Belada objašnjava da bi, shodno članu 3 stav 3 u vezi sa članom 16 stav 2 Zakona o zaštiti kulturnih dobara, ovaj postupak bio u redovnoj proceduri završen do nivoa Uprave za zaštitu kulturnih dobara, ali da taj državni organ pasivnim odnosom zapravo služi SPC i pokazuje nemoć države.
“Zna se kako se postupa u civilizovanom svijetu sa sakralnim nasljeđem. Navešću primjer Švedske gdje je i kao i kod nas ustanovljen sistem odvojenosti države i crkve. Država Švedska ima evidenciju svih stvari, predmeta, dragocjenosti i ostalih vrijednosti u vjerskim objektima i niti jedan pokretni predmet se ne smije iznijeti iz crkve bez saglasnosti države” I u Crnoj Gori je ovo pitanje regulisano, ali SPC to uopšte ne interesuje, već se najavljuje da i kod nas treba primijeniti model iz devedesetih godina, kad su se mošti cara Lazara šetale po Srbiji, jer je to isto “jedan isti narod i jedna ista država”, ističe Belada.
DN: Mitropolit Amfilohije tvrdi da Mitropolija crnogorsko primorska postoji osam vjekova i da je osnovala Crnu Goru. Upravo to je saopštio na nedavnoj pres konferenciji…
BELADA: Srpska pravoslavna crkva u obliku u kom je danas zasigurno postoji u Crnoj Gori od 1931. godine (a ne osam vjekova), a to je vrijeme donošenja Zakona o SPC. Evropska i američka stručna javnost, u postupku donošenja zakona o crkvama i vjerskim zajednicama države Srbije, koji je usvojen 2006. godine, priznala je kontinuitet i pravni subjektivitet srpskoj pravoslavnoj crkvi od maja 1836. godine, a Risto Radović ubjeđuje građane Crne Gore da su stvorili Crnu Goru i da tu postoje osam vjekova. Zdravorazumski je logično zapitati se je li kćerka (Mitropolija crnogorsko primorska kao dio Srpske pravoslavne crkve) starije od majke crkve.
DN: Jedan od zahtjeva SPC sa pres konferencije jeste da joj se obezbijedi “samo ono što je obezbijeđeno drugima”…
BELADA: Što je to što se organizaciji bez pravnog subjektiviteta u Crnoj Gori (Mitropoliji crnogorsko primorskoj i Eparhiji budimljansko nikšićkoj) treba obezbijediti? Iz ugla SPC, treba samo obezbijediti da se ne usvoji zakon. Nema tog ekspertskog tima koji bi radio na zakonu i sa kojim bi se saglasila SPC, a koji narušava njen postojeći status quo u Crnoj Gori. U toj anarhiji i bezakonju, SPC istrajava i jača, ne poštuje niti jedan zakon Crne Gore, postupaju po pravilima i naredbama Rista Radovića, otima imovinu Crne Gore, ubiraju enormne prihode milione eura, koji prolaze van redovnih tokova novca. Mnogi smatraju da se Crna Gora nije morala zaduživati kod kineske banke za izgradnju auto-puta Bar-Boljare, već da su se ta sredstva mogla obezbijediti, efikasnim radom državnih organa u praćenju tokova novca SPC.
DN: Hoće i restituciju…
BELADA: Pres konferencija je bilo pravo mjesto za plasiranje još jedne manipulacije. Kako reče, po ko zna koji put Risto Radović, prije usvajanja zakona treba “izvršiti restituciju što je komunistički režim oduzeo od crkava”. Gotovo je nevjerovatno da ova jeftina demagogija ima pogodno tlo u Crnoj Gori. Valjda nije sporno da je Mitropolija crnogorsko primorska (kao organizacioni dio Srpske pravoslavne crkve) okupirala gotovo 700 vjerskih objekata. Njih koriste, sa njima upravljaju, ubiraju plodove eure, i nezadovoljni su. Koji su to još objekti i nepokretnosti koje treba da im se vrate, a što su im oteli komunisti, da bi bili zadovoljni?
Posebno su im interesantne nepokretnosti na primorju, pa i pored činjenice da ne mogu biti subjekti u pravnom prometu, oni zaključiše i realizovaše mnogobrojne ugovore i preliše prihod države u svoju kasu.
DN: Da li je država trebala efikasnije da reaguje?
BELADA: Kod zahtjeva SPC za restituciju, država je morala efikasno da reaguje. Nažalost, reakcija je izostala. Naime, vjerski objekti koje koristi SPC, od kojih su mnogi spomenici kulture, su nedozvoljenim građevinskim radnjama i freskopisanjem izgubili spomeničku vrijednost. Po važećem Zakonu o zaštiti kulturnih dobara, za sve nedozvoljene radnje na spomeniku kulture obaveza je imaoca SPC da po nalogu nadležnog, državnog organa, sve vrati u prvobitno stanje. Ukoliko se ne postupi po nalogu državnog organa, sljedeća mjera je oduzimanje objekta i davanje na upravljanje drugom licu i pokretanj e postupka naknade štete za ugrožavanje spomeničkih vrijednosti objekta.
DN: Takva mogućnost predviđena je u međunarodnim dokumentima.
BELADA: Tako je. Konvencija o zaštiti arhitektonskog nasljeđa Granadska konvencija, recimo, predviđa obavezu države da zaštiti spomenike kulture kod preduzimanja nedozvoljenih radnji od korisnika na tim spomenicima. Zato je vrlo interesantno da se navedu koji su to još objekti nepokretnosti koje treba ova država da pokloni SPC ili da ih ona sama otme kao što je uradila sa 700 vjerskih objekata i stotinama i stotinama hiljada metara kvadradnih zemljišta. Da li se neko zapitao u Crnoj Gori što sa onim građanima koji se osjećaju i izražavju kao Crnogorci, u situaciji kad žele da izraze svoja vjerska osjećanja. To mogu uraditi samo u četiri objekta koje su vlasništvo CPC ili pod vedrim nebom.
DN: Kako Vi gledate na Predlog zakona o slobodi vjeroispovijesti?
BELADA: Objektivno, nema niti jedan valjani argument koji može dovesti u pitanje demokratičnost ovog zakona i njegovu usklađenost sa stavovima Venecijanske komisije. To je jasno svima, pa i SPC.
Intervencijom na tekst nacrta zakona i na način što je dopunjen sa članom 64, u potpunosti su ispoštovane preporuke Venecijanske komisije (o tome sam iznio stav na javnim istupima u proteklom periodu, tako da ću se uzdržati od da-
ljeg komentara). U nedostatku pravne argumentacije, SPC je morala naći neki drugi razlog za osporavanje Predloga zakona. I našla ga je. Na pres konferenciji Mitropolije crnogorsko primorske i Eparhije budimljansko nikšićke, povodom Crkvenog narodnog sabora u Nikšiću, zakazanog za 21. decembar, Risto Radović je ustvrdio da je neprihvatljivo i nedopustivo u savremenoj Evropi da hramovi pripadaju jednoj sekularnoj državi (Crnoj Gori). Valja podsjetiti Rista Radovića, da su svi hramovi u Rusiji državno vlasništvo, takođe i u Francuskoj, i da dalje ne nabrajam.
DN: S obzirom da ste učestvovali na mnogim tribinama tokom proteklih mjeseci, kako su građani reagovali na nova zakonska rješenja kojima se uređuje vjersko pitanje u Crnoj Gori?
BELADA: U proceduri izrade predloga zakona, obišao sam mnoge gradove u Crnoj Gori, gdje su organizovane javne tribine i na moje zadovoljstvo, aktivno razgovarao sa zainteresovanim o značaju usvajanja Zakona o vjerskim slobodama. Moram priznati da sam bio prijatno iznenađen konstruktivnim prilazom i reakcijama na predloženi zakon. Moj utisak je da Crnogorci nijesu izgubili prepoznatljivi karakter, svoja prađedovska uvjerenja i odlučnost u zaštiti crnogorskog postojanja. Mislim da bi sadašnja vlast morala vrlo ozbiljno da uzme u obzir činjenicu to što Crnogorci ćute. Valja se zapitati da li u državi Crnoj Gori postoji bilo koji ovlašćeni subjekt koji može gospodina Rista Radovića obavijestiti da ima 24h na raspolaganju da spakuje svoje kofere i napusti Crnu Goru, jer je nepoželjna osoba.
