Priredio : Slobodan ČUKIĆ
Po dolasku u Lješ knjaz Petar je 8. januara otišao lično kod načelnika Štaba Vrhovne komande Srbije generala Bojovića, koji se nalazio u Lješu, i izvijestio ga da, pošto je naređeno povlačenje srpskih trupa od Skadra, crnogorskim trupama oko Podgorice prijeti opasnost da se neprijatelj sa artiljerijom, lađama i skelama ne prebaci preko jezera za Skadar, jer crnogorske vojske oko jezera nema, i spriječi im odstupnicu, pa traži da se to spriječi.
Po tom zahtjevu nije ništa preduzeto, već je naređeno da se povlačenje srpskih trupa od Skadra ka Lješu ubrza. Predsjednik vlade Srbije Nikola Pašić, koji se nalazio na ostrvu Krfu, na zahtjev kralja Nikole i predsjednika vlade 8. januara 1916. godine uputio je svom konzulu u Draču depešu sljedeće sadržine: „Molim saopštite Vrhovnoj komandi da prihvati crnogorsku vojsku po molbi crnogorske vojske, i da je stavi pod svoju komandu“. Načelnik štaba Vrhovne komande general Bojović, umjesto da za to izda potrebno naređenje, on je 9. januara javio komandantu I armije u Lješu da će se, vjerovatno, crnogorska vojska povući za našim trupama preko Medove i Lješa, pa da, u granicama mogućnosti, sa njim održava veze (Ratni arhiv VII, Beograd, popisnik broj 3, kutija br. 13 i 16).
Dok su Vrhovni komandant i predsjednik vlade preduzimali potrebne mjere da se za vojsku u Skadru spremi hljeb i da se u odstupanju prihvati, dotle su načelnik Štaba Vrhovne komande divizijar Janko Vukotić i vojni ministar Radomir Vešović protivno odluci narodne skupštine i Vrhovnog komandanta da se neprijateljski uslovi o predaji ne prime i nastave borbe do kraja, za koje su odluke dobro znali, oni su bez znanja i odobrenja Vrhovnog komandanta i predsjednika vlade 8. januara 1916. godine, istog dana kad su kralj i knjaz Petar tražili da se obezbijedi odstupanje vojske i kada je predsjednik vlade Srbije Nikola Pašić naredio da se ona prihvati, naredbom br. 128 od 8. januara 1916. godine, upućenoj cijeloj vojsci, naredili da se vojska raspusti, i to vojska koja je tog dana držala svoje položaje i koja je, prema naprijed navedenom izvještaju generala Jankovića sposobna i za ofanzivu ako joj se izda hljeb i municija, a oni su sačekali neprijatelja u Podgorici i dobrovoljno mu se predali.
Da bi opravdali ovaj svoj protivustavni i nezakoniti postupak u naredbi izdatoj vojsci, kažu da to čine zato, što je kralj napustio zemlju, a što u stvari nije bilo tačno, jer se on toga dana nalazio u Lješu kod odreda svoje vojske. Čak i pod tom pretpostavkom da toga dana kralj Nikola nije bio kod svoje vojske, divizijar Vukotić kao načelnik Štaba Vrhovne komande i glavni komandant cjelokupne vojske, kojemu su bile poznate navedene odluke narodne skupštine i vrhovnog komandanta, nije imao pravo, niti smio da bez znanja Vrhovnog komandanta i predsjednika vlade raspusti vojsku koja mu je povjerena, a još manje da se dobrovoljno predaje neprijatelju.
Neprijatelj je neometano ušao u Skadar 10. januara 1916. oko 3 časa po podne, pa je Vukotić imao dovoljno vremena i mogućnosti da odstupi da je htio, zato je on i glavni krivac što je crnogorska vojska u januaru 1916. godine raspuštena i što nije odstupila. Sa raspuštanjem vojske i predajom neprijatelju, divizijar Vukotić sproveo je u djelo ono što je predsjednik vlade Srbije Nikola Pašić preko svog predstavnika u Crnoj Gori, pukovnika Petra Pešića, i njegovih saradnika, među kojima jedan broj učesnika bombaške afere i Odbora za ujedinjenje u Ženevi pod rukovodstvom Andrije Radovića i Janka Spasojevića pripremao mnogo ranije, a to je likvidacija Crne Gore kao samostalne države.
Ovo je, možda, u istoriji ratova jedinstveni primjer da načelnik Štaba Vrhovne komande, bez znanja svog vrhovnog komandanta i predsjednika vlade, raspušta vojsku koja mu je povjerena i predaje se neprijatelju. Za uspješno izvršenu misiju u Crnoj Gori Vrhovni komandant srpske vojske odlikovao je pukovnika Petra Pešića ordenom Karađorđeve zvezde sa mačevima, a već 19. januara 1916. godine postavio ga je na položaj pomoćnika načelnika Štaba Vrhovne komande Srbije, na mjesto proslavljenog pukovnika, kasnije generala i akademika Živka Pavlovića, koji se s radom pukovnika Pešića u Crnoj Gori nije slagao. Sa ovog novog položaja pukovnik Pešić je uspješno produžio izvršenje i drugog dijela svog dotadašnjeg zadatka, a to je da se spriječi ponovno formiranje crnogorske vojske i njena pojava na savezničkim frontovima i pripremi zbacivanje kralja Nikole s prijestola i likvidacija Crne Gore kao samostalne države bez prethodnog sporazuma s njenim zakonitim predstavnicima, a kako je to izvedeno – vidjećemo iz daljeg izlaganja u ovoj knjizi. Pariski list De la Sekonde u svom broju od 3. februara 1918. godine donio je članak u kojem se kaže da je „Crna Gora krvlju pisala istoriju svog herojstva“, a engleski državnik Gledston je pisao da „junaštvo Crnogoraca prelazi junaštvo starih Jelina“.
Crnogorska vojska na Solunskom frontu Veći broj oficira, podoficira i vojnika nije htio izvršiti naređenje divizijara Vukotića i predati se neprijatelju, već je jednim dijelom odstupio ka Lješu, a drugim većim dijelom se odmetnuo u šume, formirajući svoje odrede pod nazivom KOMITSKI ODREDI koji su u toku cijelog rata napadali neprijatelja i štitili narod. Za one koji su odstupili ka Lješu za srpskom vojskom Vrhovna komanda Srbije naredila je 12. januara 1916. godine svim svojim trupama i predstavnicima u Italiji i francuskoj da sve oficire, podoficire i vojnike crnogorske vojske koji su odstupili iz emlje prime i rasporede po svojim jedinicama i stave na prinadležnosti srpske vojske ako unaprijed dadu pisane izjave da žele da se prime i rasporede po srpskim jedinicama, a sve one koji ne budu htjeli dati takve izjave smatrati kao izbjeglice bez prava na ma kakve prinadležnosti.
Zbog toga što su u najtežim prilikama ostavljeni sami na milost i nemilost neprijatelja zbog ovakvog prijema kod velikog broja Crnogoraca javilo se nezadovoljstvo koje je bilo pojačano još i time što se njihovo teško stanje u pogledu ishrane i prevoženja sa srpskim jedinicama iskorišćavalo i od njih tražilo da se unaprijed odreknu svoje vojničke zakletve, zastave, svojih grbova i svojih jedinica, što oni nijesu prihvatili već su se prijavljivali talijanskim i francuskim predstavnicima, koji su ih primili, prevozili za Italiju i Francusku, a jednim dijelom i na ostrvo Krf.
