Društvo

Dvije vladarske kuće i dvije različite koncepcije

Čuvena crnogorska kuća Radonjića zaorala je duboku brazdu u crnogorskoj istoriji, ali brazdu koja je zaorana u onom vremenu kada je druga crnogorska kuća – Petrovića imala dominaciju u državi Crnoj Gori zahvaljujući, prije svega, ruskom faktoru koji je ušao na široka vrata u Crnu Goru još od prvih Petrovića.



Dvije vladarske kuće i dvije različite koncepcije
PobjedaIzvor

Na ruku im je išla i činjenica što su se Petrovići ređali na prijestolju Crnogorske crkve, pod uticajem srpske i ruske pravoslavne crkve. Rivalstvo između ove dvije kuće bilo je očigledno, ali su i jedni i drugi istovremeno imali različite stavove kojim putem treba da ide Crna Gora: svjetovna, prozapadna i svoja, ili teokratska, proruska i panslavistička, pod upravom prvosvještenika. To rivalstvo je bilo toliko duboko da je išlo čak dotle da je na objavljenu knjigu vladike Vasilija Petrovića „Istorija o Crnoj Gori“ 1754. godine, Katarina Radonjić 1774. godine, napisala knjigu – istoriju „Kratki opis o Zeti i Crnoj Gori“, obije pisane uglavnom na osnovu istih dokumenata, ali i kazivanja.

DUKALI

Guvernadurstvo u Crnoj Gori je uspostavljeno odlukom mletačkog dužda, o čemu postoje dva sačuvana dukala Ivana Kornelija, u arhivskom odjeljenju, Cetinjskog muzeja, pod brojem 11 i 12, iz 1717. i 1718. godine. Iznad teksta dukala nalazi se na sredini venecijanski lav i dva grba sa strana. Ovjereni su visućim pečatom na kome se nalazi lik i ime vlasnika, što predstavlja posebnu vrijednost jer otklanja sve dileme o vjerodostojnosti pravnog čina. Postojao je i treći dukal istoga dužda o kome piše P. Rovinski, koji se nalazio u riznici Petra II Petrovića Njegoša, ali je nestao u vrijeme kada je D.

Milaković pisao svoju Istoriju Crne Gore 1856. godine. U dispoziciji dukala nabrajaju se povlastice koje Mletačka Republika daje Crnogorcima i obaveze koje iz njih proističu. U vremenu od 1714–1719. godine uspostavljeni su redovni kontakti između Mletačke Republike i crnogorskih glavara sa ciljem saradnje u borbi protiv Turaka. Većina crnogorskog naroda je prihvatila tu saradnju kao nužnost, pa je znatan broj crnogorskih opštinskih starješina izrazilo želju za sklapanje ugovora sa mletačkom vladom. U tom cilju crnogorska delegacija 23. februara 1717. godine podnosi prijedlog Senatu preko generalnog providura, u kome se ističe tradicionalno prijateljstvo između Crne Gore i Venecije, te da su spremni da prihvate mletačko vazalstvo. Većinu prijedloga mletački Senat je prihvatio i izdaje dukal crnogorskoj delegaciji u 12 tačaka. Ovaj dukal je posebno značajan jer je njime ponovo uspostavljeno guvernadurstvo u Crnoj Gori pošto je 1692. godine bilo privremeno ukinuto guvernadursko zvanje, a uticaj mletačke vlasti oslabio.

POSREDNICI

Guvernaduri su u početku bili neka vrsta posrednika između Crne Gore i Mletačke Republike pošto su ove dvije zemlje, kao susjedi, imale stalne dodire po raznim pitanjima, naročito o granicama i trgovini. Samim tim što su učestvovali u rješavanju graničnih pitanja, ugled i uticaj guvernadura jer sve više rastao, tako da Republika počinje davati platu guvernaduru (1717), pored ostalog da bi preko njih imala što veći uticaj, vezujući ih za sebe. Titularni nosioci guvernadurstva u Crnoj Gori bili su oni iz plemićke porodice Radonjića. Oni učestvuju na opštim narodnim zborovima pri rješavanju svih važnih pitanja Crne Gore. Potom guvernaduri komanduju polovinom crnogorskih trupa u borbama s Turcima, dok drugom polovinom komanduje mitropolit. Ovo je znak podjele vlasti, a zbog svoje prozapadne politike sa oslanjanjem na Mletačku Republiku ugled guvernadura je neprestano rastao. Oni donose presude u sporovima raznih plemena i potpisuju odluke glavara donesene na zborovima i skupštinama. Potpisuju i Zakon iz 1796. i 1798. godine, a presude o smrtnim i težim kaznama potpisuje sam guvernadur s glavarima bez mitropolita.

On poziva narodne glavare i plemena na ustanak protiv Turaka i vodi prepisku sa svim stranim državama; sklapa ugovore; vodi pregovore o miru itd. Sve su ovo elementi iz kojih se može zaključiti da su primat u državi preuzeli guvernaduri Radonjići i nameću se kao suvereni svjetovni vladari i da guvernadurstvo nije bilo samo formalna titula. Venecija je uspjela da preko davanja autonomnih privilegija Crnoj Gori obezbijedi za sebe pravo biranja guvernadura, serdara, knezova i vojnih zapovjednika. Vladika Danilo je u kontaktima sa Mlečanima nastojao da osigura potpunu slobodu pravoslavnog bogosluženja u Boki Kotorskoj, zbog čega se susreo sa predstavnicima Mletačke Republike 1717. godine. O tim susretima i uspjesima crnogorske delegacije u Senatu izdaje se dukal od 12. maja 1718. godine (B. Šekularac, Dukljansko – crnogorski istorijski obzori, Cetinje, 2000, 81-94). GRB O guvernadurskoj kući Radonjića slikovito govori jedan njihov grb koji se nalazi u ličnoj zaostavštini porodice Radonjić – Guvernadurović iz Kotora. Grb je urađen i sačuvan u dvije varijante: crtež i kompletan grb, istovjetan sa crtežom, na kartonu i u boji, iz 1816. godine sa natpisom sa strana kacige:

RADONICH.

Iz njega se čita istorija guvernadura, ali i istorija crnogorskog naroda njihovog doba. Ispod grba je data regesta na italijanskom jeziku, tipičnim slovima gotice, u kojoj se, slobodnim prijevodom kaže: „Kopirano sa grba familije Radonjić kao iz originalne knjige koja se nalazi kod osobe koju sam ja srio gdje se nalaze svi grbovi poznatih familija staroga srpskoga kraljevstva među kojima se ubraja i familija Radonjić kao u rečenoj knjizi koja je vraćena istoj strani (osobi)“. U odsustvu kraljevskog intendanta pisao Franc Liepopili, u Kotoru 20. jula 1816. godine. Ovaj Franc, ili Frano Liepopili je istorijska ličnost koja se pominje kao službeno lice u dokumentima o ujedinjenju Crne Gore i Boke 1813-1814. godine, kao sekretar „Centralne komisije“ (Vlade) ujedinjenih provincija Crne Gore i Boke Kotorske.

Ovaj grb je urađen tako da ima sve odlike potpunog grba: štit je poluokruglog, italijanskog tipa, sa poljem crvene boje. U polju štita je suri orao, preko čijih grudi je polumjesec u vodoravnom položaju, zeleno-braon. Kruna na glavi je tamno sive boje sa pet kraka, simbolom plemićko-vojvodskog tipa. Obod štita je zelenkasto-braon, koji služi kao ukras floralnog oblika. Lišće na uglovima je tamno plave boje. Postolje kacige je srebrnasto s kafenim tačkicama, što predstavlja zlatnu boju. Kaciga ima kružni oblik, iznad štita, kao obod, ukras u obliku tarabe crvene i sivo braon boje. Kruna je iste boje kao ona na glavi orla, a kosa tamno plava. Sa strana je traka, kao ukras, crvene boje, sa slovima imena

RADONICH (geslo) boje kao i obod štita zelenkastobraon. Pero orla na kruni je srebrnaste boje sa srednjom roze trakom. Četiri cvjetića na uglovima štita su takođe roze obojeni. Kada je o simbolici detalja riječ ona govori takođe dosta: crvena boja između greda – je simbol slobodne zemlje, rada, volje, ljepote, ljubavi – zemlje natopljene krvlju. Mladi mjesec označava obnavljanje života, a modro polje – zajedništvo. Perjanica (čelenka) je dekorativni elemenat grba, odnosno šljema smeđe boje, koja znači moć i bogatstvo. Sve ovo jasno ukazuje na činjenicu da su guvernaduri Radonjići bili vodeće crnogorske ličnosti u svom vremenu, vlastela i plemići, što će kasnije poslužiti kao povod Petru II Petroviću Njegošu za ukidanje guvernadurstva.

Portal Analitika