Lako za napisati, teško sprovesti u djelo jer je riječ o globalnom problemu koji crpi i narušava kako živote pojedinaca, tako i njihove porodice, a utiče i na širu zajednicu i državu. Domino efekat koji narkomanija nosi sa sobom ne devastira samo mlade živote, njihove familije, već posredno valja klupko anomalija i zapadanja u društveno neprihvatljive obrasce ponašanja, kriminal… jednom riječju, začarani krug u kojem riječi podrške onih koji su spoznali ponor bezdana može da znači slamku spasa za zavisnike.
Na to ukazuje i fenomen neformalnih grupa podrške zavisnicima koje je tokom istraživanja u sklopu doktorske teze na Fakultetu političkih nauka sprovela i Ena Grbović.
FENOMEN
Navodeći da u procesu rehabilitacije zavisnika postoji nekoliko nivoa podrške, odnosno modela terapije, Grbović je istraživala fenomen međunarodne neformalne grupe za podršku za odvikavanje od korišćenja droga - Anonimnih narkomana - koja postoji i u Podgorici.
- Društvene grupe tog tipa obezbjeđuju korisne informacije za obrazovnu i emocionalnu podršku, uključujući i ohrabrenje ljudi koji prolaze kroz slične životne okolnosti. Narcotics Anonymous (na-montenegro. me) je neprofitno međunarodno udruženje muškaraca i žena koje u Podgorici postoji od 2008. godine. Sastancima prisustvuju kako bivši korisnici koji apstiniraju i po više godina, tako i svi oni koji žele i koji su motivisani da započnu period apstinencije. Anonimnost je zagarantovana i sastanke organizuju i vode isključivo članovi udruženja, bez prisustva terapeuta ili stručnjaka. Grupe su orijentisane prema potpunoj apstinenciji od svih sredstava zavisnosti i u radu koriste Program „12 koraka“.
Istraživanja su pokazala da je ovaj program koristan oblik pomoći za one koji kontinuirano učestvuju u radu grupe i ukoliko prihvataju apstinenciju kao način života – kaže Grbović u razgovoru za Pobjedu. Prema njenim riječima, u osnovi pomaka koje donosi ovaj vid grupne terapije i podrške zavisnicima riješenim da kažu ne drogama, nalazi se ljudski afinitet i potreba da u kriznim situacijama kao društvena bića imamo nekoga ko nas podržava, ili nas makar razumije…
- Grupne terapije su model funkcionisanja grupa samopomoći koje predstavljaju neformalne organizacije sa ciljem da pruže potporu, praktičnu pomoć i podršku za članove koji dijele zajednički problem - zavisnost o drogama. Svaki pojedinac teži da bude u kontaktu sa drugim ljudima ili da se s njima udružuje, naročito u stresnim situacijama, a potreba čovjeka za pripadanjem, da bude dio grupe i da bude prihvaćen u odnosima s drugim ljudima jedan je od fundamentalnih motiva.
Slabo zadovoljena potreba dovodi do nepovoljnih konsekvenci u različitim područjima, između ostalog i u kvalitetu života. Istraživanja ukazuju na značaj kvaliteta primljene socijalne podrške, odnosno percepciju osobe da će joj drugi ljudi dati podršku u situaciji kada joj je potrebna, odnosno da imamo bar jednu blisku osobu koja nas podržava – precizira sagovornica.
AKTIVNO UČEŠĆE
Prema njenim riječima, tretman bivših korisnika psihoaktivnih susptanci podrazumijeva strukturirane intervencije, kako farmakološke tako i psihosocijalne, usmjerene na pomoć osobama koje koriste droge. Cilj je unapređenje njihovog psihološkog, medicinskog i socijalnog statusa i životnih situacija. Sve se to, kaže Grbović, sprovodi kroz individualni i grupni rad, savjetodavne intervencije, edukacije, grupe samopomoći itd.
- Motivacija za liječenje je značajna da bi se mogao započeti tretman. Međutim, ona varira iz dana u dan. Često su destimulisani ponuđenim tretmanima i terapijskim programima, neodlučni, teško se suočavaju sa apstinencijalnim sindromom – kaže sagovornica. Tu, kako ističe, vidi korist od grupnog terapeutskog efekta, jer taj vid pomoći omogućava da svaki pojedinac aktivno učestvuje u svom procesu rehabilitacije.
- Grupna terapija omogućava da svaki pojedinac aktivno učestvuje u svom procesu rehabilitacije. Razmjenjivanjem ličnih iskustava drugih koji su bili u istoj ili sličnoj situaciji omogućava lakšu spoznaju sebe i svog ponašanja, kroz činjenicu da on nije jedini koji ima problem sa zavisnošću od psihoaktivnih supstanci.
Cilj grupnog rada je upoznati sebe i svoje probleme kroz upoznavanje drugih korisnika. Tokom grupnih terapija aktivnosti su usmjerene na razvoj vještina donošenja odluka, mijenjanje stavova o drogama kao i drugim problemima. Na taj način počinju se vrednovati vlastite vrijednosti kojih prije nijesu bili svjesni, radi se na samopoštovanju i samopouzdanju i podsticanju ličnih kapaciteta kako bi izgradili pozitivan stav prema sebi – naglašava Grbović. Dodaje da se kroz grupni rad omogućava individualno osnaživanje, jer se daje prilika da pruže podršku jedni drugima kao i da se međusobno razumiju i na taj način osnaže sebe.
- Bivši korisnici psihoaktivnih supstanci često imaju poteškoće da se suoče sa problemima, ali se lakše snalaze u prepoznavanju tih istih snaga kod drugih. Članovi grupe se uzajamno motivišu na razvijanje stavova, percepcija i ponašanja koja utiču na upotrebu droga. Osnovni cilj pozitivnih promjena fokusira se na preuzimanju odgovornosti za vlastiti oporavak i usvajanje normi ponašanja šire društvene zajednice – ističe ona.
POGLED U OGLEDALO
Sagovornica naglašava da zavisnost predstavlja naučen i ukorijenjen stil ponašanja i života, pa se kroz grupnu terapiju nastoje promijeniti upravo životni stil i navike. - Kroz rad grupe uče da prepoznaju karakteristike nesređenog života i nauče da prepoznaju ciljeve rehabilitacije i budu od koristi društvenoj zajednici i porodici. Razvojem ličnih kapaciteta i potencijala, uspostavljanjem novih društvenih veza se omogućavaju preduslovi da istraju u primjeni novog načina života u apstinenciji.
Za postizanje osnažujuće komunikacije između članova kluba važno je svakom članu osigurati priliku da izrazi lično iskustvo, da dobije povratne informacije ,,ja–porukama“, te podsticanjem sopstvenih snaga i motivacijom za promjenom, što doprinosi razvoju međusobne podrške članova kluba – ističe ona. Kako bi uspio u donošenju odluka bitnih za kvalitetno funkcionisanje i stvaranje novih odnosa zasnovanih na povjerenju, kaže Grbović, svakom članu grupe potrebno je pomoći u organizovanju aktivnosti u svakodnevnom životu.
- Kroz slušanje iskustava starijih apstinenata, novi članovi pronalaze dio sebe u tim primjerima i mogućnost za realnije sagledavanje vlastite situacije, čime se u grupi doprinosi spontanom razvijanju povjerenja, poštovanja, podržavajućih odnosa, učenju novih socijalnih vještina, te se u novim članovima budi želja za promjenom i novim životom – smatra Grbović. Zaključuje da traženje podrške i pomoći kroz ovaj vid grupne terapije ne znači da treba isključiti red poteza kao što su liječenje ili traženje institucionalne podrške i odgovora drogama, ali je svakako jedan od pozitivnih modela u kojima ljudi iskustvom pomažu drugim ljudima.
