"Okupljanje organizujemo kao izraz savjesti crnogorskog društva, u znak sjećanja na žrtve ovog ratnog zločina i u cilju podrške njihovim porodicama. Godinama se zalažemo da se žrtvama podigne spomenik i da država uspostavi 25. maj kao Dan sjećanja na žrtve zločina deportacije bosansko-hercegovačkih izbjeglica", poručuju iz tri NVO.
Crnogorska policija je, podsjećaju, u maju 1992. godine, prema dostupnoj zvaničnoj dokumentaciji, nezakonito uhapsila najmanje 66, a po nezvaničnim podacima i više od stotinu civila starosti od 18 do 66 godina, koji su u Crnu Goru izbjegli od rata u Bosni i Hercegovini, i kao taoce ih predala vojsci bosanskih Srba pod vođstvom Radovana Karadžića i Ratka Mladića da im posluže za razmjenu ratnih zarobljenika.
"Smrtno su stradale najmanje 54 osobe, dok je 12 preživjelo teške oblike mučenja u logorima Republike Srpske. Još uvijek nisu pronađena tijela svih smrtno stradalih. Crna Gora je za 200 članova porodica žrtava poslije četvorogodišnjeg suđenja na osnovu poravnanja platila naknadu štete zbog nezakonitog djelovanja crnogorske policije koje je dovelo do tragičnih posljedica. Da su nezakonito uhapšeni i izručeni kao taoci utvrđeno je i pravosnažnom krivičnom presudom u Crnoj Gori, kao i presudom Haškog tribunala u predmetu Krnojelac (upravnik logora u Foči). Međutim, u krivičnom postupku vođenom u Crnoj Gori, svi okrivljeni su oslobođeni, jer je sud proizvoljno uveo zahtjev da su optuženi “morali pripadati organizaciji strane u sukobu ili postupati u službi strane u sukobu da bi bili odgovorni za ratni zločin”, pri čemu je zaključeno da Crna Gora nije bila strana u sukobu u Bosni i Hercegovini (presuda Ks. 6/12)", podsjećaju iz tri NVO.
Spajić i Milatović naveli da su "spriječeni da prisustvuju"
Ovo je, kako navode, dvadeseta godina da građansko društvo organizuje memorijalno okupljanje, a petnaesta da se to čini pred zgradom Uprave policije u Herceg-Novom, odakle je većina izbjeglica prinudno odvedena i izručena vojsci Srpske Republike u Bosni i Hercegovini.
"Od predstavnika najviših državnih organa, skupu će prisustvovati Zaštitnik ljudskih prava i sloboda, Siniša Bjeković. Predsjednik države Jakov Milatović i premijer Milojko Spajić, iako blagovremeno pozvani, odgovorili su da su spriječeni da prisustvuju. Skupu će ispred kabineta Predsjednika Crne Gore prisustvovati saradnica Marija Vesković. U ime Ministarstva unutrašnjih poslova prisustvovaće državni sekretar ministarstva Petar Koprivica i načelnik Odjeljenja bezbjednosti u Herceg Novom, Dragan Kontić. U ime Ministarstva vanjskih poslova, prisustvovaće v.d. generalnog direktora u Generalnom direktoratu za bilateralne poslove, Aleksandar Drljević. U ime potpredsjednika Vlade za rad, obrazovanje, zdravstvo i socijalnu politiku, dr Srđana Pavićevića, savjetnica Mirjana Maslovar. U ime Opštine Herceg Novi, menadžer Opštine, Dušan Vukić, iz političke partije URA. Prisustvo skupu su do sada potvrdili i ambasador Bosne i Hercegovine u Crnoj Gori, Branimir Jukić, predstavnici Bošnjačkog vijeća, predstavnici Programa Ujedinjenih nacija za razvoj (UNDP), kao i Liberalna partija, Socijaldemokrate, Bošnjačka stranka, Građanski pokret URA, nevladine organizacije", navode u saopštenju.
Memorijalnom skupu prošle, 2023. godine, prisustvovali su, podsjećaju, predsjednik Vlade Dritan Abazović, savjetnik premijera Đorđe Radulović, potpredsjednik Vlade za regionalni razvoj i ministar kapitalnih investicija Ervin Ibrahimović, ministar pravde Marko Kovač, ministar rada i socijalnog staranja Admir Adrović, državni sekretar Ministarstva odbrane Krsto Perović i državni sekretar u Ministarstvu unutrašnjih poslova Mersudin Gredić. Ispred Opštine Herceg-Novi prisustvovao je menadžer Opštine, Dušan Vukić, iz političke partije URA.
"Pretprošle, 2022. godine, skupu su prisustvovala četiri ministra u Vladi Crne Gore (ministar unutrašnjih poslova Filip Adžić, ministar pravde Marko Kovač, ministar rada i socijalnog staranja Admir Adrović, sada bivši ministar bez portfelja Adrijan Vuksanović) i direktor Uprave policije Zoran Brđanin. Skupu je prisustvovao i načelnik CB Herceg Novi, Predrag Žižić", navode u saopštenju.
Tri inicijative
HRA, CGO, ANIMA i tada član Savjeta za građansku kontrolu rada policije, Aleksandar Saša Zeković, prije trinaest godina, 2011. godine, uputili su tri inicijative: tadašnjem predsjedniku Skupštine Crne Gore, Ranku Krivokapiću, i svim šefovima poslaničkih klubova da se proglasi Dan sjećanja na žrtve zločina deportacije izbjeglica 1992. godine, tadašnjem predsjedniku Vlade Crne Gore Igoru Lukšiću, ministru unutrašnjih poslova Ivanu Brajoviću i ministru kulture Branislavu Mićunoviću, kao i tadašnjem predsjedniku Skupštine Opštine Herceg-Novi, Dejanu Mandiću, da se podigne spomen obilježje žrtvama deportacije izbjeglica 1992. godine ispred objekta Uprave policije u Herceg Novom, i tako podrži želja porodica stradalih žrtava, da crnogorska policija uputi izvinjenje zbog nezakonitog hapšenja i izručivanja izbjeglica njima neprijateljskoj vojsci Srpske Republike BiH.
"Godinama ponavljamo ove inicijative pa smo u maju 2021. godine, prvu inicijativu ponovili tadašnjem predsjedniku Skupštine Crne Gore, Aleksi Bečiću, koji nam je odgovorio kako u tom cilju treba mijenjati Zakon o državnim i drugim praznicima, ali nije učinio ništa da inicira njegovu izmjenu", navode u saopštenju.
Drugu inicijativu su, podsjećaju, ponovili u septembru 2021. godine predsjedniku Opštine Herceg Novi, predsjedniku Skupštine Opštine Herceg Novi, Ivanu Otoviću, odborničkim klubovima Skupštine Opštine Herceg Novi i tadašnjoj ministarski prosvjete, nauke, kulture i sporta, Vesni Bratić. Od njih nismo dobili nikakav odgovor. Ove godine, zajedno sa Bošnjačkim vijećem, istu inicijativu smo uputili predsjedniku opštine Herceg Novi, Stevanu Katiću, i predsjedniku Skupštine Opštine Ivanu Otoviću, i svim odbornicima u lokalnom parlamentu HN, od kojih do danas nismo dobili nikakav odgovor.
"Treća inicijativa je jedina prihvaćena, i to 2022. godine, kada su direktor Uprave policije Zoran Brđanin i ministar Filip Adžić prisustvovali memorijalnom okupljanju u Herceg-Novom povodom trideset godina od zločina i uputili javno izvinjenje žrtvama i porodicama žrtava za postupanje crnogorske policije", zaključuju iz Akcije za ljudska prava (HRA), Centra za građansko obrazovanje (CGO) i NVO ANIMA – Centar za žensko i mirovno obrazovanje.
