Tako je Kina, a ne SAD, svake godine tokom protekle decenije bila glavni izvor globalnog ekonomskog rasta. U 2014. godini, prema podacima Svjetske banke, kineska je privreda nadjačala ekonomiju SAD-a i postalo najveća na svijetu, kada se gleda usporedba kupovne moći.
Iako je kineska stopa rasta u prošloj deceniji opala na sadašnjih 6,2 odsto, njena privreda je još uvijek jedna od najbrže rastućih na cijelome svijetu. Danas je ono u ekonomskom smislu dvostruko veće nego u 2010. godini.
Ovakav uspon Kine izazvao je egzistencijalnu krizu u SAD-u i Evropi koja bi mogla trajati i do kraja ovog vijeka, smatra Martin Žak. Osnaženje Kine jedna je od onih svjetskih promjena koje se događaju vrlo rijetko u istoriji, a tek je tokom protekle decenije Zapad počeo shvatati da će uspon Kine značajno promijeniti svijet.
Jeftina “kineska roba“
Kineska ekonomija je u stalnom pokretu i promijeni. Prije pet do deset godina, Kina je bila sinonim za jeftinu proizvodnju. Zapad je smatrao će ta zemlja nastaviti s finansijski dostupnom tržišnom imitacijom proizvoda jer je zapravo nesposobna za inovacije. No Kina je pokazala upravo suprotno, da je zrela za izgradnju nevjerovatno inovativne privrede. Tako su sada Huawei, Tencent i Alibaba konkurencija Microsoftu, Googleu, Facebooku i Amazonu, a što se tiče inovacija, Kina je lani prijavila gotovo polovinu svih patenata u svijetu.
Možda je najbolja demonstracija rastućeg uticaja Kine izgradnja snažne prometne infrastrukture - mreže autocesta, željeznica, luka. Budući da sadašnji međunarodni sistem polako gubi svoju moć, ova inicijativa izgradnje saobraćajnih veza može se simbolično shvatiti i kao zametak novog poretka.
SAD strahuje i gubi moć?
Tokom više od četiri decenije odnos između Kine i SAD-a bio je relativno benigan. Kada je 2016. Donald Tramp došao na vlast, došlo je do promjena po tom pitanju i novog trgovinskog rata. Uzrok tome je što SAD strahuje da Kina predstavlja prijetnju njenoj dominaciji na globalnom planu. Taj je strah dijelom potaknut sve većom proaktivnom ulogom Kine na svjetskoj sceni, ponajviše inicijativom za izgradnju saobraćajne infrastrukture, ali i formiranjem Azijske infrastrukturne investicijske banke kojoj je Britanija bila prvi neazijski potpisnik.
Sve veća nespremnost SAD-a da podrži međunarodne sisteme poput NATO-a i Svjetske trgovinske organizacije pokazuje da se Sjedinjene Države na neki način povlače. Već je postalo jasno da Trampov trgovinski rat s Kinom nije postigao za njega željene rezultate: Huaweijev 5G vjerovatno će prevladati u većem dijelu svijeta, uključujući i u većini Evrope.
Novi Hladni rat
Mada su odnosi između SAD-a i Kine sve napetiji i počinju nalikovati novom Hladnom ratu, ovoga puta stvari neće ići istim tokom. Naime, za vrijeme Hladnog rata između SAD-a i SSSR-a, Sjedinjene Države su proživljavale ekonomski rast, dok sada doživljavaju pad (za razliku od Kine). Takođe, tada je jedna od karakteristika Hladnog rata bila vojna moć, a Kina se nikada u svojoj istoriji nije gurala na poziciju neke vojne sile. Njen ekonommski uspon, u poređenju s agresivnim ekspanzionizmom SAD-a, Velike Britanije, Francuske i Njemačke, bio je drugačije prirode – suzdržan u vojnom smislu i neagresivan.
U sljedećoj deceniji čeka nas kontinuirana fragmentacija zapadnocentričnog međunarodnog sistema, zajedno s rastućim uticajem kineski orijentisanih institucija. Proces će biti nejednolik, nepredvidiv i, ponekad, krhak - ali u konačnici nezaustavljiv, zaključuje politički komentator Martin Žak.
