Prvog oktobra 1949. godine kineski narod je ostvario veliku pobjedu u demokratskoj revoluciji, čime je osnovana Narodna Republika Kina. Vladajuća klika Kuomintanga (KMT) povukla se sa kopna i nastanila se u provinciji Tajvan, konfrontirajući se Centralnojvladi, a uz podršku stranih snaga. To je porijeklo tajvanskog pitanja.
Rješavanje tajvanskog pitanja i ostvarivanje potpunog ponovnog ujedinjenja Kine predstavlja osnovne interese kineske nacije. Kineska vlada je uporno radila na ostvarivanju ovog cilja u proteklih 69 godina.
BORBA ZA SUVERENITET
Princip ,,Jedna Kina“ razvijen je tokom borbe kineskog naroda za suverenitet i teritorijalni integritet, a njegova osnova je de facto i de jure nepokolebljiva. Tajvan je neotuđivi dio Kine. Sve činjenicei zakoni o Tajvanu to dokazuju. U aprilu 1895. tokom agresivnog rata protiv Kine, Japan je primorao vladu dinastijeĆinga (Qing) da potpiše neravnopravni Ugovor iz Šimonsekija i prisilno okupira Tajvan. U julu 1937. Japan je pokrenuo sveopšti rat agresije protiv Kine. U decembru 1941. kineska vlada je objavila Deklaraciju o ratu protiv Japana, najavljujući svijetu da su svi sporazumi i ugovori o kinesko-japanskim odnosima, uključujući i Šimonseki, biti ukinuti i da će Kina povratiti Tajvan. U decembru 1943, Deklaracijom iz Kaira, koju su proglasile kineska, američka i britanska vlada, predviđa se da Japan treba da vrati Kini sve teritorije koje su ukradene od Kineza, uključujući sjeveroistočnu Kinu, Tajvan i Penghu arhipelag.
Potsdamova deklaracija koju su Kina, Sjedinjene Države i Britanija potpisale 1945. godine (kasnije se pridružio i Sovjetski Savez) propisala je da ,,sve izjave iz Kairske deklaracije treba da budu sprovedene“.
U avgustu 1945. godine Japan je proglasio predaju i obećao u svom aktu o kapitulaciji da će vjerodostojno ispuniti obaveze utvrđene Potsdamskom deklaracijom. Kineska vlada je 25. oktobra 1945. godine povratila Tajvan i arhipelag Penghu, nastavljajući vršenje suvereniteta nad Tajvanom.
U oktobru 1949. proglašena je Centralna narodna vladaNarodne Republike Kine, zamijenivši vladu republike Kine i postala jedina legalna vlada cijele zemlje i njen jedini pravni zastupnik na međunarodnoj areni, dovodeći istorijski status Kine do kraja.
Ovo je bila zamjena starog režima novim, shodno svim odredbama međunarodnog prava, kao što se nijesu promijenili ni kineski suverenitet i inherentna teritorijaKine, tako da Vlada NRK prirodno treba da uživa kineski suverenitet, uključujući i njen suverenitet nad Tajvanom.
Od kada se vladajuća banda Kuomintanga (KMT) povukla na Tajvan - iako je njihov režim nastavio da koristi oznake ,,Republika Kina“ i ,,Vlada Republike Kine“ - odavno je potpuno izgubio svoje pravo na vršenje državnog suvereniteta u ime Kine i u stvarnosti uvijek je ostala samo - lokalna vlast na kineskoj teritoriji.
Na dan njenog osnivanja, Centralna narodna vlada Narodne Republike Kine proglasila je svim vladama u svijetu: ,,Ova vlada je jedina legitimna vlada koja predstavlja čitav narod NR Kine i spremna je uspostaviti diplomatske odnose sa svim inostranim vladama koje su spremne da se pridržavaju principa jednakosti, uzajamne koristi i međusobnog poštovanja teritorijalnog integriteta i suvereniteta“.
Jedan princip koji se tiče uspostavljanja diplomatskih odnosa Nove Kine sa stranom zemljom je da ona prepoznaje Vladu kao jedinu legitimnu vladu Narodne Republike Kine, koja predstavlja cijelu Kinu, raskida ili se uzdržava od uspostavljanja diplomatskih odnosa sa tajvanskim vlastima.
Ubrzo nakon toga, Centralna narodna vladaNR Kine poslala je telegram Ujedinjenim nacijama, najavljujući da su vlasti KMT,,izgubile sve osnove de jure i de facto da zastupaju kineski narod“. I nemaju pravo da zastupaju Kinu uopšte.
OPSTRUKCIJA SAD
Ove tvrdnje kineske vlade su se susrele sa opstrukcijom vlade SAD-a. Dana 5. januara 1950, američki predsjednik Truman je izdao saopštenje u kojem je rekao da su SAD i druge savezničke zemlje priznale kinesku suverenost nad tajvanskim ostrvom, za četiri godine od 1945. godine.
Međutim, nakon početka korejskog rata, u junu 1950. godine, američka vlada ne samo da je poslala trupe da okupira Tajvan, već je počela da širi i zablude kako ,,status Tajvana tek treba utvrditi“, da bi kasnije, korak po korak, lobirali za ,,dvostruko priznanje“ u međunarodoj zajednici, u namjeri da stvore ,,dvije Kine“.
Naravno, kineska vlada se odlučno suprotstavila ovome, insistirajući da postoji samo jedna Kina na svijetu, Tajvan je dio Kine, a Vlada NRK-a je jedina legitimnavlada koja predstavlja čitavu Kinu. Kina je razvila ,,jednokineski“ princip upravo u nastojanju da razvije normalne diplomatske odnose sa drugim zemljama i zaštiti državni suverenitet i teritorijalni integritet. Navedene tvrdnje predstavljaju osnovno značenje principa ,,jedna Kina“, štoje ključna stvar za očuvanje kineskog suvereniteta i teritorijalnog integriteta.
Iako vlasti Tajvana nijesu tokom tri ili četiri decenije od 1949. godine priznale legitimni status Vlade NRK kao predstavnika cijele Kine, vlasti Tajvana ipak suinsistirale na tome da je Tajvan dio Kine i da postoji samo jedna Kina i protivile se konceptu ,,dvije Kine“ i ,,nezavisnosti Tajvana“. Ovo pokazuje da je dugo vremena među Kinezima postojalo zajedničko razumijevanje na obje strane Tajvanskog moreuza o temeljnom pitanju ,,jedne Kine“ i toga da je Tajvan dio kineske teritorije.
Još od oktobra 1958. godine, kada je Narodna oslobodilačka vojska (PLA) bila angažovana u borbi za bombardovanje Jinmena, predsjednik Mao Cedunguputio je proglas vlastima u Tajvanu: ,,U svijetu postoji samo jedna Kina, a ne dvije. Slažete se sa nama po ovom pitanju, kao što se navodi u objavama vaših lidera“.
U januaru 1979. godine, Stalni odbor Svekineskog narodnog kongresa(kineski parlament), objavio je poruku tajvanskim sunarodnicima, ističući da su ,,vlastiTajvana čvrsto podržavale jednu Kinu protiveći se nezavisnosti Tajvana. To je naš zajednički stav i osnov za buduću saradnju“.
PODRŠKA MEĐUNARODNE ZAJEDNICE PRINCIPU ,,JEDNE KINE“
Razumni stav kineske vlade o jednoj Kini dobijao je podršku sve više zemalja i međunarodnih organizacija, a Princip,,jedna Kina“ je postepeno prihvatila i međunarodna zajednica u cjelini.
U oktobru 1971. godine Generalna skupština Ujedinjenih nacija usvojila je Rezoluciju br. 2758 na 26. sjednici, kojom je protjerala predstavnike tajvanskih vlasti i ustupila mjesto i sva zakonita prava Vlade NRK u Ujedinjenim nacijama.
U septembru 1972. godine, Kina i Japan potpisale su Zajedničku izjavu, najavljujući uspostavljanje diplomatskih odnosa između dvije zemlje i to da Japan priznaje Vladu NRK kao jedinu legitimnu vladu Kine, u potpunosti razumije i poštuje stav kineske vlade da je Tajvan neotuđivi dio teritorije NRK, i obećava da će se pridržavati tog stava, kako je propisano članom 8 Potsdamske deklaracije.
U decembru 1978. godine, Kina i SAD izdale su zajedničko saopštenje o uspostavljanju diplomatskih odnosa, u kojima SAD ,,priznajuVladu Narodne Republike Kine kao jedinu legitimnu vladu Kine“ i ,,priznaju da postoji jedna Kina, a Tajvan je njen dio“. Do sada je 178 zemalja uspostavilo diplomatske odnose sa NRK; svi oni priznaju jednokineski princip i obećavaju da će odnose sa Tajvanom graditi u okvirima ,,jedne Kine“.
Kineska vlada zahvalna je međunarodnoj zajednici za široko sprovođenje politike ,,jedna Kina“. U februaru 2000. objavili smo bijelu knjigu ,,Tajvansko pitanje i ponovno ujedinjenje Kine“.
U poglavlju V ovog dokumenta ,,Nekoliko pitanja koja uključuju Tajvan u međunarodnim odnosima“ objasnili smo našu poziciju i politiku o brojnim pitanjima, uključujući odnose između Tajvana i zemalja koje održavaju diplomatske odnose sa Kinom, odnose između međunarodnih organizacija i Tajvana, između Tajvana i zemalja koje imaju diplomatske odnose sa Kinom i prodaju oružje Tajvanu od strane zemalja koje imaju diplomatske odnose sa Kinom.
POLITIKA NR KINE
Ovdje želimo da potvrdimo našu poziciju i politiku.
Tajvan je nepodoban za članstvo u Ujedinjenim nacijama i drugim međunarodnim organizacijama čije je članstvo ograničeno na suverene države. Ujedinjene nacije su međudržavna, međunarodna organizacija sastavljena od suverenih država.
Poslije obnove zakonitih prava Narodne Republike Kine u Ujedinjenim nacijama, pitanje kineskih predstavnika u UN bilo je riješeno jednom zauvijek, a tajvansko ponovno pristupanje postalo je potpuno nemoguće.
Tajvanske vlasti su tvrdile da je Rezolucija 2758 UN riješila samo ,,problem predstavljanja Kine“, ali ne i ,,problem predstavljanja Tajvana“ i zatražile učešće u UN. Nikada nećemo dozvoliti takav separatistički čin stvaranja ,,dvije Kine“ ili ,,jedne Kine, jedan Tajvan“.
Svi članovi UN-a treba da se pridržavaju principa Povelje Ujedinjenih nacija i srodnih rezolucija UN-a, poštuju norme koje regulišu međunarodne odnose, uključujući međusobno poštovanje suvereniteta i teritorijalnog integriteta i nemiješanje u unutrašnje poslove jedni drugih i nikada, u bilo kojem obliku, ne podrže pridruživanje Tajvana UN-u ili drugim međunarodnim organizacijama čije je članstvo ograničeno na suverene države.
Na osnovu principa ,,jedne Kine“, kineska vlada je napravila aranžmane za učešće Tajvana u nekim međuvladinim međunarodnim organizacijama, koje prihvataju članstvo u regionu na prikladan i prihvatljiv način prema prirodi, propisima i stvarnim uslovima ovih međunarodnih organizacija. Kao region Kine, Tajvan je učestvovao u Azijskoj razvojnoj banci (ADB) i Azijsko-pacifičkoj ekonomskoj saradnji (APEC) pod imenom ,,Tajpej, Kina“ i ,,Kineski Tajpej“.
U septembru 1992. predsjednik Savjeta prethodnika Svjetske trgovinske organizacije (WTO), Opšteg sporazuma o tarifama i trgovini (GATT), izjavio je da Tajvan može učestvovati u ovoj organizaciji kao ,,odvojeni Tajvan – Penghu – Jinmen–Mazu tarifna zona“(skraćeno Kineski Tajpej) nakon ulaska NRK u GATT. WTO bi trebalo da nastavi sa principom definisanim u prethodnoj izjavi kada ispituje prihvatanje upisa Tajvana u organizaciju. Ovo je samo ad hoc aranžman i ne može predstavljati model koji se primjenjuje na druge međudržavne međunarodne organizacije ili međunarodna okupljanja.
Nijedna zemlja koja održava diplomatske odnose sa Kinom ne bi trebalo da obezbijedi oružje Tajvanu ili da stupi u vojnu vezu bilo kojeg oblika sa Tajvanom. Sve zemlje koje održavaju diplomatske odnose sa Kinom trebale bi da se pridržavaju principa međusobnog poštovanja suvereniteta i teritorijalnog integriteta i nemiješanja u unutrašnje poslove jedne druge, te da se uzdržavaju od pružanja oružja Tajvanu ili pomoći Tajvanu da proizvede oružje u bilo kojem obliku ili pod bilo kojim izgovorom.
PRINCIPI
Kineska vlada se pridržava jednokineskog principa i kada su u pitanju kontakti Tajvana sa spoljnim svijetom. Tajvanske vlasti nijesu štedjele napore u cilju promovisanja ,,pragmatične diplomatije“ u međunarodnoj areni i ,,povećavanja međunarodnog prostora za opstanak“, čija je suština stvaranje ,,dvije Kine“ ili ,,jedna Kina, jedan Tajvan“.
Prirodno je da se kineska vlada čvrsto protivi tome. U međuvremenu, uzimajući u obzir potrebe socijalno-ekonomskog razvoja Tajvana i stvarne koristi sunarodnika na Tajvanu, kineska vlada nema primjedbe na tajvanske nevladine ekonomske i kulturne kontakte sa inostranstvom. Zapravo, na premisama ,,jedne Kine“, usvojeno je mnogo fleksibilnih mjera kako bi privredne, trgovinske i kulturne veze Tajvana sa stranim zemljama učinili pogodnijim.
Na primjer, Tajvan može ostati u Međunarodnom olimpijskom komitetu u ime ,,Kineskog Tajpeja“. Zapravo, Tajvan je održao opsežne ekonomske, trgovinske i kulturne odnose sa mnogim zemljama i regijama u svijetu. Svake godine milion sunarodnika iz Tajvana otputuje u inostranstvo radi biznisa ili studiranja, kao i kroz akademske, kulturne i sportske razmjene.
Ovo je pokazalo da poštovanje ,,jednokineskog principa“ nije spriječilo sunarodnike iz Tajvana da se uključe u nevladine međunarodne razmjene ili da se zadovolje potrebe normalnih ekonomskih, trgovinskih i kulturnih aktivnosti Tajvana.
POŠTOVANJE LJUDSKIH PRAVA
Kineska vlada štiti sva opravdana i zakonita prava i interese sunarodnika iz Tajvana u inostranstvu. Ljudi Tajvana su od iste krvi i mesa kao i mi. Kineska vlada je uvijek radila na zaštiti njihovih zakonitih prava i interesa u inostranstvu.
Kineske ambasade i konzulati u inostranstvu oduvijek su razmišljali o zadacima da ojačaju svoje veze sa sunarodnicima iz Tajvana, saslušaju njihove sugestije i zahtjeve i štite njihove interese, i učinili su sve što mogu da im pomognu u prevazilaženju njihovih poteškoća. Tokom Zalivskog rata, kineska ambasada pomogla je tajvanskim radnicima koji su se našli u Kuvajtu da se bezbjedno povuku sa opasnih mjesta. Poslije velikih zemljotresa u Osaki i Kobeu, Japanu, kineska ambasada i konzulat su odmah pomogli da se sahrane sunarodnici iz Tajvana. Kada je izbio građanski rat u Kambodži, kineska ambasada nije gubila vrijeme, već je pomogla tajvanskim biznismenima i turistima, čiji su životi i imovina bili ugroženi ratom, da se presele na sigurna mjesta.
Sve navedene činjenice odražavaju brigu kineske vlade za sunarodnike sa Tajvana. Kada se ujedine obje strane Tajvanskog moreuza, sunarodnici iz Tajvana će, zajedno sa ljudima svih etničkih grupa u zemlji, imati više mogućnosti da u potpunosti uživaju u dostojanstvu i časti NRK u svijetu.
JEDINSTVO
Kina ima istoriju dugu 5.000 godina. Kinezi su živjeli i umnožavali se na ovoj zemlji gdje su se miješale sve etničke grupe, tokom kojih su razvili moćnu kohezivnost i vrijednosti njegovanja i očuvanja jedinstva.
Tokom duge istorije, Kina je bila svjedok promjena dinastija, promjena vlada, lokalnih separatističkih režima i stranih invazija i rasprostiranja stranih sila u modernoj istoriji. Kako god, jedinstvo je oduvijek bio glavni cilj razvoja kineske istorije. Poslije svakog razdvajanja, zemlja je uvijek bila objedinjena, praćena ubrzanim političkim, ekonomskim, kulturnim, naučnim i tehnološkim razvojem
Naši sunarodnici na Tajvanu imaju slavnu tradiciju patriotizma i izveli su briljantne poteze u borbi protiv stranih invazija Tajvana. Od osnivanja NRK, kineski narod je posebno cijenio njihovu teško stečenu nezavisnost, čvrsto podržao državni suverenitet i teritorijalni integritet i nepopustljivo se borio za ponovno ujedinjenje zemlje. Istorija i kultura u trajanju od pet hiljada godina duboko su usađene u umove kineskog naroda, razvijajući snažnu nacionalnu svijest o potrebi nacionalnog ujedinjenja.
Princip ,,jedne Kine“ je kamen temeljac politike kineske vlade na Tajvanu. Na inicijativu Deng Ksiaopinga, tadašnjegrukovodioca Kine,kineska vlada je od 1979. godine usvojila politiku mirnog ponovnogujedinjenja i postepeno je razvila koncept ,,jedne zemlje, dva sistema“. Na osnovu toga, Kina je uspostavila osnovni princip ,,mirnogponovnogujedinjenja i jedne zemlje, dva sistema“.
Nakon što je kineska vlada sukcesivno nastavila vršenje suvereniteta nad Hong Kongom i Makaom, ljudi cijele Kine željni su da riješe pitanje Tajvana što je ranije moguće i realizuju potpuno ponovno ujedinjenje zemlje. Oni ne mogu dozvoliti da se rješenje tajvanskog pitanja odlaže na neodređeno vrijeme. Čvrsto vjerujemo da će se ukupno ujedinjenje Kine postići zajedničkim naporima čitavog kineskog naroda, uključujući sunarodnike sa obje strane Tajvanskog moreuza i onih koji žive u inostranstvu.
Kineska vlada se nada da će međunarodna zajednica sada i uvijek poštovati princip ,,jedne Kine“.
Prevod: Jovana ĐURIŠIĆ, novinarka Pobjede
