Lojpur: Konsenzus o nauci postići na nacionalnom nivou

Upitan koliko država izdvaja za nauku i da li su ta sredstva dovoljna za planove u toj oblasti, Lojpur je ocijenio da treba poći od toga da, ako želimo da se pokrene razvojna spirala na nacionalnom nivou, da Crna Gora mora da postavi cilj sličan onom koji je sebi postavila Evropske unija (EU) kada je u pitanju podrška naučno-istraživačkom radu, inovacijama i inovacionim aoktivnostima.

To je, kako je pojasnio, učinjeno takozvanom Lisabonskom strategijom, i Crna Gora, kako je rekao, mora definisati sopstvenu ulogu u tom najvažnijem pokretu koji se tiče razvoja i budućnosti našeg kontinenta.

»To bi značilo da nauka i naučna istraživanja u cjelini treba da prestanu biti sama sebi cilj, i ukoliko se želi osigurati vodeća uloga nauke kao dugoročnog faktora razvoja Crne Gore treba da se postigne konsenzus na nacionalnom nivou da nauka predstavlja opšti interes«, kazao je Lojpur agenciji MINA.

On je saopštio da se sadašnja izdvajanja za nauku kreću oko 0,43 odsto BDP.

»Tako da su troškovi za istraživanje i razvoj, čak i u uslovima nepotpunog statističkog obuhvata, u 2011. godini premašili 13 miliona EUR. Po meni, ova izdvajanja su, podjednako, realan odraz stvarnih potreba i mogućnosti da se ista apsorbuju na produktivan način, ali i izdašnosti crnogorske ekonomije gdje se najveći dio novostvorene vrijednosti stvara u sferi usluga, tamo gdje se nauka i najbrže efektuira«, rekao je Lojpur.

On je naglasio da je granična vrijednost ili prag koji treba dostići, nakon čega se tek može uspostaviti brži rast i podrška naučnoistraživačkog rada razvoju jedne ekonomij,e nivo od jedan odsto BDP-a.

»Stoga, po meni, evropska vizija razvoja Crne Gore podrazumijeva da se znanje u većoj mjeri uključi kao faktor rasta i razvoja, a što će u konačnom omogućiti transformaciju nacionalne ekonomije iz faze razvoja zasnovane na resursima u fazu razvoja zasnovanu na efikasnosti«, pojasnio je Lojpur.

U tom smislu se, kako je rekao, logičnim čine makroekonomske projekcije razvoja Crne Gore u periodu do 2015. godine.

Lojpur je ocijenio je realno dostižno da nivo izdvajanja za ovu namjenu dostigne 1,4 odsto BDP u 2016. godini, iako se povećanim izdvajanjima iz budžeta ne može nadomjestiti ispoljeno zaostajanje u odnosu na ciljeve utvrđene u prethodnoj strategiji razvoja nauke u Crnoj Gori, podnošljivim porastom budžetskih izdvajanja, zatim angažovanijim pristupom sektora privrede i dodatnim sredstvima koja će biti obezbijeđena po drugim osnovama.

»Činjenica je su trenutna ulaganja po istraživaču u Crnoj Gori nedovoljna i čak nekoliko puta manja od razvijenih zemalja (na primjer, ulaganja po jednom istraživaču u Švedskoj su preko 200 hiljada EUR godišnje)«, dodao je on.

U tom smislu se, kako je rekao, zatvaranjam poglavlja 25, pored promjena u visini izdvajanja za nauku u domaćim okvirima otvaraju brojne druge mogućnosti u pogledu jednostavnijeg i bržeg pristupa izdašnim evropskim fondovima.

»Te stvara realna mogućnost da se u ovom pogledu što prije smanji evidentan raskorak između zemalja članica i zemalja kojima predstoji priključenje EU«, kazao je Lojpur.

On je saopštio da je, prema posljednjim dostupnim podacima u Crnoj Gori regiostrovano 1.212 istraživača i 47 istraživačkih ustanova.

»Ujedno, ukupan broj zaposlenih na poslovima istraživanja i razvoja u 2011. godini iznosio je 2.134 (od čegasu 1.162 žene), 568 istraživača bilo je angažovano sa punim radnim vremenom na istraživačkom radu, od čega je angažavno 299 žena«, rekao je Lojpur.

Kako je pojasnio, Crna Gora je do sada samo po osnovu programa FP7 – Okvirni program za istraživanje i tehnološki razvoj, realizovala 31 projekat.

»Postane li znanje naša snaga, a to je potencijal koga nam objektvno ne manjka, s tim da ga treba na adekvatan način implementirati, Crna Gora zasigurno može biti država u kojoj se može dobro živjeti, i to je moj predlog da bude naš razvojni slogan na nacionalnom nivou. Bolje reći – ne trebaju nam Nobelovci, trebaju nam milenijumci`«, poručio je Lojpur.

On smatra da Crna Gora može stati uz evropske zemlje koje imaju velike istraživačke institucije.

»Jer, ovdje nije u prvom planu red veličina, bilo da je u pitanju veličinazemlje, broj istraživača, izdvajanja za naukui slično, nego imerativ da se prihvataju evropska `zajednička pravila igre`, i što je posebno važno da se dosljedno implementiraju«, rekao je Lojpur.

Prema njegovim riječima, te stvari se moraju u fazi pregovora izvesti na čistinu i provjeriti nivo spremnosti države u tom pogledu.

»U suštini, ovdje i nema pregovora o sadržaju pravne tekovine EU, jer se progovori u osnovi temelje na principu da svaka država kandidatkinja tokom pregovora mora usvojiti cjelokupnu pravnu tekovinu, i to je u konačnom i njihova svrha«, dodao je Lojpur.

Pregovori se, kako je kazao, fokusiraju na uslove pod kojima će država kandidat usvojiti, eventualno dograditi i, što je najvažnije, implementirati pravnu tekovinu EU.

»Veličina jedne zemlje i obim njenog naučno-istraživačkog potencijala nije od presudnog značaja. Ja sam napore i nastojanja koje smo okončali 18. decembra shvatio kao priliku i poziv na zajedništvo i pregnuće naših najboljih potencijala, prvenstveno naučnih, da se pokrenemo na nacionalnom nivou, i da kao što Evropa ima svoju Strategiju Horizon 2020, da i mi pokrenemo i realizujemo projekat Crna Gora 2020«, naveo je Lojpur.

Na pitanje da li je zadovoljan radom radne grupe koja je pripremala pregovore za poglavlje 25, on je rekao da to što je to poglavlje privremeno zatvoreno govori da je sve dosta dobro »štimalo« i da su uspjeli.

»Ali ono što je sigurno da je bilo pozitivne radne nervoze, trke sa vremenom, ali pobijedio je timski duh«, dodao je Lojpur.

Prema njegovim riječima, u pogledu sugestija i zahtjeva po poglavlju 25, odnosno da se određene stvari unaprijede i implementiraju, u prilog im je išla dosta dobra polazna pozicija za poglavlje nauke, što se, dodao je, moglo vidjeti u posljednjem Izvještaju o napretku.

»Tako, na primjer, kada je u pitanju oblast nauke i istraživanja u Izvještaju se jasno ističe da je u oblasti politike i inovacija ostvaren dobar napredak, i poglavlje 25 je u grupi od svega četiri poglavlja (javne nabavke, statistika, saobraćaj i nauka) koja su zaslužila ocjenu dobar napredak«, naveo je Lojpur.

On dodaje da je u zaključcima naglašeno da su neophodni dodatni napori za jačanje kapaciteta u ovom području na nacionalnom nivou, kao i da se istovremeno olakša integracija u Evropski istraživački prostor.

»Zatim, tu je i preporuka da je potrebno povećati nivo investicija u istraživanja, naročito kada su u pitanju ulaganja koja treba da prispiju iz privatnog sektora biznisa, kao i razne forme stimulisanja javnih i privatnih investicija u naučno-istraživačke aktivnosti, zatim tu su bili i zahtjevi u pogledu kontinuiranog ažuriranja podata kao broju istraživača, patenata, rodno-senzitivnoj statistici u nauci i istraživanjima«, dodao je on.

foto: kapital.rs