FILMOVI O TERORIZMU: Dekonstrukcija filozofije straha

Teroristički napadi 11. septembra 2001. godine na teritoriji Sjedinjenih Američkih Država pokrenuli su rat kom se ne vidi kraj. Strah od terorizma i rat protiv ove „najveće pošasti 21. vijeka“ obojili su cijeli svijet i postalo je sasvim očigledno da poslije događaja „9/11“, 2.997 poginulih i više od 6.000 povrijeđenih više ništa neće biti isto.

Filmska industrija nije mogla da ostane imuna na novonastalu situaciju. Filmovi inspirisani događajem „9/11“, drugim napadima i ratom protiv terorizma počeli su da se ređaju ekstremnom brzinom. Većina ovih naslova nije uspjela da pogodi u centar, već je osmišljena samo da bi se kobno septembarsko jutro što bolje urezalo u pamćenje Amerikanaca i ostalih naroda na koje je uticao „9/11“. Ipak, u moru trivijalnih i propagandističkih naslova dobili smo desetak filmova koji su uspjeli da se izdignu iznad prosjeka.

U susret 16. godišnjici napada i nimalo obećavajućem filmu „9/11“ sa Čarlijem Šinom i Vupi Goldberg, koji će biti premijerno prikazan u SAD-u u petak, 8. septembra, pripremili smo listu najboljih ostvarenja u kojima je pažljivo i vrlo upečatljivo dekonstruisana izuzetno kompleksna tema – filozofija straha koja prati terorizam, beskonačni rat protiv ovog svjetskog problema i posljedice događaja „9/11“.

Vješta Bigelou

Nedugo nakon „9/11“ američki predsjednik Džordž V. Buš najavio je takozvani „rat protiv međunarodnog terorizma“ i poslao trupe u Irak 2003. godine. Ovaj potez ubrizgao je snažnu injekciju inspiracije filmskim autorima – počelo je nadmetanje režisera u tome ko će prikazati posljedice terorizma i rata protiv njega na najinovativniji način.

Jedna od najistaknutijih figura koje su se pozabavile terorizmom na velikom platnu bila je režiserka Ketrin Bigelou. Godine 2008. fascinirala je publiku filmom „Hurt Locker“, pričom o specijalnoj jedinici koja demontira bombe u Iraku.

Fenomenalna poludokumentarna režija, savršeni mizansceni i fluidni tekst donijeli su Bigelou Oskara za režiju - postala je prva žena koja je ikada osvojila zlatnu statuetu u ovoj kategoriji.

Bigelou je dobila novu šansu da dekonstruiše terorizam tri godine kasnije, nakon što su 2. maja 2011. famozne američke Foke ubile Osamu Bin Ladena. Režiserka je već naredne godine lansirala film „Zero Dark Thirty“ o višegodišnjem lovu Bin Ladena iza kog je stajala jedna od operativki CIA, koju je odigrala ubjedljiva Džesika Častejn.

U moru autora koje je pokrenuo „9/11“ našao se i čuveni Brajan De Palma koji je još 1989. godine u filmu „Casualities of War“ pokazao kako se iza velikih događaja uvijek kriju mini teme koje su manje aktuelne.

Godine 2007. premijerno je prikazan De Palmin film „Redacted“ koji je, nažalost, vrlo brzo zaboravljen. Jedino dobro što mu je donijelo ovo ostvarenje jeste Srebrni medvjed za režiju na Mostri. De Palmu su u Americi dočekale uglavnom vrlo negativne kritike.

Bilo je sasvim očekivano da Amerikanci podignu nos zbog režiserovog odabira teme. De Palmin film je donio priču o kontroverznoj strani odluka američke vojske sa fokusom na silovanje i ubistvo petnaestogodišnje Iračanke.

Promašaj i pogodak

Ako govorimo o filmovima koji su strogo vezani za dramatizaciju događaja „9/11“, odmah na pamet padaju dva naslova – aposlutni promašaj „World Trade Center“ u režiji Olivera Stouna, sa Nikolasom Kejdžom i Megi Džilenhol, i nepravedno potcijenjeni „United 93“ sjajnog Pitera Gringrasa.

Nošen optimističnim patriotizmom, Stoun se previše zanio u filmu „World Trade Center“. Od teme koja je mogla da bude veliki hit napravio je djelo kom se niko neće vratiti.

Sa druge strane, Gringras je u ostvarenju „United 93“ dokazao da se poludokumentarna forma i te kako isplati. Film snimljen 2006. godine predstavio je priču o četvrtom otmičarskom avionu koji pokušavaju da preuzmu hrabri putnici prije nego što teroristi uspiju da ostvare cilj. Gringrasu je umakao Oskar, ali engleski režiser je bez sumnje uspio u drugoj vrsti borbe - prikazujući moral i hrabrost na specifičan kulturološki način.

Špijuni van radara

Da inspiracije nakon „9/11“ nije falilo godine 2008. dokazao je i filmski velikan Ridli Skot, lansirajući špijunski film „Body of Lies“ o američkom hvatanju Al Salema u saradnji sa Jordancima.

Glavne uloge u Skotovom filmu igraju dvije velike zvijezde, Leonardo Dikaprio i Rasel Krou, ali ovaj naslov je nekako uspio da se potpuno izgubi i promakne radaru mnogih filmofila. Pitanje je da li se ova „nevidljivost“ može pripisati tipičnom kadriranju Ridlija Skota koje ne može da funkcioniše u svim žanrovima ili previše senzacionalističkoj temi. Nego, to je manje važno od činjenice da je Skotova ekipa uspjela da napravi relevantan film koji „obigrava“ oko Bliskog Istoka.

Klunijev pečat

Godine 2005. scenarista Stiven Gagan, vješto pero iza brilijantnog ostvarenja „Traffic“ (2000), režirao je film koji je bez sumnje ostavio pečat na istoriju kinematografije. Džordž Kluni, Met Dejmon i Džefri Vrajt upleteni su u komplikovanu mrežu intriga u ostvarenju „Syriana“  koje se uglavnom vrti oko dobrih starih elemenata - CIA, petroleum i vanjska politika. Kulni je dobio Oskara za sporednu mušku ulogu u filmu koji je pokazao drugu stranu vječne geopolitičke borbe za prevlast.

Istvudov snajper

Vrijedan pomena je i Klint Istvud, čiji je film „American Sniper“ (2014) zasnovan na istinitoj priči o najefikasnijem snajperisti vojske SAD koja je učestovala u ratu u Iraku. Istvudov snajperista bio je prijeko potreban američkoj publici. Zato nije čudno to što je režiser odabrao popularnog Bredlija Kupera za glavnog glumca. Nominacija za Oskara i buka koja se podigla oko „American Snipera“ dokazali su da je Istvud napravio dobar marketinški poduhvat. 

L. MURSELJEVIĆ

Četiri genijalna lava

Muslimani su često demonizovani ili im je potpuno uskraćen glas u filmovima koji su fokusirani na terorizam. Većina ovih ostvarenja prikazuje samo jednu stranu priče, i to na najozbiljniji način, često doprinoseći stvaranju još veće pomame u medijima i jačanju kulture straha u kojoj cijela planeta živi od 2001. godine. Zato je tako genijalan film „Four Lions“ („Četiri lava“, Kristofer Moris, 2010)!

U prvom dugometražnom igranom filmu, britanski režiser uspio je da napravi gotovo nemoguće – satiričnu kritiku medija, društva i svijeta koji većinu muslimana naslijepo obilježavaju kao potencijalne bombaše samoubice. Pritom, kroz priču o četiri nesposobna i neinformisana muslimana koji se bave džihadom, Moris je ismijao vjerski fundamentalizam, i to ne vrijeđajući nijednog vjernika i jasno pokazujući da najveći problem planete nije ni nasilje, ni religija, ni geopolitička borba za moć – već poluinformisanost i ljudska glupost. 

M. I.

FOTO: eonline.com / businessinsider.com / selintasfilm.blogspot.co.uk / collider.com / filmwaxradio.com / drafthousefilms.com