Ljumović je analizirao četiri izvedbe „Gorskog vijenca“ u produkciji Crnogorskog narodnog pozorišta. Repertoarski šire gledano u drugoj polovini 20. vijeka, pa sve do danas, to su ujedno i jedine izvedbe „Gorskog vijenca“ u repertoaru nacionalnog teatra. On je otvorio i pitanje Njegoševih djela kao važnog elementa crnogorske dramaturgije, konstatujući da su ona označitelj crnogorske dramske baštine, koja kroz repertoarsku politiku postaje važan dio savremenog pozorišta u Crnoj Gori.
Slijediti poeziju
Podsjećajući da nacionalna dramaturgija u Njegoševim djelima predstavlja stub crnogorske dramske baštine, Ljumović je konstatovao da su „književna teorija i kritika isticale bitne dramske diskurse Njegoševog djela, ali su one dugo vremena tražile svoju potvrdu na sceni, potvrdu u kontekstu autentične izvedbe, zapravo pozorišta u kome je Njegoš naš savremenik“.
Kako je kazao, ključ za scensko čitanje i postavku „Gorskog vijenca“ nalazi su u stavu Jovana Deretića da „ko hoće da shvati kompoziciju „Gorskog vijenca“ treba da prati tok poezije, a ne tok događaja.
Duh epohe
U produkciji Crnogorskog narodnog pozorišta od njegovog osnivanja 1953. godine izvedene su četiri premijere „Gorskog vijenca“.
Prva u Zagrebu 11. decembra 1960. godine povodom stogodišnjice Hrvatskog narodnog kazališta u scenskoj adaptaciji i režiji Nikole Vavića. Drugu izvedbu rediteljski potpisuje Blagota Eraković, u adaptaciji Miladina Ševarlića, a premijerno je izvedena 28. decembra 1973. godine u Crnogorskom narodnom pozorištu. Erakovićeva režija repertoarski je pratila 160-godišnjicu Njegoševog rođenja. Ljumović je konstatovao da je karakter ta dva pozorišnih čitanja Njegoševog remek djela „odgovarao kontekstu vremena, odnosno uslovima razvoja pozorišta koje se nije razvijalo u profesionalnim umjetničkim standardima“.
Otklon od mitomanskog
Kako je kazao, tek je predstava „Gorski vijenac“ u režiji Branislava Mićunovića, radikalno ponudila novo dramsko čitanje Njegoševog dramskog spjeva.
“Otklon od mitomanskog, bijeg od patetičnog logičan je izbor u vremenu kada je tragičan raspad Jugoslavije bio određen povampirenim mitomanskim politikama. Predstava je u svojoj idejnosti dosljedno zračila i svojim ukupnim scenskim dizajnom, koji takođe može biti pročitan kroz otklonu od često zloupotrebljenog Njegoša”, kazao je Ljumović.
Intiman efekat
U crnogorskom mirnijem 21. vijeku, u Crnogorskom narodnom pozorištu nastaje četvrti „Gorski vijenac“, prvi put u režiji izvanjca, slovenačkog reditelja Diega de Bree i adaptaciji dramaturškinje Zanine Mirčevske. Premijerno je izveden 17. decembra 2010. godine.
“Breina režija „Gorskog vijenca“ postiže izuzetno intiman efekat u odnosu na velike teme, događaje i ličnosti”, rekao je Ljumović, naglašavajući da pregled pozorišnih izvedbi „Gorskog vijenca“ odražava ujedno i razvoj crnogorskog pozorišta.
Pobjeda
