Proglas možete pročitati sa faksimilâ iz knjige "Fransoa Lenorman: Turci i Crnogorci" (CID, Podgorica, 2002). Lenorman je knjigu objavio u Parizu 1866. godine.
Povodom ovog poziva ruskog cara, u Istorijskom leksikonu (autori Živko Andrijašević, Šerbo Rastoder i drugi, Daily Press - Vijesti, Podgorica, 2006), kaže se:
"Ovaj poziv ruskog cara Crnogorci su oduševljeno prihvatili, a posebno Danilo Petrović Njegoš (1697-1735), koji im je navodno objašnjavao da je Rusko carstvo veće od svakog carstva na svijetu. Mitropolit je pozvao Crnogorce da udare na Turke, kako bi pomogli ruskom caru da rod hristijanski ispod ljutog jarma turskog izbavi. Crnogorci su uz pomoć carevih izaslanika formirali jedan odred i polovinom jula 1711. napali na turska utvrđenja i gradove (Grahovac, Gacko, Nikšić, Spuž). Od svih balkanskih hrišćana kojima je bio upućen poziv, jedino su oni ustali na oružje. Crnogorsko vojevanje oko turskih gradova i utvrđenja bilo je više demonstracija odanosti slovenskom caru, nego ozbiljan vojnički poduhvat, budući da potrebnog oružja i vojnika za osvajanje turskih utvrda oni nijesu imali. Čitava akcija koju su vodili pukovnik Miloradović i mitropolit Danilo završila se za nepuna dva mjeseca. Iako nekih znatnijih vojničkih uspjeha ovaj pokret nije imao, ono po čemu je najznačajniji jeste njegov moralno-politički efekat na Crnogorce i njihovo okruženje. Veliko crnogorsko nadanje u Rusiju završilo se velikim razočarenjem, a prihvatanje poziva ruskog cara da ustanu na Turke završilo se velikom tragedijom. Ljeta 1712. uslijedio je turski pohod, kojim je sultan želio kazniti Crnogorce zbog napada na tursku teritoriju. Sultan je naredio i da se uhvate mitropolit Danilo i Mihailo MIloradović, koje je smatrao organizatorima čitavog pokreta. Turska vojska koja je krenula na Crnu Goru biila je ogromna - oko 20.000 ljudi. Ovako brojnoj vojsci Crnogorci se nijesu mogli oduprijeti, pa su Turci osvojili Cetinje. Dvije godine kasnije Turci su opet napali na Crnu Goru, želeći da kazne Crnogorce zbog nepokornosti i izazivanja pograničnih nemira. Mitropolit Danilo se pred turskom vojskom sklonio na mletačku teritoriju, odakle je krenuo za Rusiju da izdejstvuje pomoć i zaštitu od cara zbog kojeg su ratovali i teško stradali. . . Car je odredio da se Crnoj Gori pokloni 10.000 rubalja, kao i da se Cetinjskom manastiru svake druge godine isplaćuje 500 rubalja. Uz to, mitropolit je dobio brojne poklone za crkve i čak 160 zlatnih medalja sa carevim likom. Nedugo nakon vladičine posjete Petrogradu dolazi do slabljenja ruskog interesovanja za Balkan, a time i do zamiranja crnogorsko-ruskih veza." (strane 299 i 300)
Ruska istoričarka Jelena Guskova, kaže: "Premda je imperator Petar I godine 1711. pozvao neke države da podrže Rusiju u borbi protiv Turske, samo se Crna Gora odazvala i započela četničku borbu protiv Turaka." (Jelena Guskova, Istorijske tradicije XIX veka u sudbini crnogorskog naroda, www.guskova.info)
Vladika Vasilije Petrović Njegoš je 1754. godine u Moskvi objavio knjigu "Istorija o Černoj Gori" i povodom ratovanja Crnogoraca sa Turcima 1711. godine, zapisao:
"Ovako je Veliki Gospodar pisao i drugim hrišćanskim narodima, i niko se ne odvaži da digne oružje protiv Porte Otomanske, sem jedini Crnogorci, pod vođstvom svog mitropolita Danila Šćepčevića od Njeguša Petrovića. On je zaista imao slavne vojskovođe, a to su: prvi od Njeguša njegov rođen brat duk < vojvoda > Radule Petrović, sa svojim sinovcem serdarom Savom Petrovićem, serdar Vuk Radonjić, Vučeta Radonjić, knez Marko Bogdanović, vojvoda i gubernator Vukota Vukašinović, knez Kojica Nikolić, vojvoda Vuk Mićunović, knez Stanko Kovačević, knez Vukosav Ivanović, Vuksan Milić, knez Petar Vučetić, vojvoda Nikola Martinović, knez Stanoje Martinović, knez Ivan Vuletić, knez Martin Brajić, knez Luka Mahina, knez Nikola Pobor, gubernator Nikola Lazarević, serdar Vuk Mirković, vojvoda Vuk Radanov Paštrović, vojvoda Mašan Boljević, vojvoda Ilija Dupila, knez Nikola Klisić, knez Vuk Bulanović <Vulanović> knez Mihajlo Ivanović, knez Stefan Vulović, vojvoda Vuk Đurašković, knez Vuliša Ražunatović < Ražnatović > , knez Ivan Ljubotinja, knez Vuk Vujović, Nikola Svjetloća, vojvoda Boško Stjepanović < Šćepanović >, Vuk Radović, knez Pileta Radulović, knez Rade Gvozdenović, vojvoda Mijuško Plješivčević, vojvoda Jezdimir Bljelopavljić, vojvoda Ćetko Piletić Piper, vojvoda i gubernator Radonja Drekalović, vojvoda Miloš Vasojević, vojvoda Miloš Bratonožić, vojvoda Đon Stale Kliment. Smjelo i s velikom voljom pođoše s oružjem u ruci protiv Porte Otomanske i pobjeđivahu varvare, zbog čega Porta po zaključenju mira s Rusijom odluči da pošalje veliku vojsku na Crnu Goru pod vođstvom seraskera Ahmet-paše, koji sa 60 hiljada turske vojske napade Crnu Goru 1712. godine, ali je od Crnogoraca bila potpuno razbijena. Poslije ove pobjede Otomanska Porta je odlučila da za svoje dobro od Crnogoraca traži mir ali oni, pošto obećaše ispuniti visoko dopuštenje Njegovog Veličanstva cara Petra Velikog i zapovijesti za to nemahu, vjernost svoju otkazati <ne> pokušaše i mir neprijateljima odbiše. Na to Otomanska Porta 1714. godine posla više od 100 hiljada vojske na Crnu Goru, pod vođstvom vezira Duman-paše Ćuprelića <Numan-paše Ćuprilića>. Crnogorci od svojih saveznika Srba, turskih podanika, bjehu ostavljeni..." (Vladika Vasilije Petrović Njegoš, Istorija o Černoj Gori, Moskva, 1754, www.rastko.rs)
Vidimo da vladika Vasilije među Crnogorce računa i pripadnike i crnogorskih i brdskih i primorskih plemena, prema tome predstavnici SPC u Crnoj Gori kada propovijedaju da Crnogorci mogu biti samo oni koji su potekli iz Stare Crne Gore, jednostavno - varaju svoje neuko stado. Još prije 264 godine crnogorska plemena su bila jedna cjelina, ne u svijesti nekog Crnogorca danas, već u svijesti vladike Vasilija Petrovića. Plemena današnje crnogorske nacije su oduvijek bila jedna cjelina, jer plemena nikada nijesu postojala kod Srba. Nema srpskih plemena u Mačvi, na Kosovu, u Banatu, u Šumadiji, u Semberiji...
Takođe uočavamo da vladika Vasilije Srbe naziva vrlo hladno - saveznici, saveznici su nam npr u Prvom svjetskom ratu bili Portugalci. Još nikada, bar meni nije nepoznato, nije neko svoj narod saveznicima nazvao. Sima Milutinović Sarajlija je u Crnu Goru pristigao 1827. godine i donio srpsku nacionalnu ideologiju, pa tako postaje vrlo jasno zašto Vasilije ne smatra Srbe i Crnogorce jednim narodom.
U proglasu iz 1711. godine, i to vidimo, ruski car ne pominje Srbe. Ili za njih uopšte nije znao ili su bili nevažni, u svakom slučaju, ni Petar Veliki ne zna da na teritoriji naših plemena postoje Srbi.
Miroslav Ćosović
