Projekat je trajao 33 mjeseca, a na njemu su učetvovali Delegacija Evropske Unije u Crnoj Gori, Direktorat za finansiranje i ugovaranje sredstava EU pomoći u Ministarstvu finansija (CFCU), Zajednički tehnički sekretarijat za programe prekogranične saradnje Crna Gora-Albanija i Crna Gora - Kosovo 2014-2020 (JTS), Ministarstvo ekologije, prostornog planiranja i urbanizma, Univerzitet Tirana i NGO Zeleni Centar Albanija i Centar za ekotoksikološka ispitivanja Podgorica.
Vidoje Petričić, izvršni direktor CETI-ja, kazao je da je radom na ovom projektu uspostavljena saradnja između institucija Crne Gore i Albanije, koje se bave zaštitom životne sredine.
- Zajedničkim radom u potpunosti su ostvarene sve projektne aktivnosti, a kao rezultat toga dobili smo presjek stanja po pitanju prisustva opasnih hemikalija i hemijskih supstanci u vodama Skadarskog jezera – rekao je on.
Ana Novaković-Đurović, ministarka ekologije, prostornog planiranja i urbanizma, kazala je da je ova saradnja važna za obje zemlje, te da je raduje što kao rezulztat ovog projekta imamo polazne rezultate, osnove i analize o stanju specifičnih hemikalija.
- Vjerujem da će se aktivnosti u ovoj oblasti nastaviti. Ministarstvo i Vlada su spremni da Skadarsko jezero, ali i druga naša zaštićena područja, djeluju odlučno u saradnji sa svim drugim institucijama i partnerima iz NVO sektora. Skadarsko jezero ima status zaštićenog područja u obje države i iz tog razloga nam je prekogranična saradnja u ovoj oblasti vanredno važna. Saradnjom dvije države su ojačani i profesionalni i tehnički kapaciteti partnerskih institucija i poboljšana je međusobna saradnja. Podaci koje je ovaj projekat donio nama u ministarstvu informacije su od velikog značaja – rekla je Novaković-Đurović.
Melanie Bride, programska menadžerka za prekograničnu saradnju u Delegaciji EU u Crnoj Gori, kazala je da je u obavezi obje države da se nacionalne ljepote i prirodna baština zaštite.
- Pored toga, ovaj projekat može da doprinese mnogo Crnoj Gori kada je u pitanju poglavlje 27, izuzetno važno za priključenje Crne Gore Evropskoj uniji – rekla je Bride.
Sanja Todorović, šefica zajedničkog tehničkog sekretarijata za Programe prekogranične saradnje Crna Gora – Kosovo 2014-2020, Crna Gora – Albanija 2014-2020, kazala je da je specifični cilj ovog projekta bio podržati zajedničko i koordinasano istraživanje opasnih hemijskih supstanci u području Skadarskog jezera.
- Važno je pomenuti da je projektni tim aktivno radio na uzorkovanju i istrazivanju vode, sedimenta i biote u Skadarskom jezeru, gdje je korišćena stručnost i oprema iz Crne Gore za prve aktivnosti na terenu. A, nakon izgradnje kapaciteta i nabavka opreme, albanske partnerske institucije su sada u mogućnosti da samostalno sprovode testove, što je jasan efekat prekogranične saradnje ovog projekta – rekla je Todorović.
Danijela Šuković, menadžerka projekta iz CETI-ja, kazala je da je životna sredina prevazilazi političke i pravne okvire i granice koje je stvorio čovjek.
- Stoga je prekogranična saradnja u okviru Evropske unije kao i saradnja između EU i ostatka sveta od suštinske važnosti ako želimo da se bavimo izazovima koji utiču na sve nas – rekla je ona.
Šuković je iznijela i niz preporuka za dalja istraživanja:
-Kako bi se izračunale vrijednosti AA-EQS prioritetnih substanci u svim određenim površinskim Skadarskog/Skadarskog jezera, potrebno je sprovesti analizu najmanje 12 uzoraka unutar razdoblja od jedne godine, tokom ciklus od 6 godina
- Razviti istraživački program praćenja rijeke Morače (i njenih pritoka) i podzemnih voda koje se povezuju s rijekom Moračom i Skadarskim jezerom kako bi se locirao izvor organofosfornog insekticida širokog spektra, hlorpirifosa
-Razviti strategije u Albaniji i Crnoj Gori, skladu sa zakonodavstvom EU, za kontrolu iublažavanje emisije PAH-ova u životnu sredinu
- Razviti i sprovesti program istraživačkog monitoringa kako bi se potvrdila lokacija upotrebe zabranjenog organohlornog pesticida DDT u podslivu Skadarskog jezera.
- Razviti program monitoringa PCB- a u skladu s postojećim nacionalnim i međunarodnim zakonodavstvom (biota).
-Pregledati trenutni status implementacije nacionalnog i međunarodnog zakonodavstva u vezi sa nivoima metala u industrijskim i opštinskim ispustima koji ulaze u Skadarsko jezero. Realizovati monitoring svih ključnih ispuštanja u podsliv Skadarskog jezera kako bi se ispunili zakonski zahtjevi i izračunale tačke opterećenja i ulaza metala u jezero.
- Zbog visokog prirodnog nivoa nekih metala, važno je odrediti EQS za pojedinačne metale u sedimentu jezera.
- CALUX biološki testovi se preporučuju za buduća ispitivanja sedimenata, površinskih voda i otpadnih vodauSkadarskom podslivu. Odabir tipova bioloških testova je napravljen tako što su a) svi prethodno odabrani za studije karakterizacije toksičnostiupovršinskim vodama, i b) što pružaju mogućnost za skrining za mnoga jedinjenja koja uključena i su predložena za uključivanje u listu za praćenje EU (Watch List).
- Uspostaviti kontinuirano istraživanje najčešće konzumiranih uzoraka ribe iz Skadarskog jezera na sadržaj kontaminanata za koje postoje propisane maksimalne granice u skladu sa zakonskom regulativom o bezbjednosti hrane.
