Pred početak rada na implementaciji Evropskog akta o slobodi medija (Media freedom act/MFA) u crnogorsko zakonodavstvo, Društvo profesionalnih novinara (DPNCG) dostavilo je Ministarstvu kulture i medija Analizu tog dokumenta sa elementima sa transponovanje u crnogorsko zakonodavstvo, koju je uradila profesorica Pravnog fakulteta i ekspertkinja za slobodu izražavanja Aneta Spaić.
Kako su saopštili iz DPNCG, dokument predstavlja bazu za primjenu novih standarda u zaštiti uredničke nezavisnosti, onemogućavanja medijske koncentracije, dezinformacija, zaštitu od uklanjanja medijskih sadržaja sa velikih platformi (Google, YouTube, Facebook, META, X).
Podsjećaju da je evropski akt o slobodi medija usvojen prošle godine, a od 8. avgusta ove počeće da se primjenjuje u cjelosti u članicama EU. Ministarstvo kulture i medija Crne Gore formira Radnu grupu koja će se baviti njegovom i primjenom Digital sevrice act (tretira bezbjednost na internetu).
“Tražili smo da budemo dio tog procesa jer nam je važno donošenje i primjene novih pravila koji se tiču profesionalnog izvještavanja (urednička nezavisnost), sprječavanje političke zloupotrebe medija, špijuniranja novinara, zaštitu izvora, ali i jačanja bezbjednosti na internetu, odgovornosti na velikim platformama...”, navode iz DPNCG.
U „Analizi Evropskog akta o slobodi medija sa elementima sa transponovanje u crnogorsko zakonodavstvo“ profesorica Aneta Spaić, kako ističu, podsjetila je da je Uredba Evropskog parlamenta i Savjeta o uspostavaljanju zajedničkog okvira za medijske usluge na unutrašnjem tržištu i izmjeni Direktive 2010/13/EU (Evropski akt o slobodi medija-EMFA),odgovor Evropske komisije na potrebu za jačanjem pluralizma, slobode i nezavisnosti u državama članicama Evropske unije.
Cilj ovog zakona je usklađivanje zakonodavstva u oblasti medija širom EU, kao i poboljšanje zaštite slobode medija kroz konkretne mehanizme.
„EMFA predstavlja ključni legislativni okvir koji ne samo da reguliše odnose unutar država članica Evropske unije, već i postavlja referentni okvir državama kandidatima za članstvo, kojim je stvarena obaveza daljeg usklađivanja zakonodavstva sa evropskim standardima. Transponovanje rješenja EMFA bi unaprijedilo zaštitu novinarskih prava kako u državama članicama, tako posljedično i u svim državama kandidatima koje su se obavezale na usaglašavnje sa EU pravnim okvirom uredničke nezavisnosti, a naročito imajući u vidu sljedeće aspekte zaštite: novinarskih izvora, uključujući i zaštitu od upotrebe špijunskog softvera, nezavisnog rada javnih medija, transparentnosti vlasništva nad medijima, medijskog pluralizama kroz obavezu država članica da dostave procjenu uticaja ključnih koncentracija na tržištu medija, transparentnosti državnog oglašavanja za pružaoce medijskih usluga i internet platforme, medijskog sadržaja u slučajevima kada velike internet platforme neosnovano uklanjaju sadržaj, transparentnosti u vezi sa mjerenjem gledanosti za pružaoce medijskih usluga i oglašivače, institucionalnog okvira za regulatornu saradnju i funkcionalno unutrašnje tržište medijskih usluga,“ navodi se u Analizi koja jejavno dostupna na sajtu DPNCG.
Jedna od stavki MFA, kako se navodi u dokumentu, je da države članice moraju osigurati da javni pružatelji medijskih usluga kao urednički i funkcionalno nezavisni, imaju adekvatna i stabilna finansijska sredstva, i da se odluke o imenovanju i razrješenju čelnih ljudi uprave sprovode po jasnim kriterijumima.
„Zaštita i poverljivosti izvora ključna je tema za slobodu novinara i bezbjednost.Propisuje se izričita zabrana upotrebe metoda pritvora, sankcija, pretresa kancelarija, instaliranje invazivnog softvera za nadzor na opremi novinara, ili druge mjere prinude protiv novinara i medijskih provajdera da otkriju svoje izvore ili povjerljivu prepisku. U odnosu na izričitu zabranu postoje i izuzeci, koji se mogu opravdati u samo izuzetnim situacijama pod striktnim uslovima, ex ante ili naknadno, od strane sudskih ili drugih pravosudnih organa,“ piše u Analizi.
Norme o povjerljivosti izvora ne odnose se samo na novinare već i na tehnička lica i saradnike koji imaju pristup povjerljivim informacijama.
Takođe, jedna od ključnih odredbi za sprečavanje manipulisanja informacijama je da korisnici medijskih usluga sa sigurnošću moraju znati ko stoji iza informativnih medija, odnosno ko je njihov vlasnik, kako bi mogli prepoznati i razumjeti potencijalne sukobe interesa.
„Ovo je preduslov za formiranje informisanih stavova i aktivno učešće u demokratskim procesima. Transparentnost vlasništva takođe predstavlja preduslov za ograničavanje rizika od uplitanja u uredničku nezavisnost. Otkud potreba da se Evropskoj uniji uvedu zajedničke obaveze za sve relevantne pružaoce medijskih usluga koje se odnose na otkrivanje informacija o direktnim i indirektim vlasnicima i prihodima od oglašavanja koje primaju od javnih tijela ili subjekata,“ piše u Analizi.
Dokument je pripremljen kao dio projekta „Efektivna prevencija i zaštita novinara u Crnoj Gori“ koji sprovode DPNCG, NVO UZOR i Hanns Seidel fondacija uz finansijsku podršku Evropske unije i kofinansiranje Ministarstva javne uprave.
Komplentnu Analizu profesorice Spaić možete pročitati OVDJE.
