Naizgled je nemoguće uvezati opuse dva velikana kinematografije, Ingmara Bergmana i Orsona Velsa. Osim što su Šveđanin i Amerikanaccijelog života govorili jedan protiv drugog, stvarali su i vrlo oprečna djela. No, u tom moru negativnosti, neslaganja i sasvim suprotnih režiserskih stilova, Bergmana i Velsa bez sumnje veže veoma važna nit – nepogrešivi, čulni osjećaj za kadar.
Ako malo dublje zavirimo u neke od Bergmanovih i Velsovihkapolavora,od koji su mnogi promijenili pravac razvoja filmske umjetnosti, pronaćićemo i više od jedne dodirne tačke između ovih umjetnika.
Noar i drama
Ova filmska sedmica protiče u znaku dva veoma važna jubileja. Velsova „Dama iz Šangaja“ („The Lady from Shanghai“) lansirana je 24. decembra 1947. godineu Francuskoj. Dan nakon katoličkog Božića, 26. decembra 1957. u Švedskoj prvi put je prikazano Bergmanovo najemotivnije djelo – film „Divlje jagode“ („Wild Strawberries“).
Interesantno:iako ova ostvarenja dijeličitava decenija, Velsov superbrzi noar i Bergmanova intimna, filozofska drama imaju iznenađujuće sličnosti. Konekcija između „Dame iz Šangaja“ i „Divljih jagoda“ i sličan senzibilitet oba režisera najočigledniji su u završnim kadrovima ovih ostvarenja.
- Istina je, napravila sam previše grešaka - dramatično kaže legendarna Rita Hejvort u posljednjoj sceni filma „Dama iz Šangaja“. Nakon kultne scene sa ogledalima i pucnjave potcijenjenog Evereta Slouna, dobili smo nešto veoma atipično za Velsov filmski senzibilitet – emotivni kadar u kom povrijeđena Hejvort leži i oprašta se sa onim što je mogla da bude.
Redovi simbola
Kompleksna „Dama iz Šangaja“ smatrase s pravom jednim od najboljih Velsovih djela. O finalnoj sceni sa ogledalima može da se napiše i podeblja knjiga. Na isti način na koji je Vels poređao ogledala, koja razgovaraju sa publikom na nivou simbola, režiser je spakovao i cijeli film, nižući slojeve kompleksne priče kojoj se ne nazire kraj. Sloj mržnje, sloj izdaje, sloj istine i sloj ljubaviuredno su poređani i posloženi tako da kompletiraju film na najbolji mogući način.
Iako se Bergmanovglavni junak (Viktor Sjostrom) ne oprašta od starog života na isti način kao što to radi Hejvort u američkom klasiku, njegove uspomene poređane u „Divljim jagodama“ koncepcijski nijesu daleko.
Poetične scene nijesu rijetkost kada je riječ o Bergmanovom opusu. „Divlje jagode“ mogu da se posmatraju kao Sjostromova putujuća meditacija, ali ovaj film ima i krajnje egzaktno finale.
Nakon odlaska u polje snova, ostarjeli Sjostrom vraća seu prošlost. Dok se smjenjuje kadar za kadrom, glavni junak ispravlja greške iz minulih dana, pretvarajući svoju prošlost u savršenstvo. Kako bi elegični kadrovi dobili na čulnoj upečatljivosti, Bergman u vrtlog priče svog junaka ubacuje i Bibi Anderson, koja ga vodi kroz intimno putovanje.
Skrivena veza
Koristeći takozvani infra-crveni film, Bergman je postigao pun pogodak. Uspio je da adekvatno predstavi taj sloj životne „vječnosti“ kroz prizmu ostarjelog Sjostroma. Njegov osmijeh na kraju filma dokazao je da ništa nije slučajno kada je riječ o Bergmanu.
Nije slučajna ni skrivena veza između finala oba filma.Ako je Riti Hejvort bila potrebna lekcija iz jednog predmeta, nešto slično moralo je da se dogodi i Sjostromu. Težina likova je skoro pa ekvivalentna: glavni likovi dijele slične emocije u moru osjećajnosti koja je obilježila oba finala.
Sigurno je da Bergman i Vels nikada ne bi željeli da se pronađu u istom tekstu. Ipak, iako je Evropljanin posmatrao emocije mnogo dublje u odnosu na američkog kolegu, ova dva besprekorna finala na koncu odslikavaju identičnu stvar - prihvatanje sudbine.
