Osnivač Beogradskog kruga i Druge Srbije, govori o „haotičnoj“ i „konfuznoj“ političkoj situaciji u Srbiji, „licemjernoj vlasti“, nacionalizmu, mitovima i predrasudama, povratku SAD i EU na Balklan, te o najnovijim velikosrpskim aspiracijama prema Crnoj Gori i Bosni i Hercegovini.
Srpska crkva u Crnoj Gori je decenijama ispostava velikosrpskog nacionalizma i potiranja crnogorskog identiteta koji podstiču vladajući srpski režimi. Kako vidite ulogu Srpske crkve u formiranju nove Vlade, izbor premijera Krivokapića i uticaj crkve na rad i poteze Vlade?
DAVID:Za svakog onog ko se zalaže i vjeruje u odvojenost Crkve i države, zaista je nesretna okolnost da je Crkva u toj mjeri uticala na promjenu vlasti i formiranje nove vlade. Politički uticaj koji ima uveliko određuje ali i ugrožava opštu atmosferu Crne Gore kao svjetovne države. Razumljiva je zabrinutost zbog velikog uticaja Srpske pravoslavne crkve na Vladine političke odluke, na odnose u regionu, na odnos prema nezavisnosti Crne Gore. A uz sve to i na moguću, postepenu promjenu političkog kursa i okretanje prema Rusiji i Evroazijskom savezu.
Krivokapićeva Vlada je već napravila niz skandaloznih poteza i odluka koji se kose sa zakonima, ali i građanskim, višenacionalnim karakterom Crne Gore. Kako vidite političke odnose u Crnoj Gori, s obzirom na sve jače nalete srpskog nacionalizma koji prijeti pretvaranjem Crne Gore u teokratsku državu?
DAVID:Sve to što ste nabrojali samo potvrđuje zabrinutost o kojoj govorim. Ono što sam posebno cijenio u nezavisnoj Crnoj Gori jeste njena multietičnost, dosljedni antifašizam i uspješan put ka članstvu u Evropskoj uniji, najuspešniji u odnosu na ostale kandidate iz regiona. Bilo bi žalosno, opasno a i rizično, da se tu nešto mijenja. Ako je režim Mila Đukanovića činio greške na unutrašnjem planu, one su ga skupo stajale, ali u vođenju spoljne politike bivšoj vlasti svakako treba odati prizanje. Izbori se dobijaju i gube, to nije kraj svijeta. Važno je takođe da je u jednoj veoma eksplozivnoj i napetoj situaciji obavljena mirna primopredaja vlasti iako je razlika u glasovima bila mala. Svjedoci smo na različitim stranama svijeta da gubitak izbora izaziva nemire, građanske ratove, neprihvatanje izbornih rezultata. Što u Crnoj Gori nije bilo dramatičnih potresa, velika je zasluga Đukanovića i DPS, sviđalo se to nekome ili ne.
Kako ocjenjujete kohabitaciju nove Vlade sa predsjednikom Đukanovićem i savezništvo Građanskog pokreta URA i Dritana Abazovića sa srpskim nacionalističkim i klerikalnim partijama koje podržavaju Vladu?
DAVID:Ići će teško i sa dosta natezanja. Programski gledano URA i DPS imaju dosta sličnosti a to što su trenutno na suprotnim stranama pripisujem prije svega ličnoj netrpeljivosti partijskih vođa. Posljedice toga, dugoročno, mogu biti jako ozbiljne, čak katastrofalne, ukoliko strasti nadvladaju razum. Nova vlast na samome početku pokazuje očevidnu brzopletost i nepoštovanje pravne procedure u donošenju zakona i odluka o nekim smjenama. Poštovanje procedura nije nevažno, i te kako ima suštinske veze sa demokratijom.
Nedavno ste izjavili da je opozicija u Srbiji programski konfuzna i da nastavljaju da jačaju nacionalističke i antievropske snage. Analitičari porede sadašnje stanje u Srbiji sa onim iz devedesetih? Kako Vama izgleda Srbija danas?
DAVID:Upravo tako: haotično i konfuzno. Sa jedne strane je licemjerna vlast kojoj su usta puna Evropske unije i tobožnje želje za raspetljavanjem kosovskog čvora, a sve se svodi na običnu demagogiju, a sa druge razjedinjena i posvađana opozicija koja nema jasnu ideju ni o Evropskoj uniji ni o Kosovu, sa tendencijom jačanja desnih i ekstremno desnih snaga. Ako se nešto može porediti sa devedesetima to je slična vrsta mulja i blata u koje smo se duboko uvalili sa uvjerenjem, kako sam to već jednom napisao, da se možemo izvući poput čuvenog barona Minhauzena držeči se za sopstveni perčin.
Što se dogodilo u Srbiji, zašto su oslabile ideje Beogradskog kruga i Druge Srbije čiji ste jedan od osnivača? Vjerujete li da Građanski demokratski forum, s načelom za demokratsku Srbiju u EU može ostvariti značajan politički uticaj u Srbiji?
DAVID:Šta se dogodilo sa „lanjskim snjegovima“. Nema ih, istopili se. Ideje Beogradskog kruga, ideje Druge Srbije o slobodnoj, demokratskoj, tolerantnoj Srbiji, uvaženoj i poštovanoj u čitavom svijetu, postale su ozloglašene, kao da su izdajničke, nametnute sa strane, ne odgovaraju novom i starom patrijarhalnom primitivnom patriotizmu i nekakvom umišljenom tradicionalističkom istorijskom nasljeđu. Ovdje je patriotizam izjednačen sa arhaičnim nacionalizmom, mitovima i predrasudama koji nikada nikakvog dobra nisu donijeli. Silazak sa političke scene Demokratske stranke sa svim njenim dobrim i lošim stranama vratio je Srbiju bar jedan vijek unazad. Građanski demokratski forum, politički pokret koji podržavam, još nema snage da na srpskoj političkoj sceni igra ozbiljniju ulogu ali je okupio veoma jak i dobar nestranački politički savjet što je početak koji obećava. Podjela na „bojkotaše“ i „antibojkotaše“ u opozicji potpuno je besmislena a oni koji su bojkotovali izbore najgorim riječima nastavljaju da vrijeđaju one koji su na izbore izašli. Isključivost i netolerancija na raznim nivoima, vlasti i opozicije, opozicije međusobno, zahvatili su srpsko društvo, bolesno i razarajuće.
Da li je Srbija u ovom trenutku bliža Zapadu, ili prevagu imaju snage koje teže Evroazijskom savezu, zasnovanom na vjerskim i etničkim osnovama s težnjama za vraćanjem uticaja Rusije na Balkan i stvaranje tzv. „srpskog sveta“?
DAVID:Srbija je srcem na Istoku, ali novac i investicije stižu sa Zapada. Evroazijski savez oličava stare imperijalne težnje Rusije i predstavlja jednu retrogradnu idelogiju koja ima svoje mistične i antievropske korijene. One koji žele da nešto više saznaju upućujem na tekstove i izjave Aleksandra Dugina pravoslavnog mistika i teoretičara Evroazije i dugogodišnjeg Putinovog savjetnika. Na kraju, ne bi me iznenadilo da se u jednom trenutku, usljed nezadovoljstva sporim kretanjem ka Evropskoj uniji prihvati ruska opcija jer je u bliskoj prošlosti Srbija obavezno prihvatala najgora rješenja. Podrška Evropskoj uniji opada a postoji stalni pritisak, opasan i prisutan, približavanja evroazijskoj zajednici.
Znači li to da Srbija i režim Aleksandra Vučuća nijesu raskrstili sa idejom stvaranja „srpskog sveta“ na Balkanu, što je zapravo sinonim za Veliku Srbiju?
DAVID:To jeste jedno veoma važno pitanje, važno i za samu Srbiju. Već pomisao da se loša istorija može ponoviti, da se nisu izvukle neophodne pouke iz događanja početkom devedesetih unosi dosta zebnje i uznemirenja. Žalosno je da je ljudsko pamćenje tako kratko i da se loša istorija često ponavlja na loš način. I umjesto da jedni sa drugima živimo u miru i prijateljstvu, obnavljaju se stare strepnje i ludila. Svim razumnim ljudima je jasno da na ovoj našoj teritoriji nema dovoljno prostora za te „velike“, Srbiju, Hrvatsku, pa i Albaniju, ali da želje i maštanja o tim opasnim projektima sigurno nisu ugašene. Poučeni bliskom prošlošču i takvim ambicijama pratimo igru sa vatrom koja još nije ugašena, koja opasno tinja. Da, slažem se priča o „srpskom svetu“ deluje zloslutno jer se sve češće spominje i treba da zamijeni onu prepoznatljivu ozloglašenu propalu avanturu koja je povezana sa mnogim ljudskim tragedijama, zločinima, mržnjom, sa vremenom stida a ne ponosa.
Neprekidno se dovodi u pitanje integritet Bosne i Hercegovine, a paralelno su sve agresivniji nasrtaji na crnogorski kulturni i nacionalni identitet?
DAVID:Crna Gora bila je i ostala na meti srpskih nacionalista, kao i Bosna u to nema sumnje. Tužno je i tragično da se opet uvlačimo u tu priču za koju smo vjerovali da je ispričana. Vučićeva retorika je prividno miroljubiva ali uvijek treba čitatiti između redova. Crna Gora i Dodikova Republika Srpska sada su „srpski svet“, a to prevedeno, bojim se, znači da su dio nekakve zamišljene zajednice srpskih zemalja, a ne državljani zajednica nezavisnih od Srbije. Ta kampanja o „srpskom svetu“ štagod značila u ovome trenutku uveliko je prisutna u štampanim i elektronskim medijima pod Vučićevom kontrolom i otkriva pravu suštinu te priče. Neće još zadugo biti mira pod našim zajedničkim balkanskim krovom. Nažalost, mnogo je političkih avanturista spremnih da šalju tuđu djecu u besmislene ratne avanture a „polja smrti“ još nisu stigla da upiju ni svu nedavno prolivenu krv.
Kako komentarišete izjavu srpskog episkopa Grigorija da ,,planira da okupi što više mladih ljudi i da zajedno mijenjaju Srbiju“ od koje se odmah ogradio Sinod SPC?
DAVID:Episkop Grigorije skrenuo je pažnju svojim nekonvencionalnim izjavama. Uglađen je i elokventan. Nije, međutim, jasno kako i u kom pravcu planira da mijenja Srbiju. Kada to uvjerljivo obrazloži tek će onda biti moguće da se ozbiljnije analizira njegova pozicija, kakve političke promjene želi, i ko su ti „mladi ljudi“ koji će zajedno sa njim da mijenjaju Srbiju. Zasada sve to ostaje u nekakvoj magli i okvirima nedefinsanih pretpostavki. U njegovoj biografiji može da se pročita kako je učenik Atanasija i Amfilohija, što vjerovatno podrazumijeva da slijedi neke od njihovih ideja. Jedan dio opozicije u svojoj nemoći da pronađu Vučićevog nasljednika nagovještava Grigorijevu kandidaturu za mjesto predsjednika Srbije pozivajući se na „crnogorski scenario“ što, bar u ovome trenutku nema veze sa stvarnim stanjem na političkoj sceni Srbije.
Više puta ste isticali opasnosti sprege politike i Crkve, što se pokazalo tačnim mnogo puta u istoriji. Kako komentarišete danas tu spregu Crkve sa Vučićevim režimom posebno, ako imamo na umu ulogu srpske crkve u politici i ratovima devedesetih?
DAVID:Crkva se još nije jasno i zvanično oglasila o zločinima počinjenim devedesetih godina, i o onim sveštenicima koji su javno ohrabrivali i blagosiljali zločince. Vučićev režim shvata da je za opstanak na vlasti važno održavati dobre odnose sa Crkvom. Međutim, u samome Sinodu postoje nesuglasice. Nesumnjivo da vlast želi da ima uticaja i uvid u izbor patrijarha. Izbor novoga patrijarha odrediće domete i oblike dalje saradnje. Ne znam koliko tu uopšte ima vjere, ali sigurno da i te kako ima političkog računa i na jednoj i na drugoj strani.
Da li Zapad u ovom trenutku dovoljno ozbiljno shvata pitanja i odnose na zapadnom Balkanu i što će biti suština tih odnosa nakon smjene na čelu SAD, posebno u odnosima Srbije sa Kosovom, BiH i Crnom Gorom?
DAVID:Poslije pada Trampa koga mnogi u Srbiji posebno vole, a koji se u mnogočemu ponaša kao opasni belosvjetski klovn rušeći svjetski poredak, promovišući nacionalizam, populizam i primitivizam svake vrste, Bajden će prvo morati da popravlja ono što je rušeno i pokvareno, a sve ostalo, pa i odnosi u regionu tek će kasnije doći na red. Nikakva predviđanja nisu zahvalna jer je čitav svijet u velikom previranju izložen mnogim iskušenjima koja nisu samo politička nego i ekonomska, biološka, tehnološka…Ponekad se čini da je u tom opštem haosu čovječanstvo samo sebi najveći neprijatelj ugrožavajući sopstveni opstanak.
