Globalna recesija je, kako je navedeno u Izvještaju o radu CBCG za prošlu godinu, prekinula izuzetno brz rast iz prethodnog perioda i uticala da Crna Gora zapadne u najtežu ekonomsku krizu u novijoj istoriji. U CBCG ne očekuju da će Crna Gora ući u zonu rasta ove godine.
Zona rasta malo vjerovatna : »U trenutku pisanja ovog izvještaja, malo je vjerovatno da će Crna Gora ući u zonu rasta u ovoj godini, iako se može očekivati poboljšanje situacije u drugoj polovini godine. Ukoliko se sprovedu neophodna restrukturiranja preduzeća, javne potrošnje, poveća konkurentnost i primijeni novi model razvoja, postoje realni izgledi da se Crna Gora u narednoj godini ponovo vrati na putanju ekonomskog rasta«, kazali su iz CBCG.
Oni podsjećaju da je prosječna stopa ekonomskog rasta u trogodišnjem periodu prije krize iznosila oko osam odsto i Crna Gora je bila u grupi evropskih privreda u tranziciji koje su se najbrže razvijale. »U ovom periodu se vjerovatno nalazi i klica današnjih problema, jer je bilo u pitanju pregrijavanje tražnje i rast iznad potencijala.
U uslovima pregrijane tražnje, Crna Gora se suočila sa tri šoka - smanjena domaća i strana tražnja, smanjena kreditna aktivnost i pogoršani odnosi razmjene«, objasnili su iz CBCG. O visokom stepenu neizvjesnosti govore i, kako su dodali, prilično različite procjene o tome koliki je bio pad bruto domaćeg proizvoda (BDP) u prošloj godini.
Troškove krize teško procijeniti : Međunarodni monetarni fond (MMF) je procijenio da je pad bio sedam odsto, Ministarstvo finansija 5,3 odsto, a Evropska banka za obnovu i razvoj (EBRD) 4,1 odsto. Iz CBCG navode da kriza i teškoće nijesu zaobišle nijedan sektor crnogorske privrede i pokazala je da su male i visoko otvorene privrede vrlo ranjive. »Koliki su ukupni troškovi krize teško je utvrditi, ali moguće su grube procjene. Polazna pretpostavka je da je naša dugoročna ravnotežna stopa ekonomskog rasta pet odsto«, saopštili su iz CBCG.
U pitanju je, kako su objasnili, značajno niža stopa od one koja je ostvarena u trogodišnjem periodu prije krize, ali ukoliko se pođe od više stope, onda će i troškovi krize biti viši. »Poći ćemo i od projekcija MMF-a o stopi rasta BDP-a u prošloj godini, kao i projekcijama za 2010. i 2011. Samo u ove tri godine po osnovu izgubljenog rasta izgubili smo 20 odsto BDP-a, pod ovim pretpostavkama«, navodi se u Izvještaju.Ukupni troškovi su značajno veći, jer u ovu kalkulaciju nijesu uključeni gubici preduzeća, budžeta, individualnog blagostanja zbog smanjene vrijednosti akcija i nekretnina, kao i usporavanje ekonomskog rasta u posljednjem kvartalu 2008. godine od oko dva odsto BDP-a.
»Pored uvezenih globalnih trendova, crnogorska ekonomija se suočila i sa spiralom problema u domaćoj ekonomiji koje je finansijska kriza samo naglasila. Trogodišnji period ekspanzije prije krize bio je praćen visokim rastom zaduženosti i privrede i stanovništva, smanjenjem sklonosti ka štednji, kao i „naduvavanjem“ svih oblika potrošnje«, kazali su iz CBCG. Troškovi lične potrošnje su, kako su dodali, rasli mnogo brže od dohodaka, dok je investiciona potrošnja često bila povezana sa visoko-rizičnim i manje racionalnim ulaganjima od stvarno mogućih, uglavnom u uslužni sektor i nekretnine.
»Ovakve tendencije u potrošnji doprinijele su pregrijavanju u ekonomiji. Pojava krize je ubrzala suočavanje sa svim neracionalnostima i otvorila veliki broj problema«, ocijenili su u CBCG.« Kao rezultat krize pogoršana je većina makroekonomskih indikatora«.
Izgubili i berzanski indeksi : Iz CBCG podsjećaju da su berzanski indikatori prošle godine izgubili i preko 70 odsto vrijednosti u odnosu na njihove maksimume, nakon više godina suficita registrovan je budžetski deficit, krediti su u padu, smanjili su se i depoziti banaka, a loša aktiva je počela ubrzano da raste. Krizno prilagođavanje je bilo vidljivo i kada je bilo kretanje inflacije, koja je dostigla najniži istorijski nivo, isti kao i 2004. godine od 1,5 odsto, kao i u vidu značajnog smanjenja deficita tekućeg računa platnog bilansa. Pozitivnu tendenciju je zabilježio priliv neto stranih direktnih investicija, koji je dostigao rekordni nivo od 911 miliona EUR i spriječio još veći pad ekonomije.»Privredu je pogodila kriza likvidnosti i više od četvrtine ukupno registrovanih ekonomskih subjekata ima blokirane račune odlukom Privrednog suda. Broj preduzeća koja imaju problem sa likvidnošću je još veći«, naveli su iz CBCG.
Kada je u pitanju bankarski sektor, prošla godina je, kako dodaju, donijela stabilizaciju. Kapital banaka je u decembru povećan 18,7 odsto u odnosu na isti mjesec 2008. godine. Likvidna sredstva banaka iznosila su 461,5 miliona EUR i povećana su 26,4 odsto, a viša su bila i u odnosu na period prije izbijanja krize. Međutim, u decembru je registrovan godišnji pad aktive banaka, ukupnih depozita, rast nekvalitetnih kredita i onih koji kasne sa otplatom. »Pogoršanje boniteta dužnika i erozija poslovanja uticale su na to da banke budu mnogo obazrivije u odobravanju novih kredita. Smanjeno kreditiranje je nastalo kao rezultat manje sklonosti ka riziku banaka, ali i kao njihova reakcija na pogoršane perspektive ekonomije«, kazali su iz CBCG. Prosječna aktivna efektivna ponderisana kamatna stopa na kraju prošle godine je iznosila 9,38 odsto i u odnosu na kraj 2008. smanjena je 0,02 procentna poena.
Industrijska proizvodnja najviše pala: »Industrijska proizvodnja je jedna od grana koju je najteže pogodila kriza. U prošloj godini pad aktivnosti je iznosio preko 30 odsto«, podsjetiuli su iz CBCG. Kriza je najviše pogodila metalsku industriju Crne Gore, kao i sa njom povezano rudarstvo.Broj turista koji je posjetio Crnu Goru povećan je 1,6 odsto tokom prošle godine, ali je broj ostvarenih noćenja bio niži 3,1 odsto. »Ipak, i dalje ostaje dilema koliko tačno iznose prihodi od turizma i da li je globalna finansijska kriza uticala u većoj mjeri na smanjivanje potrošnje turista«, navodi se u Godišnjem izvještaju o radu CBCG.
Negativne stope rasta su, kako se dodaje, ostvarene u skoro svim vidovima saobraćaja, sa izuzetkom drumskog robnog, gdje je zabilježen rast od 30,8 odsto.Pad u šumarstvu iznosio je oko 23 odsto, dok je u građevinarstvu, gubitak mjeren efektivnim časovima rada, bio 19,2 odsto.
