Piše: Milorad POPOVIĆ
Crnogorci sebe i svoje bližnje uglavnom opisuju patetičnim frazama i zato vjerovatno nikad neće biti napisana knjiga o našim pustolovima, mitomanima, renegatima, od Staniše Crnojevića, Stefana Zanovića, Nikole Vasojevića, Živka Karimana, Andrije Radovića, do njihovih savremenih sljedbenika. U toj neobično koloritnoj koloni, većina su bili maštovitiji, darovitiji, smjeliji i šarmantniji od Amfilohija Radovića, ali nijedan od njih nije s takvom strašću i upornošću kidisao da uništi i obestrvi svaku samobitnu i odjelitu crnogorsku vrijednost koja nije saglasna s njegovim interesima, svjetonazorom, ideologijom.
Primijenjena mitomanija
Amfilohijeve opore, pa i prostačke riječi o Crnogorcima, kao komunističkoj kopiladi, nakotu, volovima, nijesu se do njegovog nastanka mogle čuti ni od silnih okupacijskih vezira i guvernera, žandarmerijskih narednika, kamoli od jerarha hrišćanske crkve. Ovaj Moračanin nije birao riječi ni sredstva, da ucjenama, lažima i obmanama dovrši asimilaciju Crnogoraca, preoblikovanjem njihovog pamćenja, simboličkih indikatora, rituala…
U svojim tlapnjama o osmovjekovnom kontinuitetu svetosavske crkve u Crnoj Gori, on u maniru agitpropovaca, kojima je istorija počinjala Vukovarskim kongresom, selektivno citira istorijske izvore i ne osvrće se na hiljade zapisa, pisama, zvaničnih akata, iz cetinjskih, beogradskih, carigradskih, petrogradskih, atinskih, bečkih arhiva i biblioteka.
Dogmatski i mitomanski umovi ne obaziru se na činjenice: istina je samo ono što je u funkciji njihovih interesa, pa vremenom prestanu razlikovati istinu i laži, tako se njihova nesuvisla i groteskna tumačenja progresivno umnožavaju.
Ovaj put navešću samo dva Amfilohijeva narativa, na kojima gradi svoju kulu obmana i fantazija, kako bi podišao najnižim instinktima neemancipovane, neprosvijećene, beslovesne mase.
Bajka o crkvi i državi
On svakodnevno ponavlja – a nakon njega su to usvojili razni političari, novinari, velikodostojnici Beogradske patrijaršije – da je svetosavska crkva stvorila Crnu Goru i da je narečena crkva starija od srednjovjekovne Duklje/Zete/Crne Gore. Amfilohije, naravno, ne mari za opštepoznate činjenice da su sve države u srednjem vijeku, naročito u pravoslavlju, stvarali feudalci – S. Hantington kaže: „U pravoslavlju Bog je mlađi Cezarev brat“ – to jest, crkveni velikodostojnici su bili u službi feudalaca, a ne obratno. (Jedina teokratska država u srednjevjekovlju je Papinska država, koja je obuhvatala djelove današnje Italije i Francuske).
No, i da je Amfilohijeva tvrdnja o tome da je srednjovjekovna crkva stvorila dukljansko-zetsku državu nekim slučajem istinita, onda bi to bila Barska nadbiskupija, koja je barem dva vijeka starija od episkopije Svetoga Save. (U buli pape Aleksandra Drugog 1067. godine, Barska nadbiskupija naziva se i Arhiepiskopijom Dukljanske crkve).
Drugu, još drskiju i stupidniju obmanu mitropolit SPC čini proglašavajući se političkim sljedbenikom kralja Nikole, kojega su Amfilohijevi ideološki prethodnici detronizovali i, zajedno s familijom, protjerali iz Crne Gore, nakon šezdeset godina vladavine!
Justinijanac
Amfilohije još sebe predstavlja i kao svojevrsnu inkarnaciju Svetog Petra Cetinjskog i Njegoša, dvojice duhovnih i političkih stubova crnogorske državne i crkvene samostalnosti i duhovne samobitnosti. Moračanin čak tvrdi da ima spiritualističke seanse sa Svetim Petrom Cetinjskim (sic!): da ga stari duhovnik savjetuje i propituje oko raznih savremenih iskušenja i problema.
Amfilohije je 1996, nakon rata u BiH – dok su još ječale kosti - zadigao mošti Svetoga Vasilija, da bi odao počast Radovanu Karadžiću, vrhovnom komandatu vojske koja je napravila genocid u Srebrenici i snajperskim hicima i granatama ubila hiljadu i šesto djece u Sarajevu.
Istina, nije detaljnije prepričavao njihov izmišljeni dijalog, jer bi se zapleo kao pile u kučinu: nema dva antipodnija, udaljenija duha u cijeloj pravoslavnoj vaseljeni – u svemu, a naročito u pitanju položaja i istorijsko-duhovnog bića Crne Gore – nego što su to Petar Prvi Petrović Njegoš i Risto Radović. Petar Prvi je u svojoj manastirskoj ćeliji, pored Svetog pisma, držao djela Voltera i Monteskjea, a naš savremenik je sljedbenik mračnog zilota Justina Popovića, koji veli da je svetosavska duhovnost bogočovječanska a evropska čovjekobožja.
No, Sveti Petar Cetinjski, da je bio u prilici, svakako bi Amfilohiju postavio razna pitanja, poslije kojih bi ga Moračanin kastiga, ne manje nego neke svoje savremenike.
Na primjer: zašto se 1991, na Petrovdan, iz Cetinjskog manastira pucalo na cetinjsku omladinu; zašto je naredne godine na nalaganje badnjaka pred Manastir pozvao Arkanove pse rata; zašto ne prošeta ponekad Njegoševom ulicom, popriča s Katunjanima i Riječanima, da vidi kako će ga stimati, zamjeraju li mu štogod; svakako bi ga još pitao zašto je kupio mobu u Ostrogu 15. oktobra 2016. i tamo blagosiljao bratske krvomutnike…
Zloupotreba sveca
Pored svega, Amfilohije Radović se ne libi zloupotrijebiti i kult Svetoga Vasilija, čiji se ćivot, prije Amfilohijeva vakta, nije iznosio iz ostroške ćelije, osim u vrijeme ,,devet krvavih ostroških dana“ 1853, kad je svečeve mošti termopilskim junaštvom odbranilo devetnaest Crnogoraca, na čelu s vojvodom Mirkom, u borbi protiv stostruko brojnijeg neprijatelja. Pa su, zbog straha da bi vojska Omer paše spalila mošti, napravili proboj kroz turske handžare i sveca donijeli u Cetinjski manastir.
Amfilohije je 1996, nakon rata u BiH – dok su još ječale kosti - zadigao mošti Svetoga Vasilija, da bi odao počast Radovanu Karadžiću, vrhovnom komandatu vojske koja je napravila genocid u Srebrenici i snajperskim hicima i granatama ubila hiljadu i šesto djece u Sarajevu.
Opet se Amfilohije služi moštima ostroškog sveca da bi izazvao bratsku krvomutnju. Juče je najavio građanski rat u Crnoj Gori, ne bi li uplašio vlast i spriječio da se zakonom uredi i vrati Crnoj Gori ono što joj je silom i prijevarom oteto 1918. K tome, njegov, u velikosrpstvu najodaniji i najpritvorniji đak – čiji je zadatak da naivne i socijalno deklasirane Cetinjane zavodi i privodi Amfilohiju – pop Gojko Perović, rodom iz Cuca, izjavio je da je oduzimanje crnogorskih crkava i manastira Beogradskoj patrijaršiji svojevrsni državni udar.
Zašto se 1991, na Petrovdan, iz Cetinjskog manastira pucalo na cetinjsku omladinu; zašto je naredne godine na nalaganje badnjaka pred Manastir pozvao Arkanove pse rata
Perović je u pravu! Ali, državni udar nije pripremila Vlada nego SPC: u pitanju je produženi državni udar, koji je nastavak propalih pokušaja iz 2015. i 2016. Jedino su glavne uloge promijenjene. Srpski popovi su 15. oktobra 2016. imali pretežno logističku i motivacijsku ulogu, dajući blagoslov zavjerenicima koji su bili planirali napraviti Siriju u Crnoj Gori, a danas su DF, Demokrate, i njihova voljna i nevoljna kompanija iz opozicije dobili pomoćne zadatke.
Udružena histerija popova, političara, podgoričkih i beogradskih tabloida podstaknuta je spoznajom da Crna Gora, nakon međunarodnog priznanja i ulaska u NATO, vraćanjem kulturno-istorijske baštine u državno vlasništvo, u insitucionalnom smislu, zaokružuje proces emancipacije od svog velikosrpskog nasljeđa.
No, naivno bi bilo vjerovati da se politička i identitetska borba za dovršetak konstituisanja nacionalne, građanske i državotvorne svijesti samim tim okončala. Upravo, aktuelni događaji potvrđuju duboku pretpolitičku podijeljenost u svim sferama društvenog života.
Suverenističko ćutanje
Treba još kazati da crnogorska Vlada i poslanici vladajućih stranaka, na aktuelnu velikosrpsku kampanju, buku i bijes, primitivizam i prijetnje, odgovaraju odmjereno, ali nedovoljno precizno i inventivno: ne koriste kolosalne istorijske argumente, što stvara nepovoljan utisak kod dijela neostrašćene i manje edukovane javnosti. (Od vladajuće strukture jedino je Milo Đukanović, jasnim argumentima, u parlamentu, bez nametnutog kompleksa, koji imaju većina u Vladi i u poslaničkom klubu DPS-a i SD-a, branio zakon o slobodi vjeroispovijesti).
Još više je indikativna ćutnja suverenističke javnosti, pa i većine intelektualaca, koji su se još početkom devedesetih godina zalagali za opšta građanska i nacionalna prava. Nijesu, dakako, jednoznačni razlozi njihove apatije i neaktivnosti, ali ovakvom stanju duha nesumnjivo je najviše doprinio odnos aktuelne Vlade prema institucijama i asocijacijama koje su, mutatis mutandis, bile spiritus agens ukupne crnogorske emancipacije.
Ergo, premijer Duško Marković, u tri godine njegove Vlade, više puta se srijetao sa srpskim jerarsima, predsjednikom CANU, primao u posjetu direktora Vijesti, obilazio sajam braće Uljarević i snimanje tv sapunice braće Karadžić, a nijednom se, ni kurtoazno, nije sastao s predstavnicima DANU, MC, PEN centra, CPC, CDNK – koji su prepušteni sami sebi, i uglavnom su u fazi hibernacije i nestajanja – interesovao se za njihov status, uslove rada, perspektive!?
Ovakav nejasni i ignorantski odnos vlasti prema identitetskim pitanjima – pogotovo prema organizacijama koje su bezuslovno podržavale prozapadnu politiku u potonje dvije decenije – odraz je neukosti koja proizvodi pogubne zablude da se tako mala država s moćnim iredentističkim pokretom unutar Crne Gore, koji se oficijelno i ilegalno pomaže iz Beograda, može stabilizovati nekakvim ,,ustavnim patriotizmom“.
To jest, stvaranjem države-korporacije, koja će se temeljiti samo na ekonomskim i birokratskim operacijama, zakonima, papirima, normama, propisima, statističkim mjerenjima, lišena odjelitog kulturnog i nacionalnog identiteta… Takve male države mogu opstati samo kao otoci okruženi velikom vodom ili ako se, poput Luksemburga, nalaze u okruženju miroljubivih demokratskih država.
Ultima ora
No, uprkos svemu, miting 21. decembra 2019. posljednji je udar Amfilohija Radovića na Crnu Goru. On je došao na Cetinje 1990, u naponu snage, u vrijeme kad je Crna Gora bila pregažena i ponižena. U ovih trideset godina nagledali smo se i naslušali njegovih procesija, kletvi, četnikovanja, uvreda, divlje gradnje, građenja bogomolja u vizantinskom stilu, uvođenja novih rituala kakvih nije bilo u vjekovnoj tradiciji crnogorske crkve…
I sve mu se to pokazuje uzaludnim: što je više kleo, spletkario, potucao se od nemila do nedraga, čak i do daleke Argentine, ne bi li i tamo zatro sjeme crnogorsko, Crna Gora se kako-tako uspravljala i vraćala sebi.
Dakle, bez obzira na to hoće li u subotu na nikšićkom mitingu biti prisutno dvije ili dvadeset hiljada ljudi, ovo će biti Amfilohijev zadnji udar na Crnu Goru. On je ušao u devetu deceniju života i svijet se neumitno mijenja – Crna Gora je beskonačni Feniks – nabolje i nagore: njegova dogmatska, okamenjena, tribalna slika Crne Gore svakim danom sve je anahronija i uzaludnija.
