- Crvena lista i crvena knjiga u Crnoj Gori još nijesu urađene zbog nedostatka finansijskih sredstava. Pokušavamo da putem iniciranja projektnih aktivnosti obezbijedimo sredstva za njihovu izradu – saopšteno je Pobjedi su iz te institucije.
RAZNOLIKOST
Iz Agencije naglašavaju da to što crvene liste nijesu urađene ne znači da ne znaju kakvo je stanje biološke raznovrsnosti.
– Činjenica da nemamo crvene liste, svakako ne znači da ne znamo u kakvom je stanju biodiverzitet. Podaci prikupljeni u toku realizacije godišnjih monitoringa, iz studija zaštite za zaštićena prirodna dobra, te podaci u okviru Natura 2000 i ostalih izvještaja iz projekata realizovanih sa međunarodnim organizacijama (GIZ, UNDP) a koji se zasnivaju na terenskim istraživanjima, predstavljaju dobru bazu podataka na osnovu koje se mogu davati procjene o stanju biljnih i životinjskih vrsta i gljiva - naveli su iz Agencije ističući da su zajedno sa NVO Centar za zaštitu i proučavanje ptica uradili Listu ptica koja predstavlja podlogu za izradu crvene liste ornitofaune. Kako su dodali, nakon završetka sveobuhvatnih terenskih istraživanja za uspostavljanje mreže Natura 2000, unaprijediće se saznanja o stanju i statusu vrsta koja će se moći iskoristiti i za izradu crvenih lista.
,,CRVENI“ KANDIDATI
Do izrade crvenih lista kao instrument za procjenu stanja i statusa vrsta u Crnoj Gori služi spisak iz 2006. godine koji je sastavio Zavod za zaštitu prirode.
Tada je zbog rijetkosti, prorijeđenosti ili ugroženosti pod zaštitu stavljeno ukupno 307 biljnih vrsta, 111 gljiva i 430 životinjskih vrsta, što je ocijenjeno kao civilizacijski iskorak jer je 1968. godine samo šest vrsta biljaka stavljeno pod zaštitu, a 1982. godine 52 vrste biljaka i 314 životinja. Na spisku ima kandidata za buduću crvenu listu. Na primjer, biolozi kažu da zvono na uzbunu odavno zvoni za ljekovitu lincuru, orhideju gospinu papučicu, skadarski dub, orla krstaša, crni orao… Za opstanak se bore mrmoljak-triton, kasaronja, brojne vrste puževa, tetrijeb, leptir lastin repak, školjke prstac i plastura, a nestaje i badra sa ulcinjske Velike plaže...
- Među vodozemcima najrjeđi je crni daždevnjak čije je jedino stanište u Crnoj Gori na Prokletijama. Pedomorfne populacije planinskog mrmoljka u visokoplaninskim jezerima Crne Gore veoma su ugrožene usljed ihtiološkog pritiska. Kada govorimo o gmizavcima, veoma je rijedak gušter Algyroides nigropunctatus, endemična i reliktna vrsta Balkanskog poluostr va, karakteristična za planinu Prekornicu. Riječni rak se godinama izlovljavana i izvozi u zemlje Skandinavije, te je brojnost populacije jako smanjena i pod hitno je treba zaštititi Zakonom o zaštiti prirode. Vrsta je nastanjena u gornjem toku rijeke Zete, akumulacijama Slano, Krupac i Liverovici – naveli su iz Agencije. Visoko na listi ugroženih vrsta našao bi se lovćenski zvončić, koji raste samo na jednom lokalitetu na južnim padinama Štirovnika i nigdje više u svijetu, zatim velika hrastova strižibuba i alpska strižibuba...
Crna Gora ima bogatu faunu sisara, 65 vrsta. Međutim, osim istraživanja pojedinih vrsta, npr. mrkog medvjeda i sijepih miševa i procjena brojnosti koje daju lovačke organizacije, ne postoje sistematizovani podaci o brojnosti i veličini populacija. Ipak, nesumnjivo je da dijelimo brigu sa ostatkom Evrope kada je riječ o risu koji se kod nas nalazi na spisku zaštićenih vrsta, a već je upisan na evropsku crvenu listu ugroženih.
MONITORING
Iako tvrde da se na osnovu terenskih istraživanja koja spro vode može govoriti o stanju biodiveziteta, iz Agencije saopštavaju da su tokom nekoliko godina, zbog nedostatka novca, radili ograničeni monitoring.
- Monitoring životne sredine se radi na odabranim lokacijama važnim za biodiverzitet na godišnjem nivou. Veoma ograničena budžetska sredstva (dovoljna za samo jedan teren mjesečno) u 2013. i 2014. godini kao i administrativno logistički problemi u 2015. uslovili su da rezultati istraživanja budu veoma limitirani na lokalitetima koji su u ovim godinama bili predmet programa monitoringa. U ovoj godini obezbijeđeno je znatno više sredstava i u skladu sa tim predložen je obimniji plan terenskih istraživanja koja se realizuju – kazali su iz Agencije.
Po njihovim riječima, realizacija sveobuhvatnog programa monitoringa izazov je i za zemlje članice Evropske unije.
- Tek nakon utvrđivanja početnog stanja, odnosno sveobuhvatnijeg inventarisanja prostora kroz proces uspostavljanja Nature 2000, može se postaviti dugoročniji i sveobuhvatniji plan koji će biti pretpostavka adekvatnog praćenja stanja i statusa svih vrsta i staništa i to u ciklusu od šest godina, kako je predviđeno direktivama Evropske unije – naveli su iz Agencije za zaštitu prirode i životne sredine.
KLJUČNI PROBLEMI
O problemu monitoringa bilo je riječi u petom izvještaju Crne Gore prema Konvenciji Ujedinjenih nacija o biološkoj raznovrsnosti (2014). U tom dokumentu navedeno je da je procjena statusa biodiverziteta i trendova kao i promjena koje su se desile od podnošenja četvrtog izvještaja 2010. godine otežana zbog ograničenog (po obuhvatu i periodu koji pokriva) monitoringa i nedovoljnog broja istraživačkih projekata.
- U ključne probleme spadaju nedostatak baznih podataka za određena područja, staništa i vrste, nedovoljna pokrivenost (obuhvat se smanjuje i mijenja iz godine u godinu) zbog finansijskih ograničenja i nedostatak kadrova (ograničeni broj stručnjaka za pojedine grupe vrsta). Zbog tih problema potpuna i pouzdana procjena statusa biodiverziteta je otežana – navedeno je u izvještaju.
U nacionalnoj strategiji biološkog biodiverzitera Crne Gore istaknuto je, pored ostalog, i da istraživanja nijesu sprovođena na sistematičan način i da program monitoringa treba proširiti. - Uglavnom su bila usmjerena na uske naučne teme iz domena interesovanja istraživača (npr. magistarske i doktorske studije) ili su ih uslovljavali praktična organizaciona pitanja vezana za pristupačnost terena, mogućnost angažovanja opreme i sl. Monitoring biodiverziteta treba proširiti, te inicirati i realizovati kompleksniji i multidisciplinarni program/projekat sistematskog praćenja stanja i utvrđivanja rasprostranjenja određenih biljnih i životinjskih vrsta i njihovih staništa, u svjetlu obaveza koje proističu iz procesa uspostavljanja mreže zaštićenih područja i mreže Natura 2000 – piše u strategiji. I u ostalim zvaničnim dokumentima o stanju biodiverzieta navodi se da ,,sakupljene informacije još ne pružaju mogućnost za ozbiljnu analizu trendova o stanju populacija indikatorskih vrsta, promjenama na izabranim tipovima staništa a time i u životnoj sredini, uopšte“.
