Među zemljama članicama i kandidatima za članstvo u Evropskoj uniji, Crna Gora jedina od država bivše SFRJ nema zakon o rehabilitaciji političkih zatvorenika, zbog čega je Akcija za ljudska prava (HRA) u septembru uputila inicijativu da Vlada hitno sačini radnu grupu koja bi radila na izradi tog akta.
Prekić smatra da, ukoliko postoji potreba da se članovi porodica političkih zatvorenika na neki način obeštete, za to ima mnogo boljih načina od zakona kojim bi kompleksne istorijske procese ukalupili u pravne norme.
“Iako generalno ne vidim ništa sporno u potrebi preispitivanja totalitarističkog nasljeđa Crne Gore, moram ukazati da nijesam siguran na koji način bi se to moglo postići usvajanjem pomenute inicijative”, rekao je Prekić agenciji MINA.
On je podsjetio da je Deklaracijom crnogorskog parlamenta iz 1992. godine ukazano na određene zloupotrebe komunističkih vlasti i progon političkih neistomišljenika.
“Osuđen je teror nad osuđenicima Golog otoka i zaključeno da je njima neophodno obezbijediti moralnu i pravnu satisfakciju. U tom kontekstu, ne vidim potrebu da se to pitanje uređuje nekim posebnim Zakonom”, naveo je Prekić.
Prema njegovim riječima, sporna je činjenica da predlagači inicijative problemu 1948. godine i svega onoga što ona simbolizuje, prilaze bez razumijevanja istorijskog konteksta.
“Iz njihovih tumačenja moglo bi da se pomisli da je do 1945. godine Crna Gora bila oaza slobode, demokratije i političkog pluralizma,i da su se tu odjednom pojavili komunisti koji su zaveli političku diktaturu”, dodao je Prekić.
Na pitanje koliko bi donošenje zakona o rehabilitaciji političkih zatvorenika pomoglo u suočavanju sa lošim stvarima koje su se desile u prošlosti i pomoglo u ispravljanju nepravde, on je odgovorio da ne postoji način da se bilo koji istorijski proces objasni i razumije, izvan metodologije istorijske nauke.
Kako je dodao, nekim pravnim aktom može se izraziti načelna spremnost da se problematizuje određena istorijska tema, ali ona se ne može rješavati izvan akademskih i naučnih krugova.
“Tako i Crna Gora malo zna o totalitarističkom nasljeđu Crne Gore za vrijeme socijalističke vlasti i ja u tom dijelu prvenstveno vidim prostor za bolje razumijevanje tih, i sličnih tema”, naveo je Prekić.
On je kazao da nema nikakve sumnje da je najveći broj političkih zatvorenika na Golom otoku tamo završio bez snažnog i opravdanog razloga.
“Takođe, nema sumnje da lične sudbine ljudi koji su završili na Golom otoku i sudbine njihovih porodica, neće mnogo zanimati istorijski kontekst. Ipak, to nikome ne daje za pravo da iz te perspektive cijeli jedan istorijski period karakteriše kao period mraka i neslobode”, rekao je Prekić.
Kako je naveo, i pored ozbiljnih ograničenja komunističke vlasti, sve istorijske činjenice ukazuju na to da je to period najintenzivnije i najobuhvatnije emancipacije crnogorskog društva.
On je naglasio da se zaboravlja istorijska činjenica da je tadašnja država bila u realnoj političkoj i vojnoj opasnosti i da centralistički sistem uspostavljen 1945. godine nije imao druge mehanizme da reaguje na tu prijetnju.
“Čini mi se da zaboravljamo da nije bilo Golog otoka, da bi cijela Jugoslavija postala jedan veliki Goli otok”, kazao je Prekić.
On smatra da je u inicijativi posebno problematično pozivanje na deklaracije Savjeta Evrope iz 1996. i 2006. godine u kojima se osuđuju zločini totalitarnih-komunističkih režima.
“Iako imaju pečat evropskih institucija, takve i slične dokumente ne možemo prihvatiti tek tako”, naglasio je Prekić.
On je istakao da se istorijsko iskustvo zemalja Istočne Evrope i bivše Jugoslavije, za vrijeme komunističke vlasti, nikako ne može upoređivati.
“Za razliku od država Istoče Evrope, u koje je komunizam stigao sa vojnicima Crvene armije, Jugoslavija je imala autentičan oslobodilački pokret predvođen Komunističkom partijom. Iz tog pokreta biće i formirana nova, revolucionarna vlast, koja će samo u prvim godinama imati karakteristike totalitarnog, centralističkog političkog sistema”, objasnio je Prekić.
Kako je dodao, sve što se u Jugoslaviji dešavalo nakon 1948. godine nije imalo nikakve sličnosti za državama Istočnog lagera.
“Proces unutrašnje demokratizacije Jugoslovenskog društva započet 1948. godine, specifične forme političkog i ekonomskog pluralizma, sloboda stvaralaštva i otvaranje prema Zapadu, neće imati sličan primjer u bilo kojoj od zemalja u kojima se komunizam razvijao pod sjenkom Sovjetskog saveza”, rekao je Prekić.
Kako je dodao, sa druge strane, nekritičko tumačenje tih Deklaracija, otvorilo je prostor za istorijsku reviziju pod plaštom evropskih vrijednosti.
Prekić je naveo da su deklaracije Savjeta Evrope iz 1996. i 2006. godine bile osnova istorijskog revizionizma u Srbiji i Hrvatskoj.
Prema njegovim riječima, nakaradno tumačenje tih dokumenata u tim zemljama dovelo je do istorijskog revizionizma i izjednačavanja fašizma i komunizma.
Te deklaracije, kako je kazao Prekić, homogenizovale su nacional-šovinističke i klerikalne snage i dale osnova da u komunističkoj vlasti pronađu neprijatelja za sve istorijske traume svojih nacija.
“Sledeći korak bilo je izjednačavanje partizanskog i četničkog pokreta u Srbiji, odnosno proglašenje ustaša za nacionalne heroje i čuvare identiteta Hrvatske”, zaključio je Prekić.
