Arhitekta, Milan Milić kaže za naš portal da objekti koji su građeni i projektovani po tehničkim propisima uvedenim nakon zemljotresa iz ’79 godine mogu izdržati zemljotres iste jačine kao jučerašnji ili čak jači, ali da je problem koliko se ti propisi poštuju.
“Hoće li se projekti ispoštovati, zavisi od više faktora, prvo od projektanta, je li dobro primijenio propise, od revidenta, koji treba da reviduje taj projekat i kaže je li to po propisima ili ne, od izvođača radova koji treba da izvede sve po tom projektu i na kraju od izvođača radova, koji prati. Od više faktora zavisi da li će objekat da se sruši, mada nijedan ne bi trebalo. Moguće je da će pretrpjeti oštećenja, koja mogu, ali i ne moraju da ugroze živote ljudi.Postoje određeni propisi gradnje i sve je uređeno zakonom i pravilnikom, ali je problem što se ne pridržavamo uvijek toga”, objašnjava Milić.
Milić dodaje da nijedna zgrada ne smije da se gradi bez nadzornog organa, ali da je često taj nadzor samo “na papiru”.
“Nadzorni organ tokom izgradnje objekta postoji i to je uređeno zakonom, ali je druga je stvar što se nerijetko, u dogovoru sa investitorom, nadzorni organ predstavi formalno, a faktični ne izlazi na teren”, navodi on.
Univerzalno je mišljenje da su stare zgrade, rađene u doba socijalizme jake i otporne, za razliku od novijih. Milić objašnjava da to nije tačno.
“Do ‘79. godine su postojali stari propisi koji nijesu valjano tretirali seizmičku otpornost zgrada, tako da objekti koji su građeni prije toga nemaju adekvatnu seizmičku otpornost, odnosno ranjiviji su za jače zemljotrese. Splet specifičnih okolnosti jeste da takvi objekti prežive jake zemljotrese”, ističe on.
Poslovni prostori u zgradama mogu ugroziti stabilnost:
Veliki problem jeste i prilagođavanje poslovnih prostora u prizemljima zgrada predviđenoj namjeni, navodi arhitekta.
“Tu se dešava da se, prilikom privođenja ovih prostora namjeni, vrše razna otvaranja, štemanja, čak i rušenja pojedinih vertikalnih i horizontalnih konstruktivnih elemenata zgrade, što može ugroziti stabilnost objekta, odnosno učiniti ga ranjivijim na seizmičke udare. To se sve radi nekontrolisano i bez nadzora, međutim ove aktivnosti bi trebalo da prate jasne procedure, koje treba da dokažu da objekat može da pretrpi predviđene intervencije na konstruktivnim elementima bez ugrožavanja njegove stabilnosti, a investitori obično preskaču tu proceduru. To je jedan od većih problema za postojeće objekte kako starogradnje tako i novogradnje, a kojima se koliko vidim ne pridaje dovoljno pažnje.
On ističe da je tačno da investitori štede na zanatskim radovima.
“Obično ne štede na grubim radovima, odnosno ne usuđuju se, što zbog nepoznavanja materije, što zbog straha “da kuća ne pane”. Tako da je u suštini mit da novije zgrade nijesu bezbjednije od starijih. Sa druge strane kada su u pitanju zanatski odnosno završni radovi to je teren gdje bolje plivaju, pa će nerijetko koristiti najjeftinije pločice i druge unutrašnje obloge, najjeftinija ljepila i druge podloge, najtanju fasadu, najjeftiniju stolariju i bravariju i ostale stvari koje nas direktno ne ugrožavaju prilikom dejstva zemljotresa”, objašnjava Milić.
Pravilno prostorno planira
Pravilno prostorno planiranje je početna stanica od koje treba da krenemo ukoliko želimo da umanjimo seizmički rizik u Crnoj Gori, ističe on.
" Svjedoci smo sve veće izgradnje objekata na neadekvatnim lokacijama, klizištima, strmim terenima, lokacijama koje su već preopterećene gustom gradnjom itd. Sve ovo dovodi do povećanja seizmičkog rizika koji je danas veći nego u periodu zemljotresa ’79, sa tendencijom daljeg rasta. Ovdje država mora da pokaže snagu i ne dozvoli da kapital diktira sva pravila igre, bez sadejstva sa strukom. Adekvatno, savjesno prostorno planiranje će uvažiti uslove lokacije kao i sve ostale predviđene aspekte te shodno tome i njenu pogodnost za dalju izgradnju, odnosno daće joj adekvatnu namjenu“, objašnjava Milić.
Podsjećamo, u snažnom zemljotresu koji je prekjuče rano ujutru pogodio Albaniju, poginulo je 22 ljudi, a više od 600 je povrijeđeno. Potres se osjetio širom Balkana, pa i u Crnoj Gori. Na jednoj novijoj podgoričkoj zgradi je napukla fasada, a oštećeni su i neki objekti na primorju.
Ovo su fotografije zida na podgoričkoj zgradi, koji je nakon zemljotresa napukao:
