DPS je prešao dugačak ideološki put od promiloševićevske stranke koja podržava velikosrpski projekat, sa do lakata zavučenim rukama u njegovu realizaciju iz koje nisu izvučene bez krvi na njima, koja je tadašnju Crnu Goru olako gurnula u ponor nacionalnih i vjerskih podjela i ratova "za mir" - do građanske, procrnogorske, državotvorne stranke koja pokušava da od Crne Gore napravi građansku, multietničku, multikonfesionalnu i multikulturalnu, evropsku Crnu Goru i da je uvede u društvo razvijenih evropskih i svjetskih država i naroda.
Na pitanje koliko je i u jednom i u drugom bilo iskrene ideologije, koliko pragmatizma a koliko uticaja "velikih sila" skoro da se ne može dati precizan odgovor.
No, želimo li posmatrati i analizirati političke prilike i predviđati događaje moramo podjednako pratiti intenciju i posljedice politike na društvena dešavanja i razvoj dominantne društvene svijesti, sa jedne strane, i političke i lične motive ključnih političkih aktera sa druge strane. S tim u vezi ne smije se prenabregnuti činjenica da je DPS kao stranka, sa svojim funkcionerima i članstvom, prošla kroz jednu vrstu političke emancipacije i katarze i da je evoluirala prema stvarnim evropskim i demokratskim vrijednostima kao i da je tim putem povela cijelo društvo u Crnoj Gori (državu Crnu Goru).
Koliko su ti procesi dotakli nutrinu nekih stranačkih funkcionera i članova pojedinačno teško je reći ali, rekoh, pratimo procese i tendencije i njima moramo biti zadovoljni, s tim da je o razini tog zadovoljstva dozvoljeno diskutovati i ona kod mene nije naročito visoka. Posebno što smatram da su, možda baš zbog neiskrenih pobuda i lične koristi pojedinaca, propuštene velike šanse za jači i stabilniji svedruštveni zaokret i napredak.
Prosrpska, klerikalna Vlada ima legalitet ali nema izborni legitimitet za način na koji vrši vlast
Crna Gora je, u svim svojim porama i svim društvenim sferama, poprište dvije velike ideologije, velikonacionalne (velikosrpske) i građanske (evropske).
Velikonacionalna, velikosrpska ili ideologija tzv. srpskog sveta zagovara jak uticaj istocne (ruske) sfere uz floskulu o dobrim odnosima sa Istokom i Zapadom; daje izvjesnu prednost pravoslavnom narodu u Crnoj Gori na osnovu "istorijskih zasluga"; potencira tijesne, skoro pa konfederalne odnose na relaciji Crna Gora - Srbija - Republika Srpska zasnovane na srpskom nacionalnom i pravoslavno religioznom bratstvu; pod jakim je uticajem Srpske pravoslavne crkve (SPC) kao "utemeljivača i čuvara drzave", što je čini klerikalnom; manjine prihvata kao nužno zlo koje je dužno da se ponaša u skladu sa željama "većinske, pravoslavne i iskonske Crne Gore" po onoj Ćosićevoj preporuci da "ako im se ne sviđa - odu".
Ovaj koncept predstavlja koalicija "Za budućnost Crne Gore", okupljena oko DF, koja u Skupštini Crne Gore ima 27 poslaničkih mjesta, a na izborima je osvojila nešto preko 133.000 glasova ili oko 32%.
Sa druge strane imamo zagovornike prozapadnog kursa koji podrazumijeva prihvatanje evropskih vrijednosti i demokratije; članstvo u NATO; slijeđenje politike Zapada u svim suštinskim i globalnim pitanjima; građansku unutardržavnu koncepciju, sekularizam i nezavisnost Crne Gore.
Ovaj koncept na izborima predstavljala je Demokratska partija socijalista (DPS), osvojivši 30 mandata i pojedinačno najviše glasova, sa tradicionalnim partnerima sa kojoma su činili vlast okupljajući se oko nekoliko zajedničkih pruncipa i ciljeva i prilično sličnih programa, a to su Bošnjačka stranka (BS) sa 3; Socijaldemokrate (SD) sa 3; Albanske partije sa 2 i Socijaldemokratska partija (SDP) sa 2 mandata, što je ukupno 40 mandata.
Dvije hrvatske stranke nisu prešle cenzus.
Ovaj blok je na zadnjim parlamentarnim izborima osvojio nešto oko 203.000 glasova ili oko 49%.
Dvije koalicione liste, Mir je naša nacija okupljena oko Demokrata i Crno na bijelo okupljena oko GP URA osvojile su oko 73.000 glasova, 14 poslaničkih mandata ili oko 18% glasova i ušle u postizbornu koaliciju sa koalicijom "Za budućnost Crne Gore".
Bez ikakve dileme, među tih oko 73.000 ljudi veliki je broj onih koji baštine građanski koncept Crne Gore, što ovaj koncept čini najlegitimnijim političkim koncepotom sa skoro 70% podrške u glasačkom tijelu Crne Gore.
U tom smislu aktuelna, klerikalna Vlada sastavljena pod snažnim uticajem SPC nema izborni legitimitet ni za šta drugo osim za smjenu prethodne vlasti, za šta je glasalo oko 51% glasača.
U svemu ostalom u značajnoj je manjini.
Kongres za refreš DPS-a, da ga slijede ostale stranke bivše vlasti
Šta god lično mislili o DPS-u, koliko god imali uskoličnih, uskonacionalnih ili kakvih drugih razloga da budemo protiv njega moramo biti svjesni njegovog značaja za uspjeh građanskog i evropskog koncepta Crne Gore i da je on, bez jakog DPS, u ovim društvenim okolnostima osuđen na propast i dugogodišnje čekanje na novu priliku.
Smjena generacija koja se dogadila na Kongresu DPS-a možda privremeno može i oslabiti stranku, što zbog privatnih, što zbog poslovnih konekcija i uticaja istaknutih funkcionera ove partije, ali će sasvim sigurno učvrstiti njenu građansku orjentaciju mladim ljudima koji su na njoj i lično i politički stasali i sazreli, a nisu, vrlo često i zbog ličnih interesa i političkih ambicija, a ne ubjeđenja, u nju konvertirali iz nacionalostičke velikosrpske ideološke orjentacije.
Ta čvrsta, stabilna i iskrena građanska opredijeljenost evropskim demokratskim vrijednostima i principima mogla bi DPS-u vrlo brzo donijeti nedostajuću podršku za povratak na kormilo državnog broda.
Sa druge strane, uz obavezno oslobađanje kompromitivanog i istrošenog kadra, a posebno onih u javnosti prepoznatih kao korumpriranih i onih čiji je dignitet ugrožen raznim aferama, a bilo ih je dosta, izvjesno će popraviti koalicioni kapacitet "novog" DPS-a.
Putem rifrešovanja stranačke strukture, sličnom ovom DPS-a, moraju poći i druge stranke doskorašnje većine kako bi uklanjanjem kompromitovanog kadra uklonile prepreke za snažniju političku podršku u narodu i poboljšali svoje koalicione kapacitete.
To, naravno, ne znači da stranke treba prepustiti mladim i neiskusnim, samo da bi se promjene nazvale promjenama i podmlađivanjem, već da se nađe najbolji balans između raskidanja sa klijentelističkim i rodbinsko-nepotističkim modelom upravljanja strankom i državom i sabiranja glasova; podmlađivanja stranke i očuvanja njene političke kadrovske esencije.
Milo Đukanović
Ostanak Mila Đukanovića na čelu DPS-a višestruko je značajan za samu partiju, vjerujem, i za cijeli projekat građanske i evropske Crne Gore zbog njegove specifičme političke težine unutar stranke i u Crnoj Gori uopšte.
Ovim potezom spriječeni su veći unutarstranački sukobi i podjele koje bi, skoro izvjesno, nastale u borbi za poziciju "broj 1" u DPS-u.
Sa druge strane njegov će ostanak poslužiti kao izgovor nekim političkim partijama da na platformi građanske Crne Gore ne uđu u neku vrstu političkog saveza i saradnje sa DPS-om. No, moraju biti svjesni da glasači čvrste građanske orjentacije neće olako progutati taj izgovor za ostanak u antigrađanskom, nacionalističkom, velikodržavnom (srpskom) i antidržavnom (u odnosu na Crnu Goru) političkom savezu.
Početi okupljanje oko građanske Crne Gore
Rifrešovani DPS, sa svojim takodje rifrešovanim programskim partnerima, koliko sjutra može početi okupljanje građana Crne Gore, političkih stranaka i pokreta oko platforme građanske, proevropske Crne Gore jer su posljednji izbori pokazali da društvo u Crnoj Gori, iako oštro podijeljeno, ima građanski i evropski kapacitet i nedvosmislenu i stabilnu građanski i evropski orjentisanu većinu od preko 2/3.
To je jedini put koji izvjesno vodi crnogorsko (u državnom, ne nacionalnom smislu) društvo prema EU kao zajednici država uspostavljenoj na demokratakim i građanskim vrijednostima.
Drugi put je put emancipacije Demokratskog fronta okupljenog oko srednjevjekovnih vrijednosti i pogubne velikodržavne ideologije nacionalne i ideološke isključivosti, uvjerenja religiozne i kulturne superiornosti i pravovjerstva i nadprava proizašlog iz "istorijskog utemeljenja".
Čak i da DF krene putem građanske i demokratske emancipacije, što je malo vjerovatno iz više razloga, to bi bio dug i neizvjestan put za koji građanska Crna Gora nema vremena.
Već smo potrošili nedopustivno mnogo godina da bi smo ušli u takvu avanturu.
