Izvještaj Evropske komisije o napretku Crne Gore u procesu evropskih integracija nikoga nije iznenadio.
Predstavnici crnogorske vlade, i one Abazovićeve - tehničke, u dugotrajnom ,,odlasku“ - a i nove, Spajićeve - opterećene i hendikepirane političkim aranžmanom sa Mandić-Knežević koalicijom ZBCG - odlučno odbijaju da se kao ključna riječ za stanje stvari u crnogorskoj evropskoj agendi pomene ,,regresija“.
Ne radi se o nazadovanju, već je stvar u stagnaciji, kažu.
Trogodišnji ,,zastoj“ valjda ljepše zvuči, a i otvara, logično, retoričku mogućnost da se uzroci tapkanja u mjestu traže i u greškama i grijesima vlasti prije avgusta 2020. godine. Istina je, naravno, da Izvještaj ne pominje eksplicitno vraćanje unazad, niti nazadovanje. Za to i nema prijeke potrebe - ne samo zbog specifičnog jezika koji se koristi u toj vrsti zvaničnih dokumenata.
S druge strane, čak i oni manje zainteresovani za kompleksne procedure i slojevitu sadržinu pregovora sa Briselom, mogu lako da vide činjenicu da je crnogorska pregovaračka struktura razorena - nepotrebnim smjenama, dominantno politički motivisanim i čestim izmjenama u sastava timova, uglavnom vođenih rezonom partijske pripadnosti i podobnosti.
Izuzeci od ovog ružnog pravila, koje, naravno, ne treba zaboraviti, nijesu ugrozili samo pravilo: Crna Gora je protraćila posljednje tri godine i zbog nepostojanja kompetentnih pregovarčkih timova. Na odgovornost onih koji su bili na čelu ne treba trošiti riječi - o tome jasno govori sam Izvještaj, čak i kada se uzme u obzir njegov diplomatski rječnik.
LETARGIJA I ENTUZIJAZAM
Crna Gora se, tako, nalazi između namjerne, željene, projektovane letargije i inercije koju za sobom ostavlja mučni Krivokapić-Abazović period, s jedne, i naglašenog optimizma i entuzijazma 44. Vlade, s druge strane.
Za prosutim mlijekom se nema što plakati, ali je sada sasvim vidljivo da je značajna energija utrošena na - zvučaće poznato - fingiranje evropske agende. Da su Krivokapić i Abazović i njihovi ministri jednakim žarom pristupali evropskoj agendi kao onoj kada se radilo o tzv. ,,Otvorenom Balkanu“ i iscrpljivanju na repetitivne i prazne izjave o tobožnjoj posvećenosti evropskom putu - u čemu im je, iz jasnih razloga, zdušno (i jalovo) pomagao i evropski komesar za proširenje i dobrosusjedske odnose Oliver Varhelji - crnogorski rejting u Briselu bi bio bar malo bolji.
Razlozi za to istorijsko gubljenje vremena su, naravno, u činjenici da je, bez obzira na retoriku, dominantna politička linija u post-avgustovskoj Crnoj Gori bila okrenuta ,,srpskom svetu“ i njegovom diplomatskom iskazu, pomenutom ,,Otvorenom Balkanu“, i to sve u nekoliko nijansi i iskaza, dijelom prećutno, a dijelom i vrlo gorljivo - kada se radilo o Vučić-Rama inicijativi.
Abruptni kraj ,,Otvorenog Balkana“, koji je uslijedio samo koju sedmicu poslije slavodobitne objave Jakova Milatovića da je bar 60 odsto crnogorskih građana za taj anti-evropski projekat, ostao je bez komenatra njegovih najvećih zagovornika u Crnoj Gori. Evropska retorika je tako - tuđom (Raminom) odlukom - ponovo postala naprasno popularna u vrhovima crnogorske vlasti.
Logika je jednostavna: to lijepo zvuči i ne košta mnogo.
PONOVLJENA ŠANSA
I tu je, vjerovatno, najveća greška onih koji smatraju da to ,,ne košta mnogo“.
Poslije formiranja vlade Milojka Spajića, koja je, s obzirom na činjenicu da je bila uslovljena preuzimanjem pozicije predsjednika Skupštine od strane anti-evropske i anti-NATO koalicije ZBCG, predstavljala (bez obzira na legitimnost interpretacija koje tvrde suprotno) i manje ili više vidljivi poraz i američke i evropske politike prema Crnoj Gori, zvanični Brisel i zemlje-članice EU su direktno, ali i preko svojih diplomatskih predstavnika u Podgorici, pokazale maksimalnu podršku Spajićevom kabinetu.
Isto su učinile i Sjedinjene Države, čiji su dugogodišnji diplomatski eksperimenti prema zvaničnom Beogradu imali i svoju neizbježnu reperkusiju (i) u Crnoj Gori.
Taj utisak o blagonaklonosti prema Vladi je samo pojačan bjelodanim bojkotom Mandićevog prijema povodom godišnjice crnogorskog parlamentarizma. Tako je uspostovljena, bar u početnim danima nove vlade, ,,segmentirana“ zapadna politika prema našoj zemlji: bojkot predsjednika Skupštine, kurtoazno trpljenje nastupa predsjednika Države, i naglašena podrška predsjedniku Vlade.
Tako su Spajić i njegov ,,šareni“ kabinet - u kojem ima i ministara koji se, ni u najboljoj vjeri i uz veliku naivnost, ne mogu dovesti u vezu sa evropskom agendom - dobili šansu da pretoče svoj zvanični evropski entuzijazam u djelotvornu (pro)evropsku politiku.
Za to će biti potrebno i više od truda.
KADROVI I ,,KADROVI“
Nova ministrica za evropske integracije se ne može pohvaliti bilo kakvim iskustvom u toj oblasti.
Njen kolega, ministar vanjskih poslova, čije obrazovanje ukazuje na izvjesnu ozbiljnost, ima ,,praznine“ druge vrste. Njegove polazne ideološke i političke pozicije su, ako što je poznato, miljama daleko od evropske i evro-atlantske agende.
Njegove prve zvanične izjave pokazuju da je razumio kako se mora prilagoditi, ne samo rječnikom, onome što su proklamovani ciljevi nove vlade. Ukoliko u to novo „vjeruju“ bude uspio da, prvo, ubijedi samog sebe, imaće veće šanse da mu - u vezi evropskih i atlantskih principa i ciljeva - povjeruju i kod kuće i na strani.
Za pretpostaviti je - ili je to samo naivna želja posmatrača - da će, za razliku od dva prethodnika, biti ozbiljniji i da će se uzdržati od ubjeđivanja i etiketiranja onih koji su godinama iskreno i predano bili za NATO i za EU - dok se on oduševljavao idejama vrlo udaljenim i od Evrope i od Alijanse. Njegove izjave tokom nedavnih susreta sa kolegama i zvaničnicima u Briselu (sa izuzetkom propagandističke objave poslije susreta sa g. Varheljijem) ukazuju da je ta početna lekcija uglavnom savladana.
Što se teško može kazati za predsjednika Milatovića, koji nastavlja da demonstrira svoju nepripremljenost i nedostatak znanja. Prazne fraze nikoga ne oduševljavaju.
Istovremeno. Milatović kao da ne čuje jasne i direktne poruke koje mu bez ustezanja i diplomatskih ublažavanja saopštavaju oni koji se obično nazivaju ,,relevatnim činiocima međunarodne zajednice“. Za crnogorsku javnost bi bilo značajno, u tom smislu, da zna što mu je i kako francuski predsjednik Makron kazao na susretu tokom nedavne konferencije u Parizu, a što su bile izravne poruke novog pomoćnika državnog sekretara SAD, Džejmsa-Džima O Brajena.To je svakako značajnije - i za njega, i za nas - nego susret, istom prilikom, sa Sorošom juniorom, o kojem gotovo sve znamo.
NOVI ,,NON PEJPER“
O novom ,,non-pejperu“ Austrije, Hrvatske, Češke, Grčke, Italije, Slovačke i Slovenije, naslovljenom ,,Unaprijeđena saradnja sa zapadnobalkanskim partnerima u oblasti zajedničke vanjske i bezbjednosne politike“, Pobjeda je juče detaljno pisala.
Osnovana ocjena tog ,,ne-dokumenta“ ostaje: njime su diplomatije pomenutih zemalja iskazale namjeru i spremnost da konkretno pomognu u raznim segmentima pripreme zvaničnika i javnih službenika šest zemalja na Zapadnom Balkanu da se grade institucionalne kapacitete u procesu pristupnih pregovora, tj. u pripremi za njih, kao i u usklađivanju politike sa EU. Kao takva, ta intencija zaslužuje i pohvalu i podršku - jer je jasan indikator zainteresovanosti tih zemalja-članica EU da pomognu balkanskim susjedima.
Ono što je nemoguće prenebreći jeste činjenica da je ta inicijativa, koja ima dominantno tehničko-organizacioni sadržaj (što nije negativno, da ne bude zabune), istovremeno i pokazatelj nedostatka jasne odlučnosti EU (a posebno većih zemalja među članicama) da se proces evropskih integracija za Zapadni Balkan učini kredibilnim, odnosno uvjerljivim.
UMIŠLJENI OPTIMIZAM
Dugoročno tolerisanje i povlađivanje režimu u Beogradu unazadilo je i Srbiju i sve balkanske susjede Srbije. Ili ih je - da, na kraju i mi prihvatimo rezon avgustovskih i post-avgustovskih vlasti - zaustavilo. Stagnacija, kako to benigno i umirujuće zvuči!
Crna Gora i njena evropska agenda i perspektiva se, tako, danas nalaze u fazi koju bi najbolje odslikala parafraza jedne umišljeno optimistične (i prijeteće) nacionalističke parole, koja ima malo veze sa stvarnošću. Pretjerani optimizam, ničim utemeljena vjera u uspjeh, gotovo nepremostive teškoće - i kod kuće, i u susjedstvu i regionu - pa i kod evropskih prijatelja i partnera.
Zato, dok slušamo slučajnog predsjednika Milatovića kako licitira godinama kada Crna Gora može da postane dio EU, kao da čujemo eho tog populističkog uzvika.
Dogodine u... Briselu!
