Priredio: Slobodan ČUKIĆ
U Crnu Goru je, umjesto Crnogorskog odreda, upućen drugi jugoslovenski puk sa 2 brdske baterije i jednim vodom konjice. Puk je iz Peći pošao 12. oktobra u dvije kolone, jedna pravcem Plav-Gusinje dolina rijeke Cijevne-Skadar, a druga pravcem Peć-Andrijevica-KolašinPodgorica, gdje je svuda na vrlo svečan način dočekivan. Ispred Podgorice kolona je naišla na slab neprijateljski otpor, koji je uz pomoć komitskih odreda Crne Gore ubrzo slomljen.
A Nikšić su oslobodili komitski odredi i zarobili oko 80 oficira i 3200 neprijateljskih podoficira i vojnika austrijskog pukovnika Hesa. S kolonom za Podgoricu išli su Tomić, Spasojević i Kosović, koji su u svakom mjestu držali zborove protiv kralja Nikole i njegovog režima, smjenjivali ranije postavljene vlasti kao nepouzdane, postavljali svoje ljude, koji su s vojskom i njima došli 18. oktobra. O uspostavljanju vlasti u Crnoj Gori Tomić je izvijestio lično načelnika Štaba Vrhovne komande vojvodu Mišića u kojem mu, pored ostalog javlja: „U smislu dobijenog uputstva, za starješine okruga i srezova svuda su postavljeni naši ljudi i pristalice“.
Nekoliko dana kasnije i Janko Spasojević mu je javio da je izbore za PROVIZORNU skupštinu odredio za 6. novembar, da će se ona sastati u Podgorici 11. novembra, da je izbor osiguran, da će kralj Nikola biti odstranjen, i da će se oglasiti ujedinjenje Crne Gore sa Srbijom.
Velika je potreba da se ima što više vojske u svim glavnim varošima. Sve policijske i vojne vlasti u zemlji popunjene su ljudima upućenim od Vrhovne komande i sa onima koji su se solidarisali s našim radom, a smenjeni su ljudi koji su te položaje ranije zauzimali.
O postavljanju svojih vlasti komandant jadranskih trupa izvijestio je Vrhovnu komandu aktom broj 147 od 28. oktobra 1918. godine, koji glasi: „Crnogorski odbor raspisao je izbore za narodnu skupštinu za 6. novembar, ona se ima sastati 11. novembra da proklamuje ujedinjenje Crne Gore sa Srbijom i ta stvar može se smatrati potpuno sigurnom, pa je bezuslovno potrebno da se najhitnije pošalju još 2 bataljona i po 2 baterije artiljerije.
Tražena pojačanja upućena su na vrijeme, te je pored jedinica komande jadranskih trupa i novouspostavljenih vlasti, od ljudstva koje je došlo iz Srbije i pristalica Tomića i Spasojevića, u Podgorici, Nikšiću i Cetinju formiran po jedan bataljon vojske, pa su i izbori izvršeni i skupština u Podgorici održana pod zaštitom trupa i ovih bataljona. A pored operativne vojske, u svim većim mjestima formirana je i narodna garda, sastavljena od omladine pojedinih mjesta i stavljena tu pod neposrednu komandu Odbora Tomića i Spasojevića.
Odmah po uspostavljanju novih vlast i u cijeloj zemlji su počela sumnjičenja, progoni i hapšenja svih onih koji nijesu odobravali ovakav rad novih vlasti i optuživanja da su pristalice kralja Nikole, protiv ujedinjenja i tome slično. Usljed ovakvog rada, Tomića, Spasojevića i njihove vlasti pod zaštitom vojske, u cijeloj zemlji su nastali protesti i nezadovoljstva, pa je komandant jadranskih trupa aktom 0. Br. 167 od 30. oktobra 1918. godine, tražio od Vrhovne komande da se učini sve moguće kako bi se spriječio dolazak kralja Nikole u zemlju i povratak crnogorskih zarobljenika, a naročito aktivnih i rezervnih oficira, dok narodna skupština u Podgorici ne završi svoj rad. Vrhovna komanda je usvojila ovaj zahtjev i naređenjem 0. Br. 32385 naredila, da se zadrži i u Crnu Goru ne upućuju crnogorski zarobljenici dok se ne sastane narodna skupština i ne donese svoje odluke. Tako su svi Crnogorci koji su se vraćali u svoju domovinu zadržani gdje se koji zatekao. Najveći broj Crnogoraca je zadržan u Zagrebu, Slavonskom i Bosanskom Brodu, Sarajevu, Mostaru, Kotoru i drugim mjestima. Crnogorski oficiri, zadržani na teritoriji Hrvatske i Bosne i Hercegovine, protestvovali su o čemu je komandant II armije iz Sarajeva izvijestio Vrhovnu komandu aktom 0. br. 2300 od 8. novembra.
Na putu iz Zagreba za Crnu Goru, pored ostalih, zadržani su u Bosanskom Brodu generali Radomir Vešović, Jovo Bećir i Jakov Jovanović, majori Stevan Radović, Živko Nikčević i Vlado Vrbica, barjaktari Marko Popović i Marko Martinović, a serdar Janko Vukotić još nije bio stigao iz Osijeka. Vešović i Bećir protestvovali su i kod narodne vlade u sarajevu i Zagrebu, pa su u pratnji jednog oficira upućeni za Beograd, gdje im je saopšteno da su zadržani zbog neurednog saobraćaja.
POBUNA U CRNOJ GORI Zbog mnogobrojnih progona, sumnjičenja, hapšenja i suđenja u zemlji svih onih koji nijesu odobravali ovakav rad vojnih vlasti, Izvršnog odbora i načinom izbora i održavanja narodne skupštine i uskraćivanja im stečenih prava, protesti i nezadovoljstva u narodu iz dana u dan postajali su sve veći i češći pa je u narodu povedena akcija progonjenih za uspostavljanje Crne Gore i njenih vlasti kao što je to urađeno i sa drugim okupiranim savezničkim zemljama, kao što su Belgija, Holandija, Srbija a i Albanija i da se o ujedinjenju i sistemu vladavine odluči slobodno izabrana narodna skupština, po povratku u zemlju svih crnogorskih zarobljenika.
Da bi se kod saveznika stvorio utisak da crnogorski narod sam i po svojoj volji uspostavlja vlast u zemlji i da ne želi da se u zemlju vrati kralj Nikola i njegova vlada, komandant jadranskih trupa, čije je sjedište na Cetinju, dao je novoizabranom Izvršnom odboru neograničenu vlast za suzbijanje nezadovoljstva i propagande uz saradnju vojske, pa su i sumnjičenja, hapšenja i suđenja još više učestala u cijeloj zemlji. Za zaštitu svojih prava i vjekovnih sloboda narod se počeo okupljati oko svojih plemenskih vođa koji se nijesu slagali sa ovakvim radom novih vlasti. O protestima i nezadovoljstvu naroda komandant jadranskih trupa izvijestio je Vrhovnu komandu, koja mu je aktom 0. Br. 32257 od 19. novembra 1918. godine naredila: „Nastojte najenergičnije i svim sredstvima da se na teritoriji koju je naša vojska OKUPIRALA uguši svaka agitacija. Za ovo vam stoje na raspoloženje sva sredstva s kojima raspolažete bez ikakvog obzira. Načelnik Štaba, vojvoda Živ. Mišić, s.r.“ Ovaj dokument dokazuje da je Vrhovna komanda Srbije smatrala Crnu Goru za okupiranu, a ne oslobođenu teritoriju i da je zato i postavila svoje vlasti.
