Vanredni izbori u Budvi, zakazani za 26. maj, stavili su taj turistički centar sa manje od 20.000 birača u politički fokus.
Nekoliko je neobičajnih političkih činjenica vezanih za ove izbore.
Aktuelni predsjednik opštine Budva, Milo Božović, i dalje je u pritvoru zbog optužbi za učešće u krijumčarenju narkotika.
Nosilac jedne od izbornih lista je glavni pregovarač sa Evropskom unijom (EU) Predrag Zenović, iako je u ovom momentu Vlada fokusirana na ispunjavanje mjerila koja su uslov za dalje integracije.
Ovo je jedina opština u kojoj je vladajući proruski Demokratski front (DF) na izbore izašao podijeljen u dvije kolone.
Ta stranka već osam godina vlada Budvom, a od prije dvije godine ima apsolutnu većinu u lokalnom parlamentu.
Zbog velikih finansija koje generiše, Budva je vjerovatno i najvažniji politički plijen na Crnogorskom primorju, ocijenjuje za Radio Slobodna Evropa(RSE) Nikola Mirković iz Centra za građansko obrazovanje (CGO).
Ukazuje i da rezultate budvanskih izbora treba sagledati u širem kontekstu:
“U okolnostima ‘preslagivanja karata’ i turbulencija na nacionalnom nivou, ovi izbori će biti mjerilo političke snage aktera koje može reflektovati i njihovu snagu na državnom nivou i potencijalne vanredne parlamentarne izbore.”
Lokalni izbori važniji od EU integracija
Mirković smatra da angažovanje glavnog pregovarača Predraga Zenovića, koji u Budvi predvodi listu vladajućeg Pokreta Evropa sad (PES) premijera Milojka Spajića, u ovom trenutku nanosi štetu procesu integracija.
“Nije sporno pravo Zenovića da se aktivno uključi u izborni proces, ali je sporno da to radi sa zahtjevne državničke funkcije i uz jasnu namjeru onih koji su ga predložili da na taj način vode tzv. funkcionersku kampanju”.
Naime, kako je najavljeno u junu Crna Gora treba da dobije IBAR, ocjenu o ispunjenosti privremenih mjerila za poglavlja koja se tiču vladavine prava što je važna stepenica u procesu pridruživanja EU.
Zenović je za glavnog pregovarača imenovan krajem decembra kao nestranačka ličnost.
Mirković ocjenjuje i da je kandidovanje Zenovića neodgovoran potez PES-a, trenutno najbrojnije političke grupacije u parlamentarnoj većini:
“To šalje lošu, ali dobro poznatu poruku za crnogorske prilike, da su partijski ispred državnih interesa, a u ovom slučaju i manje važni od nekih lokalnih izbora.”
Miković kaže da bi pristupanje EU trebalo biti apsolutni fokus čitave Vlade, a posebno glavnog pregovarača.
“Ovim i taj proces intrumentalizuje za dnevno-političke svrhe.”
Grad u kampanji, gradonačelnik u pritvoru
Izbori se dešavaju dok je na čelu Opštine i dalje pritvoreni gradonačelnik Milo Božović.
On je uhapšen aprila 2023.
Sud mu je omogućio da iz zatvora 11 mjeseci iz zatvora vodi opštinske poslove. Tek krajem marta ove godine lokalna Skupština izabrala je potpredsjednika sa tim ovlašćenjima.
Da predsjednik neke opštine iz zatvora skoro godinu dana upravlja gradom je bez presedana u modernoj političkoj istoriji, ocjenjuje Mirković.
Pojašnjava da se, bez obzira kakav će biti ishod pravosnažne odluke, u demokratskom društvu podrazumijeva da funkcioner podnese ostavku čim se dovede u sumnju i za manju nezakonitost, a kamoli kriminalno udruživanje.
“Izostanak adekvatne reakcije vlasti, ali i političke grupacije iz koje Božović dolazi, ukazuje na nemoć institucija pred partijskim dogovorima, a sve ukupno da smo daleko od demokratske političke kulture”, kaže Mirković.
Božović je visoki funkcioner proruskog Demokratskog fronta, koji je dio parlamentarne većine i čiji je lider Andrija Mandić predsjednik Skupštine.
Budžet kao izvor političke moći
Za političke partije je Budva posebno važna zbog njenog ekonomskog potencijala i resursa kojima partije mogu da raspolažu, ocjenjuje Mirković.
Ona je najposjećenija turistička destinacija u Crnoj Gori i jedna od najbogatijih opština, sa budžetom od oko 60 miliona eura.
Činjenica da javna preduzeća imaju višemilionske budžete, lokalnim vlastima daje široki manevarski prostor za partijska zapošljavanja.
Opštinske institucije su moćan poslodavac, koji zapošljava preko 2.000 stalno zaposlenih i onih na ugovoru, saopštila je opoziciona Demokratska partija socijalista, koja je decenijama do prije osam godina vladala Budvom.
Za njihove plate građani Budve izdvajaju oko 10 miliona eura godišnje.
“To je velika cirkulacija novca. Uz turističko i tržište nekretnina, i vezane interese, motiv je za sve političke stranke, otvara i veliki prostor za nezakonite radnje”, kaže Mirković.
Problemi budvanskih čelnika sa zakonom
Mirković podsjeća da je Budva prepoznata i po političkoj korupciji, zloupotrebama i malverzacijama.
Prvi uhapšeni gradonačelnik bio je Rajko Kuljača 2010. potom Lazar Rađenović 2015. obojica iz tada vladajuće Demokratske partije socijalista.
I Kuljača i Rađenović su osuđeni zbog kriminalnog udruživanja.
No najpoznatiji slučaj Budvanina osuđenog za korupciju i organizovani kriminal, je Svetozara Marovića, koji je 2017. na sudu priznao da je bio na čelu organizovane kriminalne grupe.
Marović koji je okrivljen za višemilionske malverzacije bio je visoki funkcioner DPS.
Promjena vlasti nije značila kraj problema sa zakonom čelnika Budve.
U toku je sudski postupak protiv bivšeg predsjednika Opštine Marka Carevića iz Demokratskog fronta, koji je bio na čelu grada od 2019. do sredine 2022. godine.
Protiv njega podignuta je optužba da je uzurpirao državnu imovinu u selu Krimovice, kod Budve.
Njegova kompanija “Carinvest” uzurpirala je blizu pola miliona kvadrata državnog zemljišta gdje je napravila poljoprivredni kompleks suprotno zakonu i bez građevinske dozvole, pokazuju podaci MANS-a, organizacije koja se decenijama bavi borbom protiv korupcije.
Njegov nasljednik, isto iz DF, Milo Božović koji je uhapšen aprila prošle godine optužen je za stvaranje kriminalne organizacije i šverc droge.
Lokalni parlament je skoro godinu nakon njegovog hapšenja u martu raspisao vanredne izbore u Budvi.
“Kontroverze koje prate Budvu su jasna poruka i partijama i građanima da pažljivije biraju ko će ih predstavljati i da svi preuzmu odgovornost da Budva dobije vlast koja će imati kapacitet i integritet da rukovodi opštinom”, kaže Mirković iz CGO-a.
Naglašava da je to poziv i institucijama da bolje kontrolišu rad lokalne uprave, kako bi se rizik od nezakonitosti i zloupotreba sveo na minimum.
Na izborima će 26.maja učestvovati devet izbornih lista.
