Komedija „Taking Off“ (1971), dobitnica kanskog gran prija, pokazala je da je Miloš Forman ljubitelj muzike i da je s lakoćom uklapa u bilo koji filmski koncept još na početku njegove karijere. Godine 1979. velikan režije dokazao je i da je muzika osovina života antiratnim mjuziklom „Hair“, koji ne moramo opisivati. I taman kad su filmofili mislili da omiljeni Čeh ne može da odmakne dalje, lansirana je muzička drama „Amadeus“.
Zanimljiva rješenja
Adaptacija pozorišnog komada Pitera Šafera o ljubomori kompozitora Antonija Salijerija (F. Murray Abraham) na Volfganga Amadeusa Mocarta (Tom Hulce) bila je težak zalogaj i za pisca i za Formana. Trebalo je ubjedljivo predstaviti tako neobičnog genija kojem, eto, talenat viri iz ušiju. Režiser, već dobro poučen praksom, odlučio je da prikaže kontroverznu borbu dva muzička velikana tako što će mnoge oduševiti, ali i naljutiti.
Određeni i to vrlo važni segmenti ove kvazibiografije jesu fiktivni, ali na koncu, to ostaje manje važno. Iako je morao režiserski i lokacijski da preseli Mocarta u prave dvorce i palate u Pragu (morala su da se izgrade samo četiri filmska seta), Forman je ostao dosljedan sebi - a na neki način i Mocartu. I u vizuelnom i u koncepcijskom smislu.
S druge strane, Čeh je potvrdio da za sve ima rješenje. Iako smo to nekako osjetili i ranije, u „Amadeusu“ Forman jeste uspio da se predstavi u novom ruhu. Na primjer, kada za ovakav film ne morate da koristite fejk svjetlo, onda ste stvarno maestro. Isto važi i za to kada uspijete da natjerate glumce da ne prilagođavaju akcenat datom istorijskom periodu, ne bi li se efikasnije fokusirali na izvedbe.
Vreća nagrada
Formanova drama nije bila previše popularna kada je premijerno prikazana 6. septembra 1984. godine u SAD-u, ali uspjela je približi klasičnu muziku zahtjevnoj savremenoj publici osamdesetih.
Onda su stigla i priznanja. Fenomenalni „muzički rat“ obilježio je festivale širom svijeta naredne godine, a ulovio je i osam Oskara, četiri Zlatna globusa i nagrade BAFTA. Godine 1985. kada je bolesni Lorens Olivije izašao na scenu da uruči Oskara u kategoriji najboljeg filma – zaboravio je da pročita imena kandidata prije proglašenja pobjednika. Situaciju je krajnje simpatično izvukao Sol Zaentc, producent „Amdeusa“, koji ih je pomenuo u govoru.
Famozni rivalitet dva kompozitora zagolicao je maštu mnogima već u 20. vijeku kada je maestralni Aleksandar Puškin napisao poetsku dramu „Mocart i Salijeri“. Put od Puškina do Šafera, koji priznaje da je bio inspirisan ovim djelom, bio je dovoljno dug da pripremi teren za Formana. U to doba se malo ko mogao ovako dobro poigrati sa klasikom kao omiljeni Čeh.
L. M.
(FOTO: moma.org)
