Neugodno razbijanje velikosrpskih iluzija

U novembru 2009. umro je akademik SANU Sima Ćirković, istoričar koji je u srpskoj istoriografiji dosegao najviše domete. Mnoge njegove kolege, vrlo priznati naučnici, veličaju ga bez imalo sujete. Tako je vizantolog Ljubomir Maksimović, akademik SANU konstatovao, govoreći o Ćirkoviću kao poznavaocu srednjevjekovne istorije, da je bio “…erudita sa preciznim naučnim metodom, poznat po svojoj kritičnosti u istraživanjima zasnovanim na arhivskoj građi (Dubrovnik, Venecija, Hilandar, Budimpešta)”.

Na komemorativnom skupu posvećenom Ćirkoviću, akademik SANU Miloš Blagojević je istakao de se „Ćirković po širini zahvata u medievistici izjednačio sa značajnim istoričarima Stojanom Novakovićem, Vladimirom Ćorovićem i Konstantinom Jirečekom, a nadmašio ih je u pojedinim rezultatima...” I crnogordski istoričari, poput akademika CANU Miomira Dašića, takođe piše hvalospjeve na račun naučnog opusa Sime Ćirkovića.

Za crnogorsku istoriografiju, naročito srednjovjekovnog perioda, značajno je istraživanje Ćirkovića jer u mnogo čemu razbija ovdašnje zablude o srpskom porijeklu, ne samo Crnogoraca, nego i drugih naroda. U nekoliko narednih pasusa, čitaoci Analitike mogu da se o tome uvjere.

Balšići i Crnojevići su ilirskog porijekla: Čitao sam podosta knjiga i radova Sime Ćirkovića i to što sam pročitao uklapa se u naučne teorije i dokaze o kojima sam pisao na ovom portalu.

Pisao sam o političkom projektu kojim je srpstvo osmišljeno kao politička ideologija u prvoj polovini 19. vijeka i da je prvi čoek koji je u Crnoj Gori počeo da širi srpstvo bio Sima Milutinović Sarajlija. To, naravno, znači da se nijedan Petrović prije Njegoša, nijedan Balšić, nijedan Crnojević, Vojislavljević nije smatrao Srbinom po narodnosti, po etničkoj pripadnosti.

Postoji nekoliko teorija o porijeklu Balšića; raspravlja se da li su Balšići vlaškog, francuskog ili albanskog porijekla. Činjenica je da nijedan ozbiljan naučnik ne smatra da su Balšići - slovenskog porijekla! Što se tiče Crnojevića, oni takođe sigurno nijesu slovenskog porijekla.

Ćirković piše kako se sitno plemstvo uspinjalo u hijerarhiji, između ostalih i Balšići i Crnojevići: "Primeri nekih istaknutih rodova, kao što su bili Balšići, zatim Kalođurđevići-Crnojevići, Mazareki, Spani, pokazuju da je put društvenog uspona bio otvoren i vlaškom i arbanaškom elementu.” (Sima Ćirković, Srbi u srednjem veku, Beograd, 1995, strana 197, knjiga je na www.scribd.com/).

Dakle, istoričar Ćirković dinastije Balšića i Crnojeviće ne računa ni u Srbe ni u Slovene, a što se Balšića tiče postoje dokazi da bi oni mogli biti i francuskog porijekla. Zvanična srpska istoriografija - koja postoji da bi pomogla projekat Velike Srbije - Balšiće i Crnojeviće uglavnom pribraja u-  srpske dinastije. Tako su prdstavljeni u mnogim knjigama, uprkos činjenici da najveći srpski istoričar srednjovjekovlja Balšiće i Crnojeviće ne smatra za etničke Srbe.

Vlasi nijesu Srbi koji se bave stočarstvom, tvrdi Ćirković: Skoro svi srpski, hrvatski, crnogorski, bosanski istoričari, Vlahe, koji se u istorijskim dokumentima prije, pa i tokom 19. vijeka, pominju nebrojeno puta, navode kao socijalni sloj - stočare.

Vlasi/Morlaci na zapadnom Balkanu se jesu bavili stočarstvom, ali, koliko su se bavili stočarstvom toliko su se bavili i pružanjem vojnih usluga kao i transportnih usluga. Vlasi/Morlaci na zapadnom Balkanu su prije svega etnicitet, narodna grupa i glavna su etnička komponenta svih savremenih nacija sa zapadnog Balkana: Srba, Hrvata, Bošnjaka, Crnogoraca (moguće i Makedonaca). Vlasi su isti oni ljudi koje su Rimljani zvali - Ilirima.

Pošto su se predstavnici srpske istorijske škole koju je osnovao Ilija Garašanin u drugoj polovini 19. vijeka u čudu našli kako da se odnesu prema bezbrojnim pomenima Vlaha u istorijskim izvorima, riješili su to na volšeban način - Vlahe su proglasili za Srbe stočare, za socijalnu kategoriju?!

Sličan “istorijsko-sociološki” postupak su učinili i - Hrvati. Tako su katolički Vlasi postali Hrvati stočari, a pravoslavni Vlasi su postali Srbi stočari! Sagledavajući sve što sam pročitao o Vlasima rekao bih da su Vlasi u srpsko-hrvatskoj istorijskoj nauci, iz etničke - u socijalnu grupu prevrednovani, bez ikakvih iole jačih dokaza.

Ćirkovićev stav o Vlasima: Kad se čitaju radovi Sime Ćirkovića između redova može da razumije da je on cio svoj život Vlahe smatrao za ljude različitog etniciteta od Srba i Hrvata. Pred smrt se usudio da to i napiše!

U predgovoru za hrvatsko izdanje knjige „Srbi među evropskim narodima”, u oktobru 2007. godine Ćirković kaže: „Iz dokumenata od 13. do 15. stoljeća vidljivo je da Srbi Vlahe, potomke starosjedilaca, doživljaju kao ‘druge’, različite od sebe. . .  Sigurno je da se položaj i režim za njih određuju posebnim propisima, koji se nazivaju ’Zakon Vlahom’, nasuprot kojemu stoji ‘Zakon Srbljem’. Isto tako je sigurno da državna vlast nameće segregaciju, najrječitije iskazanu propisom ‘Srbin da se ne ženi u Vlahe...’ (1330) Smisao tih izričitih podataka nisu, međutim, shvaćali tumači izvora iz 19. i 20. stoljeća (osim rijetkih iznimaka), a još manje čitatelji povijesnih knjiga. Činjenica da u državi srpskih vladara postoji, i to masovno, drugi etnički element, teško se dala pomiriti s ‘genealoškom’ hipotezom, prema kojoj su stanovnici srpske države bili potomci Srba doseljenih na Balkanski poluotok. Unaprijed se zaključivalo da nazivom Vlasi nije opisivan etnos nego status; točno se zapažalo da su Vlasi stočari, a Srbi zemljoradnici, ali iz toga nije slijedilo da su Vlasi Srbi koji se bave stočarstvom. . . Vlasi nisu podvrsta srpskih stočara, kao što su podrazumijevali i još uvijek podrazumijevaju brojni srpski pisci. Vlasi uopće nisu specifično srpski problem. Oduvijek su živjeli u dinarskome zaleđu jadranske obale, kamo su poslije dolazile i vlaške skupine bježeći pred Turcima. Jedni i drugi su se ulijevali u hrvatsko okruženje, a dijelovi tih skupina su se naseljavali u distriktima primorskih gradova... Vlasi doseljeni u Hrvatsku u 16. stoljeću, iz temelja slavenizirani i kristijanizirani, bili su potencijalni Srbi u jednakoj mjeri kao što su potencijalni Hrvati bili Vlasi Dinare i Istre te doseljenici koji su primili katoličku vjeru." (Sima Ćirković, Srbi među europskim narodima, Zagreb, 2008, knjiga je postavljena na servisu www.scribd.com/)

Vrlo jako i čvrsto napisano. Vlasi nijesu Srbi koji se bave stočarstvom i nijesu podvrsta srpskih stočara. Tako je veliki naučnik Sima Ćirković skupio hrabrost da pred smrt jasno napiše ono, za što decenijama prije toga nije imao hrabrosti. Naravno: Vlasi uopšte nijesu “srpski problem”, jer pomena Vlaha ima mnogo i u Grčkoj, Rumuniji, Albaniji, Bugarskoj, Makedoniji... naseljavali su i krajeve śeverno od Balkanskog poluostrva. Ćirković za Vlahe još kaže "oduvijek su živjeli u dinarskome zaleđu jadranske obale", prema tome - to su isti ljudi koje su Rimljani Ilirima zvali, to su naši preci.

Razlike između današnjih Srba i Srba iz ranog srednjeg vijeka: Istoričar Ćirković naglašava i naučnu istinu o razlikama između današnjih i srednjovjekovnih Srba.

Inače, pokazivao sam pisanje antropologa, akademika CANU Petra Vlahovića koji tvrdi da su Crnogorci starośedioci, iz toga proizilazi da nijesu Sloveni (po porijeklu). Pokazivao sam pisanje akademika SANU Branislava Đurđeva koji na osnovu istorijskih izvora tvrdi da su crnogorska plemena nikla iz vlaških i arbanaških katuna. Objavio sam istraživanje genetičara (koje je platila država Srbija) koje jasno dokazuje da je udio slovenske etničke komponentne u narodnom biću Crnogoraca vrlo mali i marginalan.

Iz ugla svoje - istorijske nauke - Sima Ćirković je konstatovao da današnji Srbi nijesu potomci onih Slovena koji su naselili Balkan u 7. vijeku. Ćirković piše: „Prešutna pretpostavka da Srbi, uzeti kao primjer, i u 9. i u 19. stoljeću predstavljaju dijelove iste cjeline, ima dalekosežne posljedice na povijesno mišljenje i time što postulira statičnost zbog koje se ne mogu sagledati veličina i dubina promjena koje su se dogodile tijekom vremena te koje su zahvaćale i ono za što se misli da čini ‘bit’. . . Prešutno izjednačavanje pripadnika plemena iz doba seobe Slavena s pripadnicima srpske nacije u 19. stoljeću sprečava da se sagledaju i realno procijene velike promjene s dalekosežnim posljedicama, koje su se u međuvremenu dogodile na istome prostoru. Prisjetimo se samo postanka bosanske države s posebnom organizacijom i strukturom, dinastijom i staleškim saborom, posebne verzije kršćanstva u obliku ‘Crkve bosanske’; zatim se podsjetimo na raspad i propast te države i stvaranje upravnih jedinica Osmanskoga Carstva; temeljitu promjenu vjerskih odnosa, golema pomicanja stanovništva iseljavanjem s toga prostora i doseljavanjem na taj prostor.” (Sima Ćirković, Srbi među europskim narodima, Zagreb, 2008).

Na ovom portalu već sam u jednom tekstu pokazao da je Srbija u 18. vijeku bila gotovo prazna teritorija, pozivajući se na radove dvojice akademika SANU - Radovana Samardžića i Vase Čubrilovića. Od 18. vijeka Srbiju su naselili ljudi koji nijesu Sloveni - iz dinarskih predjela, naselili su je Romi, kao i Vlasi i Sloveni iz Makedonije i Bugarske. Srednjevjekovnih Srba u Srbiji poslije 1739. godine gotovo da i nije bilo. To najveći srpski istoričar naravno zna i zato kaže da su promjene  "zahvaćale i ono za što se misli da čini bit". Promjene su zahvatale i „bit” Srba, srž Srba, kaže Ćirković. Dakle, „bit” (srž) se promijenila, srž više nije srpska, danas jezgro (Novo)Srba nije srpsko.

Priča o Simi Ćirkoviću je i priča o naučnom poštenju i zato njegova djela treba čitati pažljivo. Bio je prvo naučnik, pa tek onda Srbin, nauka mu je bila ispred srpstva, za razliku od, recimo, Radoša Ljušića i sličnih kojima srpstvo i politika ispred nauke, iako posjeduju veliko znanje.