Piše: Vladimir Maraš
Ko je jamio, jamio. Toliko rabljena složenica u Balkanaca, da je postala sinonim perioda od devedesetih do dan-danas. Neko veli da je to donijela tranzicija i da opisuje ljude koji koji se „bolje snađu“.
Da pojasnim, ako neko slučajno ne zna, u našem jeziku „jamiti“ znači ukrasti ili zgrabiti nešto velikom brzinom i izgubiti se u nepoznatom pravcu. Logično, s plijenom.
U engleskom jeziku, „to jam“ (tu džem) znači nekoliko stvari, u zavisnosti od konteksta. U suštini, to znači biti zaglavljen, u malom apartmanu sa mnogo cimera, u saobraćaju i slično. Kad slušaoci zaguše telefonske linije u nekom kontakt programu, to je takođe adekvatna situacija da se iskoristi ovaj glagol.
Uprkos svim ovim podacima, „jam“ u muzici ima sasvim drugačije značenje. „Džemu“ se muzičari raduju, za njega se živi, pogotovo kada pričamo o džez muzici. To je neobavezujući muzički događaj, tokom kog muzičari, najčešće instrumentalisti, preko poznatih melodija sviraju improvizacije i harmonske varijacije.
„Džemovati“ znači najčešće svirati sa ljudima s kojima inače nijeste ili ste rijetko svirali, bez bilo kakve prethodne pripreme, usaglašavajući improvizacije preko već dogovorenih harmonskih progresija. Najčešće se za tu namjenu koriste prepoznatljivi džez standardi ili obrade poznatih kompozicija. Ovo posljednje više je primjenljivo za rok ili bluz.
April je mjesec poštovanja džez muzike na svim meridijanima, pa i kod nas. Zvanično, Jazz Appreciation Month. Kulturno-informativni centar „Budo Tomović“ godinama ga obilježava odličnim programima u glavnom gradu, ali i na drugim lokacijama u Crnoj Gori. Posljednjeg dana aprila, širom svijeta obilježava se Međunarodni dan džeza. Velikani žanra 30. aprila organizuju koncerte manjeg ili većeg formata, na radost svih ljubitelja džeza.
Džez je tek u povoju u Crnoj Gori. Praktično se tek rađa. Organizatori nekoliko festivala posljednjih godina trudi se da se ovaj muzički žanr ustoliči na ovim prostorima. I ne ide im loše. Istina, bilo je u Crnoj Gori odličnih džez programa unazad koju deceniju, ali tek posljednje tri ili četiri godine ovaj pravac je u ekspanziji.
Od 2016. dobili smo i sasvim repektabilan džez festival na kojem su nastupali Rendi Breker, Bobi Sanabria, Majk Stern, Džerom Dženings, Aleks Blejk, Šeron Klark, Jakov Majman, Džordž V Džonson Džunior i mnogi drugi. Uz njih svirali su i neki regionalni ali i crnogorski džez umjetnici. I pojavljivaće se tek.
Dobra praksa Made in New York Jazz Festivala u Crnoj Gori je da posljednji koncert u okviru manifestacije u Podgorici, u atrijumu The Capital Plaza, otvore najmlađi crnogorski džez umjetnici, učenici srednje muzičke škole „Vasa Pavić“, u klasi profesora Milorada Šula Jovovića. Šansu da već sa 16 ili 17 godina dijele istu binu sa nekim od najvećih svjetskih džez legendi nije imalo mnogo muzičara njihovih godina. U okviru festivala, crnogorski džez podmladak ima mogućnost i šansu da u dvosatnom druženju sa svim učesnicima festivala razmijeni mišljenja, dobije odgovore na pitanja i što je najvažnije - zasvira. Pitajte ih... To nema cijenu.
Ove godine, tokom mjeseca poštovanja džeza, crnogorska kompanija Rabbit Records počela je sa najavom festivala koji će se održati na ljeto: 15. juna u Tivtu na Ljetnjoj sceni i dva dana kasnije u Podgorici, u atrijumu The Capital Plaza. Najveća zvijezda festivala je legendarni bubnjar Dejv Vekl. Ubrzo ćete saznati i ko su ostali učesnici, a biće ih približno 15.
Festival već privlači pažnju posjetilaca iz regiona, pa je logično zaključiti da se manifestacija polako ali sigurno razvija. Crna Gora kao evropska džez destinacija? Zašto da ne. Do prije koju godinu, to je bilo teško zamisliti, a kamoli realizovati. Koju godinu kasnije, počeli smo da koristimo turističke prednosti i specifičnosti lokacije, tradicionalnu gostoprimljivost, standarde u produkcijskom i tehnološkom smislu... I eto nas. Na pragu trećeg njujorškog džez festivala u Crnoj Gori, sa ozbiljnim namjerama da se grabi dalje.
Crna Gora ubrzano postaje džez destinacija, uz pomoć mnogih ljubitelja ove muzike, ali i društveno odgovornih kompanija i institucija. Nada organizatora je da tokom neke od narednih godina, jedan od festivalskih događaja bude i veče posvećeno crnogorskim džez umjetnicima sa gostima iz regiona, ali i šire. Vjerujem da će uspjeti.
