Vjerovali ili ne, jedan sasvim postmoderan, inovativno i avangardno snimljen film mogao je nekad da zakuči Oskara. I to u vrijeme kada se termin „postmoderna“ stidljivo pominjao - pogotovo u svijetu sedme umjetnosti. Još 6. oktobra 1963. godine, prije pet i po decenija, održana je američka premijera filma „Tom Jones“ koji je ulovio čak četiri Oskara.
- Cijeli svijet voli Toma Džounsa! - pisalo je na plakatu istoimenog filma vrlo cijenjenog britanskog režisera Tonija Ričardsona.
Sirotinjski snovi
Taj Tom Džouns, mladić bećarski raskopčane bijele košulje koji širi ruke kao veliki pobjednik, dok mu se oko noga lome dame besramno dubokih dekoltea u još besramnije crvenim haljinama, mogao je biti samo jedno. Personifikacija svih sirotinjskih stremljenja i snova, savršeno ostvareni marginalac. Perfektno ga je, u adaptaciji romana Henrija Fildinga, odigrao Albert Fini.
Režiser je u filmu „Tom Jones“ birao inovativne načine da iznese dva rukavca priče. Polazište je vrlo ciljano nostalgično: smješteno u eri nijemog filma i snimljeno u tom maniru.
Stari skorojević prihvata dijete pronađeno u postelji bogatunskog doma, ali odgaja ga sa jasnim saznanjem da je kopile. Tom Džouns dobiće sve tokom odrastanja - osim nasljednih prava porodice.
To će najbolje shvatiti kada se, savršeno čaplinovski, ironično u maniru Bastera Kitona, zaljubi u Sofi Vestern (Suzana Jork), kćerku drugog bogataša. Da li je uopšte potrebno reći kako će se patricije iz dva sukobljena tabora lako udružiti da raskantaju ljubav Toma i Sofi - i za tili čas oduvaju tu šekspirovsku naivštinu?
Rušenje zida
Srećom, film tu tek počinje. Tom Džouns kreće u veliku avanturu korz svijet marginalaca kojima zaista pripada. San sirotana o uspjehu i poštovanju napušta Sofin zagrljaj i pretvara se u urnebesnu avanturu, komediju - ali i u pregalaštvo, istraživanje, prelaženje granica.
Priča grabi munjevitim ritmom dok režiser lomi filmske barijere. Zamislite, Ričardson se osmjelio toliko, da je te 1963. srušio famozni „četvrti zid“. Tako se Tom usred filma neočekivano obraća publici, gleda je pravo u oči i objašnjava joj scenu, a u jednom momentu mangupski dobija malo intime tako što nabija šešir preko objektiva kamere!
Kako Ričardson ruši konvencije filmskih puritanaca, tako Tom Džouns grabi putem emancipacije i ruši tabue. Ulijeće u krevet nekih dama od kojih su neke debelo starije od njega, kao da Sofi uopšte nije postojala na početku. Jer, naravno, svi vole Toma Džounsa i on može sve, nošen energijom kolektiva koji se budi i cvjeta, mnogo zdraviji od bogate dekadencije.
Paukova mreža
Završnica je urnebesna u mjeri u kojoj je tačna priča o savijanju kičme probuđenog i osviješćenog marginalca. Bogata porodica u kojoj je odrastao sjetiće se Toma, potražiće ga i pronaći način da ga prizna navrat-nanos, ali tek onda kad ih konačno ugrozi i postane ravnopravan igrač u velikoj tržišnoj i životnoj utakmici.
Jednim potpisom na parčetu hartije probuđena Pepeljuga je „upokojena“ – i svedena na nivo sestre oštrokondže. Toma Džounsa na kraju vrlo simbolično prigrli i prizna otac Sofi Vestern. Ali, zagrljaj postmodernih Romea i Julije, za gledaoca koji postaje svjestan kako je izgubio svog junaka, sada djeluje isprazno, hladno i promašeno. Tom Džouns upao je paukovu mrežu velikog sistema koji je želio da pobijedi. I njegova tragedija je to što na kraju filma uopšte ne vidi kako je izgubio sebe.
Zbog toga je „Tom Jones“ film o revolucijama koje nijesu slomljene, već perfidno uspavane opojnim mirisom buržoazije. Takav film o jednoj buntovnoj duši, koja je ipak prodata đavolu – lako je osvojio Američku akademiju davne 1963. godine. Četiri Oskara (najbolji film, režija, adaptirani scenario i muzika) perfektno svjedoče o tome.
Sada, dok se izmišlja nekakva „popularna“ kategorija za oskarovska iživljavanja Diznijevih milijarderskih projekata – ovakav film bi teško mogao proći, uprkos tome što pozlaćena statua od 35 centimetara i četiri kilograma ne zaslužuje toliko da se zove Oskar - koliko Tom Džouns. S. STAMENIĆ
FOTO: imdb.com / pinterest.com
