PIŠE: Januš BUGAJSKI
Predstojeći parlamentarni izbori Evropske unije će pokazati u kom pravcu Unija ide. Niko ne može biti siguran da li će ojačati borba protiv EU populizma, oživjeti tradicionalne proevropske stranke ili će se jednostavno produbiti politička nestabilnost. Ipak, vjerovatno po prvi put u istoriji EU parlamentarni izbori će biti vrlo uzbudljivi.
Glasači u svakoj zemlji EU će izabrati novi Evropski parlament od 23. do 26. maja, uključujući i Veliku Britaniju nakon kašnjenja Bregzita od sedam mjeseci. 751-član EU parlamenta se bira svakih pet godina i jedini je direktni predstavnik evropskih institucija, iako je prosječna izlaznost birača na prethodnim izborima bila jedva 43 procenta. Parlament ima ovlašćenje da mijenja, odbija ili usvaja zakone koji utiče na život svih građana EU. Takođe, glasa da odobri 28 članova Evropske komisije - u stvari vladu Evropske unije.
ALARM
Od pro-Bregzit glasanja i uspjeha euroskeptičnih partija na nekoliko nacionalnih izbora, alarm se upalio da će populistički nacionalisti dominirati i paralisati novi parlament. Nacionalistički lideri ohrabruju građane da glasaju, a tvrde da oni nude ,,novu evropsku harmoniju“ koji će ograničiti moć organa EU i obnovi državni suverenitet.
Ova harmonija je predstavljena na mitingu u Pragu 25. aprila, pod pokroviteljstvom Pokreta za Evropu nacija i slobode (MENF), panevropskog saveza devet nacionalističkih stranaka koje su za zaustavljanje masovnih imigracija i jačanje suvereniteta nacionalnih institucija od organa EU. Među njima su češka Partija slobode i direktne demokratije (SPD), holandska Partija slobode (PVV), francuski Nacionalni front (RN), Slobodarska partija Austrije (FPO) i italijanska Sjeverna liga. Mateo Salvini, italijanski ministar unutrašnjih poslova i lider partije Sjeverne lige, pozvao je nacionalističke stranke u Evropskom parlamentu da formiraju novi savez, koji je Mari Le Pen, liderka francuskog Nacionalnog fronta, nazvala Evropski savez nacija.
Salvini je sazvao sastanak u Milanu 18. maja za sve glavne partije protiv EU, uključujući i Alternativu za Njemačku (AFD), Dansku narodnu partiju (DF) i Finsku partiju (PS), a očekuje da će novi blok za formiranje biti najveća parlamentarna koalicija. Dakle, nacionalisti vide majske izbore kao referendum o budućnosti EU. Međutim, pokušaj da se formira nova grupa ,,međunarodnih nacionalista“ ima svoje granice, posebno među susjedima sa istorijskim rezervama i kulturnim predrasudama gdje različiti nacionalni interesi preovlađuju. Stranke iz različitih zemalja mogu da se dogovore o antiimigracionoj platformi, ali ne možete ubijediti sve narodnjake da imitiraju Bregzit. Postoje podjele između ekstremista koji žele da u potpunosti raspuste Uniju i euroskeptika koji planiraju da smanje prerogative zvaničnicima EU i vraćanje više odluka u nacionalne parlamente. Nedavna istraživanja javnog mnjenja pokazuju da Evropljani nijesu samo podijeljeni između proevropljana i nacionalista, jer postoje brojne gradacije između njih i mnogi birači se ne drže preferencije crno-bijelo.
To ne znači da će se tradicionalne stranke oporaviti na pred stojećim izborima, ali znači da populizam ima svoje granice. ,,Mejnstrim“ stranke moraju povratiti povjerenje javnosti, one treba da se predstave kao reformatori koji se bore za obične građane i nacionalni stabilizatori u periodu duboke javne neizvjesnosti. Zaista, niz nedavnih predsjedničkih, nacionalnih i lokalnih izbora pokazuje da biračko tijelo može da bude radikalno polarizovano, ali i izuzetno nestabilno. Tokom posljednjih nekoliko mjeseci raznovrsnost političkih partija širom političkog spektra je postignuta mnogo bolje nego što se očekivalo, uključujući i Zelene u Njemačkoj, socijalne liberale u Slovačkoj i ultradesničare u Španiji. U nedavnom izvještaju Evropskog savjeta za spoljne odnose (ECFR) otkriveno je skoro sto miliona neopredijeljenih glasača od kojih je 70 odsto izjavilo da planiraju da glasaju. Osim toga, birački prioriteti mijenjaju se tokom svakog izbornog ciklusa. Dosadašnji fokus na masovne imigracije je sada pomjeren ka korupciji vlade, zdravstvenoj zaštiti, životnom standardu, nezaposlenosti mladih, a posebno u Srednjoj i Istočnoj Evropi, emigraciji obrazovanih stručnjaka.
SKEPTICIZAM
Dok su zemlje članice fokusirane na budućnost Unije, nekoliko država Zapadnog Balkana se još nada da će ući u EU i imati koristi od njenog ekonomskog potencijala. Ali, uprkos različitim inicijativama Briselu, Berlinu i Parizu na Balkanskom samitu krajem aprila, dizajniranih da olakšaju napredak ka pristupanju, njemački i francuski lideri ponudili su simboliku umjesto akcije.
Iako su se kancelarka Angela Merkel i francuski predsjednik Emanuel Makron sastali sa liderima svih šest država Zapadnog Balkana, nijesu uspjeli da riješe preostale sukobe ili da objave konkretne odluke o proširenju. Ovo će generisati skepticizam o budućim sastancima i obavezama EU po pitanju balkanske inkluzije. Čini se da se Unija ne bori samo sa političkom neizvjesnošću već je i njeno najvažnije sredstvo spoljne politike - proširenje takođe u opasnosti.
