Među strancima koji su pokazali značajno interesovanje za Crnu Goru, pronijeli o njoj glas u svijetu te doprinijeli afirmaciji njezine kulture značajno mjesto imaju Česi.
Pomenimo nezaobilazne Jana Vaclika, prijatelja knjaza Danila i državnoga sekretara mladoga knjaza Nikole, ili opsežan rad Jozefa Holečeka i njegovu zanesenost Crnom Gorom, ili etnologa i slikara Ludviga Kubu i njegov rad o Crnoj Gori, ne zaboravimo muzičare Šulca i Vimera, geografa Viktora Dvorskog, slikara Jaroslava Čermaka. I tako redom.
Na temeljima davno uspostavljenoga češko-crnogorskoga prijateljstva posljednjih dvadeset godina nijedan Čeh nije ostvario takve naučne rezultate u vezi sistoriografskim doprinosom Crnoj Gori kao dr František Šistek.
Za razliku od svojih čeških prethodnika, njegov je doprinos rasterećen romantičarskih zabluda i prije svega akademski i naučni. Nema danas Cetinjanina koji ne pamti mladoga naučnika Františeka Šisteka koji je čitav niz godina, dane i sate provodio po cetinjskim arhivima i bibliotekama.
Gotovo da nema arhivskoga radnika u Državnome arhivu Crne Gore koji nije sa simpatijama godinama unazad posmatrao istraživačku strast gdina Šisteka koji se sistorijom Crne Gore i njenim tekućim društvenim zbivanjima upoznao bolje no i mnogi crnogorski istoričari.
Može se bez ustezanja reći da među inostranim istoriografima nema nijednoga koji bi svojim naučnim rezultatima o Crnoj Gori mogao parirati dr Františeku Šisteku. Malo je takvih i u Crnoj Gori. O tome bolje od riječi svjedoči njegova bibliografija o Crnoj Gori, knjige na češkome, engleskome i crnogorskome jeziku, studije objavljene kod prestižnih svjetskih izdavača.
Dr František Šistek napisao je kapitalnu Istoriju Crne Gore na češkome jeziku koja će se u crnogorskome prijevodu uskoro pojaviti na našem tržištu.
Pored toga, dr Šistek je objavio još dvije monografije o Crnoj Gori Naša braća na jugu: češke predstave o Crnoj Gori i Crnogorcima 1830-2006. te Narativi o identitetu: izabrane studije o crnogorskome identitetu.
Treba li napominjati da je Šistek do sada objavio preko četrdeset naučnih radova koji se tiču Crne Gore i učestvovao na brojnim međunarodnim i prestižnim naučnim skupovima te u međunarodnim istraživačkim i izdavačkim projektima.
No, pored Crne Gore Šistek se bavio znatno širim prostorom, Balkanom uopšte, pišući i uređujući i druge publikacije i monografije, od čega posebno treba istaći njegov urednički napor na izdavanju knjige o muslimanima u Bosni i Hercegovini Imagining Bosnian Muslims in Central Europe koju je ove godine objavio renomirani američki izdavač.
Zbog svega navedenoga više smo no začuđeni reakcijom koju je njegovo otvoreno pismo izazvalo kod četvorice čeških naučnika okupljenih oko Jana Pelikana, koji su se javno ogradili od toga pisma.
Za razliku od dr Šisteka koji je citiran kao autoritet u gotovo svim važnijim publikacijama o Crnoj Gori, na engleskome i drugim jezicima, u posljednjih dvadeset godina, radi se o ljudima koji se u svom akademskom radu ne bave Crnom Gorom, primjetno je da nemaju monografije niti druge stručne radove o Crnoj Gori. Simptomatično je i to što se ovi balkanolozi koji nijesu pomenuti u pismu niti su njegovi potpisnici - od toga pisma ograđuju.
Takav je postupak zbilja neobičan među akademskim stvaraocima, tim prije što je otvoreno pismo dr Šistek pisao u svoje ime, a ne u ime onih koji su se od toga pisma ogradili. Jednako je čudno što se dr Šisteku zamjera na neakademskom diskursu kad se zna da nije riječ o naučnome djelu, no o javnome apelu/pismu.
Funkcionalna stilistika jasno razdvaja pojedine stilove u zavisnosti od konteksta u kome se upotrebljavaju. Voluminozno djelo dr Šisteka potvrđuje da on više no dobro zna što je naučni stil i akademska retorika.
Međutim, otvoreno pismo o kojem je riječ nije naučna rasprava no javni, publicistički čas iz crnogorske istorije koji je onima što gaze tekovine te istorije besplatno održao dr František Šistek. Na tome mu je crnogorska akademska zajednica, ona zajednica koja Crnu Goru tretira kao prekohiljadugodišnji entitet, a ne dio drugih korpusa, više nego zahvalna!
Da je František Šistek, osvjedočeni prijatelj Crne Gore i drugih zemalja bivše Jugoslavije, u pravu kad poziva protiv gaženja osnovnih principa demokratije i ljudskih sloboda te protiv gaženja naučne istine o Crnoj Gori i institucija koje su afirmaciji te istine doprinosile u prethodnom periodu, kao što je Fakultet za crnogorski jezik i književnost koji je i predmet njegova javnog obraćanja, svjedoči i pismo naučnih i kulturnih stvaralaca iz regiona, Evrope i svijeta koji su sličan apel uputili Vladi Crne Gore i premijeru Krivokapiću tokom mjeseca marta tekuće godine.
Stoga je Šistekov stav da je njegov apel ujedno i apel akademske javnosti koja je svjesna činjenja aktuelne Vlade Crne Gore - apsolutno tačan. Kao što je tačno da se on u tome javnom stavu nije pozvao ni na jednoga od četvorice balkanologa koji se bez povoda ograđuju od njegova pisma. Koliko je pak tačan stav koji je dr František Šistek u svome apelu iznio, svjedoče brojne reakcije domaće i međunarodne javnosti na negiranje genocida u Srebrenici i relevantnih međunarodnih sudova od strane ministra u Vladi gdina Krivokapića, kome se dr František Šistek i obratio.
Na kraju, ističemo da smo ponosni na kompletan rad dr Františeka Šisteka koji je stasavao zajedno s Crnom Gorom i u njoj uvijek bio rado viđen gost.
Njegovi stavovi o Crnoj Gori u potpunosti korespondiraju sonim vizijama i vrijednostima koje su definisane crnogorskim Ustavom.
Ukoliko četvorica čeških balkanologa koji su se oglasili u dnevnoj novini Vijesti smatraju da istraživač ne bi trebalo da se miješa i javno nastupa, to je njihovo legitimno pravo i mišljenje koje uvažavamo.
Ali, smatramo da je antiakademski njihov pokušaj da se stave u ulogu arbitara i sude o tome što je jednom intelektualcu u javnoj raspravi dozvoljeno, a što nije.
Apsolutno je legitimno, i za nas koji živimo u balkanskoj stvarnosti i poželjno, da dr Šistek kao stručnjak i čovjek koji se za razliku od njih Crnom Gorom bavi sistematično, i koji za to ima naučne rezultate i međunarodnu recepciju, polaže svako pravo da digne svoj glas u odbranu univerzalnih vrijednosti, akademskih sloboda i evropske budućnosti Crne Gore.
