačkog govornog područja, čiji osnove su postavljene još u 19 vijeku- kazao je on.
Prema njegovim riječima, princip dualnog obrazovanja u stručnom obrazovanju je poznat širom svijeta zbog svoje sposobnosti da obezbijedi tržište rada, visokokvalifikovanom radnom snagom, koja se može prilagoditi novim i promenljivim uslovima poslovanja i uvođenju nove tehnologije. Izmedju ostalog, kao posledicu primjene dualnog sistema obrazovanja Njemačka i Austrija imaju najnižu stopu nezaposlenosti mladih u Evropskoj uniji. Zato je poslednjih godina i aktuelan za implementaciju i u drugim zemljama Evrope.
On je istakao da se nedostatak kvalifikovanih radnika smatra jednim od glavnih izazova za preduzetnike prema poslednjem ekonomskom istraživanju Evropske asocijacije komora - EUROCHAMBRES-a, i da iz tih razloga i evropske komore promovišu ključnu ulogu dualnog sistema obrazovanja koje olakšava prelazak iz svijeta obrazovanja u svijet rada.
- Privredna komora Crne Gore jedan od pokretača inicijative za implementaciju dualnog sistema kod nas. Tako je zajedničkim naporom Centra za stručno obrazovanje, Ministarstva prosvjete i socijalnih partnera upisana prva generacija učenika školske 2004/2005. godine- rekao je on.
Perazić je kazao da se prošle školske 2017/2018 godine u Crnoj Gori, ponovo krenulo u proces obrazovanja po dualnom sistemu kod naših renomiranih poslodavaca, komorskih aktivnih članica.
- Veliki broj privrednih subjekata je izrazio želju da učestvuje u ovom projektu, a samim tim i u kreiranju kvalitetne radne snage, kako za svoje potrebe tako i za potrebe tržišta rada u državi. Ako firma zaposli učenika nakon završetka obrazovanja, ona će dobiti zaposlenog koji dobro poznaje proces rada u kompaniji. Preduzeća koja učestvuju u dualnom sistemu smatraju da je ovakav model najbolji oblik zapošljavanja kadrova. Ona na ovaj način, ne samo štede troškove regrutovanja, već i izbjegavaju rizik angažovanja pogrešnog zaposlenog za posao- rekao je Perazić.
On je istakao da je u cilju bolje realizacije i praćenja čitavog procesa realizacije ovog vida obrazovanja Ministarstvo prosvjete ustanovilo Koordinaciono tijelo za kontinuirano praćenje dualnog obrazovanja, a Privredna komore Crne Gore participira u radu ovog tijela zajedno sa predstavnicima privrednih asocijacija i obrazovnih institucija, Centra za stručno obrazovanje i Ministarstva.
Perazić je kazao da su regionu potrebne investicije u obrazovanje i nauku jer konkurentska prednost više nije jeftina nego kvalifikovana radna snaga, dodajući da se procjenjuje da je Zapadni Balkan za nepunih 20 godina napustilo 4,4 miliona ljudi što je jasan signal da moramo raditi u pravcu mobilizacije svih kreativnih potencijala, reformi obrazovnog sistema, podsticanju privatnog sektora i inovativnosti kako bi od naše zemlje i regiona napravili perspektivno mjesto za život i rad.
- Zato je danas prilika i da kratko predstavimo dostignuća projekta koji je realizovan kroz Program prekogranične saradnje Italija – Albanija – Crna Gora, a koji se završava 30. juna ove godine.
Riječ je o projektu HISTEK (High specialized techiciansin KETs – visoko obučeni tehničari za ključne napredne tehnologije). Vodeći partner na ovom projektu bilo je Ministarstvo prosvjete, nauke, kultura i sporta, dok su Privredna komora Crne Gore, Privredna komora Tirane, Privredna komora Barija, ITS Antonio Kukovila iz Barija i Univerzitet i Drča bili partneri- istakao je Perazić.
On je kazao da su u okviru ovog projekta, kroz istraživanje potreba malih i srednjih preduzeća uz pomoć usaglašenih alata i standarda za procjenu, kreirani novi obrazovni programi u oblastima koje se fokusiraju na ključne inovacione tehnologije, a jedan od krajnjih ciljeva je i povezivanje Italije, Albanije i Crne Gore kroz omogućavanje mobilnosti učenika kako u procesu obrazovanja, tako i u sticanju praktičnih znanja.
On je takođe najavio da će naredne sedmice biti potpisan nacionalni klaster kao jedan od rezultata ovog programa, realizovan međunarodnom saradnjom tri zemlje, učesnice ovog programa.
Zora Bogićević, načelnica Direkcije za opšte, srednje i stručno obrazovanje, kazala je daje jedan od najvažnijih prioriteta Ministarstva prosvjete uskladiti obrazovnu ponudu sa potrebama tržišta rada u oblasti stručnog obrazovanja predstavlja.
- Da bi se to ostvarilo, neophodna je saradnja i učešće socijalnih partnera u definisanju politike i planiranju, realizaciji, praćenju i vrednovanju stručnog obrazovanja- kazala je ona.
Bogićević je pohvalila saradnju sa Privrednom komorom, ističući da je ona aktivan partner u procesima unapređenju efikasnosti sistema obrazovanja i obezbjeđivanju kadrova koji su potrebni tržištu rada.
Ona je kazala da je od 2017. godine ponovo pokrenuto dualno obrazovanje, gdje naknade obezbjeđuju država i poslodavci.
- Za školsku 2020/2021. godinu dodijeljeno je oko 700 stipendija učenicima programa u trogodišnjem trajanju, a Privredna komora obezbjeđuje sredstva za 30 stipendija na godišnjem nivou- istakla je Bogićević.
Prema njenim riječima, primarni motiv poslodavaca da učestvuju u dualnom obrazovanu jeste regrutovanje budućih zaposlenih, a glavnu prepreku za njihovo učešće u tom procesu predstavlja nedostatak finansijskih podsticaja, prvenstveno smanjenja poreza, nedovoljno vremena koje učenici provode u preduzeću, te nedovoljna informisanost poslodavaca o dualnim programima stručnog obrazovanja i njihovim metodama primjene.
Ona je kazala da sposobnost poslodavaca da pruže praktično obrazovanje za optimalan broj učenika predstavlja jedan od najvećih izazova za dualno obrazovanje u Crnoj Gori, dok kao pozitivne strane ističe to što učenici u ovom vidu obrazovanja uživaju visok stepen zaštite svojih osnovnih prava i dobijaju značajnu podršku za učenje.
Duško Rajković, direktor Centra za stručno obrazovanja istakao je važnost saradnje između predstavnika privrede i škola, i dodao da svi zajedno moramo kreirati kadrove shodno potrebama, jer samo na taj način rezultati neće izostati.
On je rekao da je cilj dualnog obrazovanja bio da se postepeno gradi održivi sistem, kako bi on uopšte u zaživio u Crnoj Gori, i dodao da je trenutno 300 kompanija uključeno u ovaj program.
- Svjesni smo da sistem nije idealan, jer kompanije još uvijek ne uviđaju sve benefite koje dualno obrazovanje donosi, a veliki problem predstavlja i odliv radne snage- kazao je Rajković osvrćići se na podatak da je proteklih dvije decenije više od 4,4 miliona ljudi napustilo Zapadni Balkan.
On smatra da bi država trebalo da uzme više učešća u ovom programu, prije svega u vidu smanjivanja poreza, uvođenjem poslodavaca u sistem obrazovanja.
- U cilju dalje afirmacije dualnog obrazovanja, neophodno je raditi na njegovoj promociji kroz aktivno učešće svih subjekata društva koji su dio obrazovnog sistema, uključujući podjelu odgovornosti u finansiranju, da bi svi imali benefite – kazao je on.
Rajković je istakao da je istraživanje koje su uradili Privredna komora i Centar za građansko obrazovanje od izuzetnog značaja, čiji će se rezultati iskoristiti za unapređenje sistema dualnog obrazovanja, samim tim i stručno obrazovanje u cjelini.
Prezentaciju istraživanja: „Iskustva poslodavaca koji učestvuju u dualnom sistemu obrazovanja o implementaciji ovoga procesa u Crnoj Gori“, predstavio je Vuko Jovanović iz Sektora za obrazovanje i kvalitet Privredne komore.
On je kazao da se ovo istraživanje sastojalo iz dvije faze.
U prvoj fazi se prije svega radilo na prikupljanju, pregledu i istraživanju postojećih istraživanja, studija, i analiza koje su sprovedene u ovoj oblasti, dok se druga faza sastojala od sakupljanja informacija od privrednika, uz pomoć kreiranog upitnika koji je obuhvatio četiri cjeline, i to: dualni sistem obrazovanja, motivaciju za učešće u dualnom sistemu obrazovanja, njegov razvoj , te dualni sistem obrazovanja i Covid-19.
- Ovim istraživanjem obuhvaćena su 134 privrednika koji su obrazovali učenike po dualnom sistemu- kazao je on, dodajući da je većina ispitanika sistem dualnog obrazovanja i njihovo iskustvo u istom, ocijenilo visokom pozitivnom ocjenom.
U istraživanju se navodi da većina poslodavaca smatra da su učenici koji su pohađali praktično obrazovanje u njihovim kompanijiama stekli znanja i vještine da mogu efikasno da rade i kod drugog poslodavca.
Kao glavne motive za učešće u programu dualnog obrazovanja poslodavci navode mogućnost da se obrazuje radna snaga za specifično radno mjesto u sopstvenoj kompaniji, obezbijedi osposobljen kadar za privredu Crne Gore i pomoć njenom obrazovnom sistemu , društveno odgovorno poslovanje, te mogućnost umerežavanja sa obrazovnim institucijama i budućom radnom snagom.
Jovanović je kazao da većina poslodavaca smatra da je nedostatak dovoljnih finansijskih podsticaja prepreka za učešće poslodavaca u dualnom sistemu obrazovanja.
Sugestije koje su poslodavci naveli za unaprijeđenje ovog sistema u Crnoj Gori jesu: podizanje svijesti kod roditelja i djece o važnosti različitih zanimanja; razbijanje predrasuda da samo loši đaci upisuju srednju stručnu školu; manje obaveza u školi za djecu koja pohađaju praksu; mogućnost da privrednik učestvuje u odabiru učenika koji bi obavljali praksu, te važnost unaprijeđivanja načina usmjeravanja djece na određene oblasti i otvaranje mogućnosti za obavljanje prakse u svim srednjim školama, kako bi se učenicima dala prilika da vide i da se upoznaju sa što većim spektrom potencijalnih zanimanja.
Privrednici podržavaju reformu i smatraju da je treba nastaviti, ali sa naglaskom na povećanje udjela praktičnog rada u obrazovnim programima i daljem razvoju dualnog sistema, ukazujući na važnost iskorišćavanja mogućnosti saradnje privrednika i škola, u cilju realizacije zajedničkih projekata.
Na kraju skupa održana je diskusija o značaju dualnog obrazovanja, standardima zanimanja i kvalifikacija, te kvalitetu obrazovanja iz perspektive donosioca odluka, sa zajedničkim zaključkom da se sve više uviđa koliki značaj ima stručno obrazovanje, praktična obuka učenika, kao i mogućnosti koje nudi dualni sistem obrazovanja za povećanje zaposlenosti mladih.
Istraživanje će biti dostavljeno socijalnim partnerima i institucijama sistema, a takođe se nalazi na sajtu Privredne komore Crne Gore www.privrednakomora.me
