Uprkos brojnim tvrdnjama Vlade i parlamentarne većine da je put u EU prioritet, donesene su oduke koje su u suprotnostima sa načelima međunarodne zajednice i zbog kojih se rizikuje proces pregovora.
Takva je, pored ostalih, odluka o produžavanju Posebnog programa za sticanje ekonomskog državljanstva. Uprkos najavama sa početka 2021. da program neće biti nastavljen zbog suprotnosti sa načelima Evropske unije, nju je usvojila Vlada Crne Gore krajem prošle godine
Poznato je da iz EU ne gledaju blagonaklono na programe ekonomskog državljanstva, imajući u vidu reputacione, kao i rizike finansijskog integriteta, poput pranja novca, finansiranja terorizma, korupcije i infiltracije organizovanog kriminala. EU je zbog programa “zlatnih pasoša” upozorila i druge države poput Malte, a Bugarska je prije nekoliko dana ovaj program ukinula.
Upravo su borba protiv korupcije i organizovanog kriminala ključni izazovi procesa pregovaranja Crne Gore sa EU i to se ponavlja u izvještajima nekoliko međunarodnih organizacija, kazala je Nikoleta Đukanović, politikolog i profesorica na Univerzitetu Donja Gorica za Gradski portal.
“EU konstatuje izostanak održivih rezultata u mnogobrojnim oblastima kao što su vladavina prava, a posebno borba protiv korupcije i organizovanog kriminaliteta. Učlanjenje u NATO, uspješna regionalna saradnja, harmonizacija nacionalnog zakonodavstva sa evropskim pravom odavno nijesu dovoljni pokazatelji uspjeha države na planu evropeizacije, već bi trebalo da budu podsticaj za jasne, konkretne i održive rezultate u daljem procesu pregovaranja i konkretne unutrašnje demokratske reforme, kojima još uvijek ne svjedočimo”, navodi Đukanović.
Smatra da imamo ozbiljnu regresiju procesa pristupanja, a ključni razlog vidi u dugotrajnom nedostatku političke volje da se spovedu neophodne reforme koje su pomenute.
“To je bila karakteristika i prethodnih vlasti, i aktuelnih. Shodno mnogobrojnim kritikama koje su se našle u izvještajima EU, uprkos promjeni vlasti, i dalje je primjetan manjak političke volje za ostvarivanje konkretnih rezultata u spornim oblastima” navodi Đukanović.
Deseta godina od kada je Crna Gora otvorila pregovore sa Evropskom unijom dobila je najnižu ocjenu u izvještaju Evropske komisije od kad postoje mjerenja ( 3,03) i potvrdila da su politički sukobi usporili neophodne reforme u zemlji.
Pogoršane političke podjele čak i unutar vladjuće većine, nepovjerenje među političkim akterima, blokirane institucije, nedostatak političkog dijaloga, neki su od nabrojanih problema u izvještaju koji su doprinijeli “sivoj” slici stanja.
Nakon višemjesečne političke i insitucionalne krize, predloženo je rješenje u vidu manjinske vlade. Iz Građanskog pokreta URA navode da je formiranje takve vlade važno da bi se odblokirale i evropske integracije.
“Konkretni benefiti za građanke i građane, poput ukidanja rominga i drugih prava koja uživaju u EU, ono je za šta ćemo se zalagati i za šta imamo konkretne predloge i modele”, izjavila je Jovana Marović, potpredsjednica GP URA.
Nikoleta Đukanović, međutim, tvrdi da je teško očekivati da manjinska vlada može imati reformski potencijal, stabilnost i odlučnost da otkoči i ubrza proces integracija. Smatra i da je, pored pomenutog, mnogo više razloga za formiranje nove vlade.
“Nestabilna Vlada koju kritikuju čak i oni koji je “podržavaju”, duboke podjele u društvu kojesu sve izraženije, a nastaju kao posljedica aktivnosti političkih stranaka, različiti organizacioni eksperimenti po pitanju definisanja broja i strukture ministarstava dovode samo do gubljenja vremena, nagomilavanja problema i stagnacije procesa integracije.
Pitanje je da li bi i koliko nova Vlada mogla biti efikasna u sprovođenu organizacionih iinstitucionalnih promjena, te koliko će izbor članova vlade biti odraz ranijih obećanja o formiranju ekspertske vlade i depolitizacije i profesionalizacije rada državnih institucija”, navodi Đukanović.
Dodaje i da ne možemo očekivati odlučnije promjene političke volje u kratkom roku.
“Građani koji su se nadali pozitivnim praksama nakon avgusta 2020, u velikoj mjeri imaju razloga za razočaranje i zabrinutost, a za to su primarno odgovorne političke partije i poslanici koji se rukovode isključivo partijskim interesima”.
Suprotno postojanju volje većine crnogorskih građana za ulazak Crne Gore u Evropsku uniju, povjerenje u institucije i uspješan proces integracija nije na dobrom nivou, pokazali su podaci prethodnih istraživanja.
Đukanović smatra da se ovo, ali i druga pitanja koja su od značaja za građane ignorišu i predmet su političkih kalkulacija.
“Potrebna je politička volja i za ubrzanje procesa integracija, kao i za jačanje pregovaračkih i administrativnih kapaciteta. U Crnoj Gori, veliki problem predstavljaju političke partije koje teže ulasku Crne Gore u EU a nijesu evropeizovane, dok im istovremeno nedostaju unutrašnje demokratske procedure, a navodno se bore za jačanje demokratije u Crnoj Gori”, jasna je Đukanović.
Komentarišući poruke koje stižu iz EU, poput one od predsjednika Francuske Emanuela Makrona, , da će razgovorima o proširenju Zapadnog Balkana prethoditireforme u unutar same Unije kako bi bio moguć prijem novih članica, Đukanović kaže da Crna Gora mora da se pozabavi sopstvenim problemima.
“Neuspjele reforme, skromni rezultati u procesu pristupanja i nedostatak političke volje kod država Zapadnog Balkana se ne mogu opravdati krizama sa kojima se Unija suočava, pri čemu će i u narednom periodu dalji proces pristupanja mnogo više zavisiti od samih država kandidata i njihove brzine i kvaliteta ispunjavanja reformi, nego od konsolidovanja Evropske unije u odnosu na krize sa kojima se suočava”, zaključila je Đukanović za Gradski portal.
