Potkapina Crvena stijena predstavlja jedno od najznačajnijih paleolitskih lokaliteta Crne Gore, Evrope i Svijeta. Arheološka istraživanja na ovom lokalitetu imala su više faza. Prva je započeta još 1954. godine, kada je lokalitet otkriven i trajala su do 1964. godine, a u njima su učestvovali neki od najčuvenijih naučnika, kao što su: Alojz Benac, Đuro Basler, Karl Brunaker, Mirko Malez i mnogi drugi. Tadašanja istraživanja su otkrila kulturni depozit debljine 20-30 metara, sa 31 različitih kulturnih slojeva, koji je uz lokalitet El Kastiljo u Španiji, najveći u Evropi.
Istraživanja su, sa manjim prekidima, nastavljena 2004. godine kroz projekat „Paleolitski čovjek u ekološkom kontekstu Crvene stijene“ da bi se u kontinuitetu nastavila 2012. kada programom zaštite i očuvanja kulturnih dobara Ministarstva kulture CG koje usvaja Vlada Crne Gore, Narodni muzej Crne Gore – Arheološki muzej postaje nosilac projekta „Putevi kontinuiteta“ i nastavlja realizaciju revizionih arheoloških istraživanja Crvene stijene do 2017. U ovom periodu istražuju se novi stratigrafski slojevi i vrši njihovo poređenje sa ranijim sistematskim istraživanjima iz sredine XX vijeka.
„Dosadašnjim iskopavanjima pronađeno je dosta kremenih odbitaka, kremenih alatki i ostataka životinjskih kostiju, uglavnom kosti jelena i drugih. Budućim istraživanjem potkapine očekuju se novi arheološki podaci za cjelovitiju rekonstrukciju života paleolitskog čovjeka srednjepaleolitskog perioda – Musterijena (vrijeme kulture neandertalca 40.000. prije nove ere - 150.000 godina prije nove ere) kao i starijih paleolitskh perioda. Pored toga, pronalasci će biti preduslov da se jednog dana formira Muzej Crvene stijene, koji će u kontinuitetu kroz kulturne slojeve pratiti razvoj paleolitskog čovjeka. - poručuju iz Narodnog muzeja Crne Gore.
Ovogodišnja sistematska arheološka istraživanja, koja su trajala od 25. juna do 1. avgusta, vodio je stručni tim: Nikola Borovinić, rukovodilac terenskih istraživanja, dr Gilbert Tostevin, arheolog Univerziteta u Minesoti, USA, mr Mile Baković, mr Goran Ćulafić, Goran Pajović, dr Gilliane Monnier, dr Eugene Moren, dr Carolina Mallol, dr Elizabetta Boaretto, Srđan Delić, Vasilije Marojević, Aspen Cooper, Matthew Fanuka, Samantha Porter, Lucia Leierer, Annie Melton, Rory Connolly, Ana Barun, Đuro Pribilović i Petar Ćosović. Dok su ispred NMCG radovima koordinirale dr. Anastazija Miranović, direktorica JU NMCG i Mitra Cerović, mr. arheolog, rukovodilac Arheološkog muzeja.
„Narodni muzej je, kroz projekat „Putevi kontinuiteta“, u ovoj priči još od 2012. godine i zaista se nadamo da ćemo nastaviti da je predvodimo, prvenstveno zvog činjenice da je ovo jedan od malobrojnih jedinstvenih lokaliteta u svijetu. Zbog te jedinstvenosti i rijetkosti smatram i da zaslužuje da bude na UNESCO-voj listi svjetske kulturne baštine, kao i da zavređuje veću valorizaciju kada je u pitanju kulturni turizam. Zajedno sa Dukljom, ovo nalazište predstavlja glavne markantne tačke istorije civilizacije Balkana ali i svijeta, odakle treba da krene naš kulturni turizam kada je baština u pitanju i zato se nadam da će Narodni muzej, uz veliku podršku Ministarstva kulture u tom pravcu i nastaviti dalja istraživanja i valorizaciju ovog prostora. „ – kazala je direktorica Narodnog muzeja.
Radovi na terenu su se obavljali po najsavremenijim arheološkim metodološkim pricipama, uz korišćenje savremenih tehničkih instrumenata što arheološka iskopavanja Crvene stijene razlikuje od načina sprovođenja arheoloških istraživanja, ne samo na teritoriji Crne Gore već i cijelog Balkana.
Osim samih arheoloških iskopavanja veoma bitan segment projekta
predstavlja niz različitih analiza (sedimentološke, mikromorfološke, FTIR, markobotaničke i sl.) čiji rezultati u velikoj mjeri doprinose kompletnijoj interpretaciji nalazišta, njegovog neposrednog okruženja i ljudskih zajednica tokom dugog perioda korišćenja pećine.
Potkapina Crvena stijena se nalazi iznad lijeve obale rijeke Trebišnice, sada Bilećkog jezera, u neposrednoj blizini sela Petovića, na samoj granici Crne Gore sa Hercegovinom. Na oko 700 metara nadmorske visine, njen otvor okrenut je prema jugu, širine 24 metra. Mjesto na kojem se potkapina nalazi, blizina vode, mogućnost bogatog ulova kao i bogati majdani kamena potrebni za izradu alatki što je sve pružalo odlične uslove za život paleolitskog čovjeka.
Značaj praistorijskog nalazišta – potkapine Crvena stijena je mnogostruk i on se može samo posmatrati ukupno sa aspekta arheologije, geologije, paleontologije i drugih naučnih disciplina i kao takav bez sumnje predstavlja jedan od najznačajnijih staništa paleolitskog čovjeka na svijetu.
