“Uvaženi profesore Živko Andrijaševiću, prvo moram da Vam kažem da mi je zadovoljstvo da je moja publikacija pored više od 10.000 crnogorskih domova našla mjesto i u Vašem. Mogu samo izraziti zadovoljstvo što je komentar došao upravo od Vas. Iskreno, iako sam znao da će doći do reakcije, nadao sam se da će ton, ipak, biti više akademski”, navodi u reagovanju Vukanović.
Kako dodaje, “Petrovići, vladari i ratnici” nije naučna publikacija, već popularno štivo za širu čitalačku javnost.
“Kao takva, edicija je i najavljena i predstavljena. Cilj publikacije bio je da se opštepoznati i naučno prihvaćeni stavovi na što prijemčiviji način i u što pristupačnijem formatu približe široj publici. Razlog zašto smo se prihvatili ovog posla je očigledan trend, kako kod nas, tako i u regionu, Evropi, jer istorijska nauka napreduje mnogo brže nego što njeni rezultati stižu do građana i prije nego što ih oni prihvataju. Sve ovo dovelo je do situacije da se, već nekoliko decenija, istorijsko javno mišljenje sve više bazira na neprovjerenim polumitološkim stavovima, dok stručne ocjene ostaju zatvorene za uski krug stručnjaka. S toga smo napravili publikaciju koja će na prihvatljiv način približiti naučne stavove o ovom periodu crnogorske istorije. Te stavove iznijeli su najcjenjeniji crnogorski istoričari, među kojima ste i Vi. Moj posao bio je da napravim izbor događaja, stavova i mišljenja, kao i da dam svoju analizu. Literatura i autori na čijim sam djelima rad bazirao jasno su navedeni”, kaže Vukanović.
Prema njegovim riječima, slična forma publikacije izašla je u regionu.
“Struktura je apsolutno ista, gdje istoričar mlađe generacije pravi analizu najzastupljenijih naučnih stavova i potkrepljuje ih literaturom. Cilj je bio ne samo da poruku prenese neko iz nove generacije autora, već i da se tonom koncentriše na njih. Nigdje u regionu ovakav projekat nije naišao na reakciju kao što je Vaša, što očigledno možemo pripisati lokalnom specifikumu. U drugim sredinama istaknutim naučnicima čast je da budu referenca u radovima mlađih kolega, dok je to kod nas atak na zamišljene feude koji, žao mi je, nijesam bio ni svjestan da postoje.
Moram da napomenem da ste sličnu formu, samo u većem obimu, i Vi priredili 2006. godine, kada ste sa prof. dr Šerbom Rastoderom napisali “Istoriju Crne Gore”. Kompletnu istoriju naše zemlje - od praistorije do početka 21. vijeka - iznijeli ste u relativno kratkom formatu i potkrijepili literaturom, bez fusnota. Pošto su i cilj i forma i Vaše i moje publikacije isti - da se stručni stavovi o komplikovanoj crnogorskoj istoriji prezentuju popularno i jednostavno - ne razumijem zbog čega Vam sada takva forma nije adekvatna. Još jednom napominjem, ova publikacije nije naučno djelo, jer ipak naučna djela se ne dijele ili prodaju uz dnevnu štampu”, istakao je Vukanović.
Suštinski, kako kaže, sve što sam do sada napisao bilo bi dovoljno da ne nastavljamo dalju diskusiju; međutim, kako ste ipak izdvojili svoje vrijeme da u formi feljtona analizirate više moju ličnost nego djelo, dozvolite da se osvrnem na neke Vaše stavove.
“Takođe, ako mogu da kažem, da obim analize upućuje da ste uživali čitajući moju publikaciju.
Mišljenje koje smatrate Vašom privatnom intelektualnom svojinom - iako ste ih konkretno možda Vi formulisali 2015. godine - već više od decenije su opštepoznati stavovi. Konkretno, o njima se detaljno uči, raspravlja, analizira i ispituje na Filozofskom fakultetu Univerziteta Crne Gore. Ako su ovi stavovi bili nepoznanica Vašoj generaciji, novim nijesu, jer upravo je to svrha Odsijeka za istoriju. Uprkos tome što je riječ opštepoznatim i u naučnim krugovima široko prihvaćenim stavovima, iste te stavove sam potkrijepio imenima autora i literaturom na kojima se oni zasnivaju. Učinio sam to jer sam želio da izbjegnem ovakvu reakciju.
Ako smatrate da naučeno diplomirani istoričari ne bi trebalo da koriste, možda je najbolje da pokrenete inicijativu za gašenje odsjeka ili, u najmanju ruku, da okačite znak kojim se zabranjuje širenje znanja. Možda da zabranite malom broju diplomaca Odsijeka za istoriju koji su našli posao u prosvjeti da predaju naučeno - iako smo iškolovali devet generacija, od kad je formiran Odsijek, nijedan nije ostao da radi na Filozofskom fakultetu”, navodi Vukanović.
Prema njegovim riječima, stav da je vladika Danilo tvorac političke ideje ne zavisne Crne Gore, da je Boka bila prevelik zalogaj za Petra I ili da je vojvoda Mirko vladao prvih sedam godina vladavine knjaza Nikole, su opštepoznati stavovi, kako među studentima istorije, a djelimično i u laičkoj javnosti.
“O ovim i drugim sličnim stavovima iz moje publikacije, mladi istoričari već deceniju raspravljaju i pokušavaju da ih prošire u javnosti - ipak jesmo malo napredovali i odmakli od stare prakse. Nama nije cilj da, poput starovjekovnih sveštenika, koji su sami opštili s bogovima, budemo istoričari koji sami opšte sa svojim idejama.
Uvaženi profesore Andrijaševiću, prošlo je 12 godina od obnavljanja državne nezavisnosti Crne Gore i skoro 13 od formiranja Odsijeka za Istoriju Crne Gore. U tom vremenu opšta istorijska svijest građana Crne Gore nije se mnogo promijenila. Štaviše, došlo je do nacional-patriotske degradacije i polarizacije. Zatvaranje istorijske nauke u kružoke u kojima par stručnjaka jedni drugima prezentuju ideje i njihova prezentacija kroz nepristupačne, skupe monografije koje ne služe ničem drugom osim da krase prašnjave vitrine državnih institucija, samo otuđuje nauku od građana, kojima ona, ako nijeste znali, treba da bude na usluzi”, piše Vukanović.
Svođenje istorije na repetitivnu prezentaciju patriotskih slika iz prošlosti, bez kritičkog osvrta, praksa je romantičarskog sagledavanja istorije, a ne nauke. Takva nauka dovodi do stvaranja nerealne slike o našoj prošlosti i očiglednog otuđenja dijela populacije.
“Takva praksa je “zabrinjavajuća pojava u istoriografiji”. Publikacija “Petrovići, vladari i ratnici”, iako nije naučna, ima veliku dozu kritičkog osvrta, objektivnog sagledavanja i analize mnogih aspekata crnogorskog društva tog vremena. Žao mi je što kao mnogo iskusniji i afirmisaniji kolega nijeste našli za shodno da analizirate neke od tih iznijetih stavova. Struktura publikacije jeste bila da se iznesu relevantna znanja i otkrića koja bi, prema mom mišljenju, za opštu publiku bila bitna i interesantna. Međutim, publikacija ima i moju analizu napisanog. Imate potpunu slobodu da koristite sve izneseno jer, ipak, znanje se dijeljenjem samo uvećava. Takođe, kako navodite da u publikaciji postoje i izvjesni stručni propusti i omaške bilo bi mi drago da ukažete na njih, jer će pomoći mom profesionalnom razvitku, a manje da se bavite s mojom ličnošću i kompetetnosti. Što se tiče naziva publikacije, spomenuta dinastija se kolikvijalno naziva Petrović, termin koji ste i vi iskoristili u naslovu Vašeg teksta “Sedam Petrovića” Matica crnogorska jesen/zima 2012. godine. Ne vidim razloga za toliku pedanteriju, jer imalo veći istoričari od nas vladajuću kuću Austrijske carevine/Austrougarske monarhije ne nazivaju punim imenom, Habzburg-Loren, već kolokvijalno samo Habzburg. A u problematiku miješanja termina Osmansko carstvo i Turska ne bih da ulazim, iako svi znamo koliko je zastupljen i kod mnogo iskusnijih i afirmisanih kolega”, smatra Vukanović.
Publikacija čiji je autor, kako dodaje, imala je jasan cilj - da do što više čitalaca donese novo istorijsko znanje koje, očigledno, ima problem da pređe granicu između akademskog i laičkog.
“Očigledan uspjeh i svakodnevno uvećano interesovanje govori da je moj posao dobro obavljen. Nadam se da ćemo uspjeti u skorije vrijeme da realizujemo slične projekte i kada je riječ o drugim epohama koje očigledno nijesu dovoljno poznate crnogorskoj javnosti i na raspoloaganju su za svojatanje regionalnim patriotskim istoričarima. Nadamo se da ćemo u tome imati Vašu podršku, makar u vidu objektivne kritike. A zašto nema više velikih crnogorskih istoričara nakon Branka Pavićevića, osim Šerba Rastodera, možda zaključite iz ovog teksta”, zaključio je Vukanović.
