Piše: Miroslav ĆOSOVIĆ
Mitove u Crnoj Gori bez ustezanja promovišu čak i poznati istoričari, ljudi koji su u Crnogorsku akademiju nauka i umjetnosti primljeni kao naučnici, a ne kao književnici. Jedan takav koji, po mom mišljenju, mitove predstavlja kao istoriju je i akademik CANU Miomir Dašić. U nastavku teksta objavićemo šta je o toj temi pisao Dašić, a šta kažu istorijski izvori. Pa vi procijenite ko je u pravu.
Mit da je Karađorđe porijeklom iz Vasojevića otvorio je, ko bi drugi nego Njegošev učitelj Sima Milutinović Sarajlija. Vuk je savremenim Srbima podario jezik za čiju je osnovicu uzeo jezik Crnogoraca, Dubrovčana i Hercegovaca, na primjer slovo / glas h Vuk je prvi put odštampao na Cetinju 1836. i darivao ga Srbima, o tome sam na Analitici objavio tekst 11. februara 2016. Vuk je svakako najveći (novo)Srbin. U cijeloj istoriji savremenih i srednjovjekovnih Srba samo je Sv. Sava značajnija ličnost od Vuka jer je sv. Sava osamostalio Srpsku crkvu od Carigrada i tako napravio "fabriku" za proizvodnju novih Srba. Kako je neki Albanac, Cincarin, Bugarin ili Makedonac, Rom, Morlak, Crnogorac... ulazio u Srpsku crkvu - tako je postajao Srbin.
No, savremena srpska nacionalna ideologija je dobrim dijelom i djelo Sime Sarajlije. Kultove Karađorđa, Obilića, Dušana, sve je to širio Sima Sarajlija, a naročito je za srpstvo bilo važno što je sve te kultove i mitove usvijestio svom učeniku, Petru II Petroviću Njegošu. Mitove i bajke koje je dobio od Sarajlije Njegoš je rasprostro među Crnogorcima, predstavljajući ih kao istorijska fakta.
Dakle, Sima Sarajlija je u spjevu "Srbijanka" (Lajpcig, 1826), u pjesmi Čestitost, pjevao: "Porođena Vasoević' - sinom / Serbom Petrom Napea pitomcem / i Maricom Artemide nimfom;"
Sima Milutinović Sarajlija je i autor bajke (koju je takođe na Njegoša prenio), kako su Crnogorci zapravo neki Srbi koji su pobjegli u Crnu Goru. Još 1826. godine, prije nego je i došao u Crnu Goru, u spjevu Srbijanka Simo je pojao: "Crna Goro naš Olimpe pravi, / Crna Goro, ubježište Srba!... / I malo vas, al' možete mnogo... / Crnogorci! Otci Serbov pravi..."
I tako je Njegoš primivši od Sarajlije pjesničku bajku da je Karađorđe iz Vasojevića u decembru 1840. izdao potvrdu, Karađorđevom sinu Aleksandru da su Karađorđevići porijeklom iz Vasojevića.
Čitao sam nekoliko knjiga akademika, mogu reći da je knjiga "Vasojevići od pomena do 1860" temeljito urađena i korisna, pruža dosta informacija. No, tu je knjigu Dašić objavio 1986. godine, a u CANU je primljen 1991. godine.
Nastavak mita: Godine 1996. Dašić je objavio knjigu "Karađorđevići iz Vasojevića" (Stupovi, Andrijevica), u kojoj svoje tvrdnje skoro isključivo zasniva na predanjima, a ne na istorijskim izvorima (dokumentima). Istoričari predanja navode samo u slučaju kad o nekom događaju nema istorijskih izvora, a predanja iz XX vijeka koja potiru stara predanja, su novokomponovana predanja, ili - bajke. Jedan akademik koji perfektno zna kakvom se metodologijom pišu istorijske knjige, ne bi smio ni da pomisli, a kamoli da objavi knjigu kakvu je objavio 1996. godine.
Knjiga "Karađorđevići iz Vasojevića" po svemu liči na bratstveničke i plemenske monografije koje posljednjih decenija masovno pišu penzionisani - ekonomisti, pravnici, inženjeri... U većini ovih penzionerskih monografija koje su nastale u XX vijeku, na početku se ovako objašnjava porijeklo bratstva (plemena): "Po predanju (ili - priča se), naš je predak poslije Kosovske bitke 1389. došao..." Ona predanja koja su zapisana u 19. vijeku ili početkom 20. vijeka, sada su masovno promijenjena u novokomponovana predanja, ili tačnije rečeno - u bajke.
Tako je i akademik Dašić bez imalo ustezanja objavio knjigu, u kojoj se stalno poziva na predanja, zapravo na bajke, ovako on piše:
"U Vasojevićima, pa i u drugim krajevima Crne Gore, postoji, međutim dosta uvjerljivo živo predanje, pa i pisani tragovi, da su Karađorđevići, starinom iz Vasojevića i da su se Karađorđev djed Jovan i otac Petar iz doline Lima odselili u Šumadiju, najvjerovatnije oko 1740. godine. Tako, prema predanju koje je zabilježio dr Radoslav Vešović, prije šezdeset godina u Lijevoj rijeci, od Jovana Aleksina, M. Paunova i drugih Ljevorečana, koji su se pozivali na ranije kazivanje 'priznatog pametara' Muša Bajova - predak Karađorđev potiče iz ljevorečkog sela Lopata." (str 35)
Pa na istoj strani gospodin Dašić piše kako neki drugi Vasojevići misle da nije iz Lopata, opet vasojevićko "predanje", ali sada drugačije:
"U selu Kraljima, nedaleko od Andrijevice, vasojevićko bratstvo Đurišići drži da je djed Karađorđev njihov odseljeni bratstvenik, da je iz Kralja 'odigao' u Srbiju." (str 35)
Karađorđe je kobajagi iz Vasojevića, ali ni sami Vasojevići ne mogu da se dogovore iz kog je dijela Vasojevića.
Pa opet Dašić daje neke piče i predanja, zapravo - novokomponovane bajke:
"Pop Miloš Velimirović, čija je porodica duže bila nastanjena u Kraljima (Velimirovići su, inače, Zagarčani, i od ove čuvene porodice, koja je do druge polovine XIX vijeka, ali ne zna se od kada, živjela u Vasojevićima, potiče i vladika Nikolaj Velimirović), u svojim bilješkama sačuvao je priču kako je čuo predanje da su Karađorđevi preci bili 'ispod Berana, iz Bihora, iz sela Crnče, od Vasojevićkih Srbljaka', gdje su, do odseljenja u Šumadiju živjeli kao čifčije begova Đorđevića. Ta verzija predanja zna da je malo bratstvo Gurešići, iz Bihora, s ponosom isticalo 'da su rođaci voždovi' (slave sv. Klimentija) i da je do tog rođaštva sa Gurešićima navodno držao i sam Karađorđe." (str 35)
Pogledajmo šta kažu drugi istoričari, odnosno istorijski izvori.
Karađorđe je porijeklom Kliment, dakle - katolički Albanac: Đorđe Petrović Karađorđe, vođa Prvog srpskog ustanka je porijeklom rimokatolički Albanac iz plemena Klimenti. Kako piše Rajko Veselinović (Istorija srpskog naroda, Četvrta knjiga, tom I, Srbi u XVIII veku, Beograd 1986, strana 160), 1739. godine je 300 katoličkih porodica iz Klimenata otišlo sa Kosova u zbijeg. Većina se odselila u Nikince i u Hrtkovce, u današnju Vojvodinu, ali su se neki naselili ispod planine Rudnik u Šumadiji, a među njima i Karađorđev đed. Akademik SANU Mita Kostić u "Politici” od 21. maja 1923. u tekstu "Arnauti u Sremu" takođe kaže da su se katolički Klimenti naselili ispod Rudnika i Avale.
Na zvaničnom sajtu Karađorđevića stoji da su slavili Svetog Klimenta Rimskog "Pre nego što su počeli da slave Andrijevdan, Karađorđevići su kao krsno ime proslavljali Svetog Klimenta (koji je u crkvenom kalendaru 8. decembra po novom, odnosno, 25. novembra po starom kalendaru)."
Miomir Dašić nije primljen u CANU kao pisac bajki i pripovijetki, kao književnik, već je primljen kao istoričar. Njemu kao istoričaru, savršeno su poznata dokumenta iz pariskih arhiva koja su objavljena prije više od 100 godina. Međutim, akademik Dašić je, opijen slatkoćom srpstva, ove kredibilne istorijske izvore u svojoj knjizi iz 1996. godine - jednostavno prećutao.
Tako imamo dva pisma koja je Vladi u Parizu sa Balkana slao francuski vojskovođa Merijaž, u pismima je jasno naznačeno da je Karađorđe porijeklom Kliment. Srpska kraljevska akademija je 1904. objavila knjigu "Ispisi iz Pariskih arhiva", u knjizi se nalaze Merijažovi izvještaji Vladi u Parizu. Dana 21. februara 1810. Merijaž je između ostaloga napisao:
"Tvrđava Klimenata je postojbina Crnog Đorđa i najveći broj njegovih rođaka tu stanuje i oni su poglavice ovog kraja.” (strana 522)
Drugi izvještaj je od 14. jula 1811, Karađorđe je još bio živ i to na čelu Srba, u pismu Merijaž kaže: "Karađorđeva porodica je iz Klimenta, visoke Crne Gore, čija su plemena pod njegovim uticajem.” (strana 622)
Na ova dva pisma ukazano je i u listu „Dan”, u rubrici Feljton, 8. januara 2006. Merijaž je pod Visokom Crnom Gorom smatrao ono što se kod nas u istoriji zvalo Brda i Brđani. Francuz ispravno pozicionira. Brda su bila: Piperi, Vasojevići, Moračani, Kuči, Rovčani, Bratonožići i Bjelopavlići, a takođe su u Brđane do 19. vijeka ubrajana i arbanaška plemena Klimenti, Hoti, Grude... Naša riječ brđanin i albanska riječ malësor imaju istovjetno značenje.
Merijažu je podatak da je Karađorđe Kliment saopštio Karađorđev izaslanik:Podatak da je Karađorđe porijeklom Kliment, Merijaž je dobio od Karađorđevog izaslanika Rada Vučinića. Evo što se kaže u predgovoru knjige koji je napisao dr Mihailo Gavrilović (Gavrilović je i prikupio dokumenta iz pariskih arhiva): "Posle ulaska Napoleonovog u Beč, 1809 godine, Merijaž je bio naznačen komandantom mesta austriske prestonice. Nu, u skoro, njegov sekretar Genijar bude uhvaćen u izdajstvu i streljan, sam Merijaž bi predan sudu, ali je oslobođen kao nevin. Ova je afera učinila da je neko vreme ostao bez službe. U to vreme pada misija Rada Vučinića, koga je Karađorđe bio poslao da moli Napoleona za pomoć i zaštitu. Ministar inostranih dela odredio je Merijaža da stupi u pregovore sa srpskim izaslanikom (okt. 1809), a zatim mu je bilo naređeno da ode u Ljubljanu, gde će voditi dalje pregovor sa Srbima. Dolaskom Rada Vučinića u Pariz (maja 1810), Merijaževa uloga u Ljubljani u srpskom pitanju postala je beznačajna." (str XIX)
Dakle, pošto je Merijažu u oktobru 1809. bilo naloženo da vodi pregovore sa Srbima, on se u Ljubljani sastao sa srpskim izaslanicima, i već u februaru 1810. isti Merijaž šalje izvještaj u Pariz da je Karađorđe porijeklom Kliment, kako su mu rekli sami Karađorđevi izaslanici koje je predvodio Rado Vučinić.
Ova istorijska dokumenta istoričar Dašić u knjizi o porijeklu Karađorđevića nije unio. Sada neka čitaoci Analitike sami procijene da li je istoričar Dašić napisao naučnu knjigu, ili knjigu bajki.
I Andrija Luburić prikupljao građu o porijeklu Karađorđevića znatno prije Dašića: U arhivu Srbije čuva se zbirka Andrije Luburića koji je istraživao Karađorđevo porijeklo, i tu zbirku su pregledali Milorad Bošnjak i Slobodan Jakovljević, te dio Luburićevih spisa predstavili javnosti u knjizi "Milorada Bošnjaka i Slobodana Jakovljevića: Karađorđevići - skrivena istorija" (Lio, Gornji Milanovac, 2006, link za knjigu).
U Zbirci Andrije Luburića (ZAL) - "sačuvan je izvorni tekst pesme 'Vojvoda Jovan Mršić Klimenta Karađorđev đed i plavski Turci', od autora katoličkog misionara, jednog od mnogih koji su u 17. i s početka 18. veka misionarili među plemenom Klimenata katoličke vjere. U istoj arhivskoj građi postoji i komentar rečene pesme, iz kojeg saznajemo da je izvorno ime Karađorđevog dede po očinskoj liniji bilo: ĐIN MARAŠ KLIMENTA." (str 9)
Kako i Dašić navodi predanja tako i Luburić navodi dosta ppredanja i pjesama u kojima se ističe da je Karađorđev đed bio Kliment. Ako predanja mogu biti imalo pouzdana, predanja koja je Luburić zapisao pouzdanija su od Dašićevih, jer su starija od ovih koja je Dašić predstavio.
Karađorđevići prije II svjetskog rata bili saglasni da su porijeklom Klimenti: Andrija Luburić je godinama istraživao Karađorđevo porijeklo, uporno je tvrdio da je Karađorđe porijeklom Kliment i to je saopštio i samim Karađorđevićima. Bošnjak i Jakovljević predstavljaju: "Prema raspoloživoj dokumentaciji u Arhivu Srbije, Andrija Luburić je radi razgovora o poreklu Karađorđevića od Klimenata, u razdoblju od 25. januara 1929. do 14. novembra 1939. često bio zvan na audijencije u dvor Karađorđevića. . ." (str 36)
U Luburićevoj zbirci u Arhivu Srbije, nađen je ovaj zapis, nastao 24. jula 1940. godine:
"God. 1933. kralj Aleksandar rekao je jednom albanskom prvaku: 'Ja i moj otac, Vlada i Generalštab za svoj život treba da zahvalimo tome što smo Klimente. Jedno albansko pleme htelo nas je pobiti, ali nisu smeli jer su im Klimenti poručili da ne diraju u njihovog plemenika Kralja Petra, jer će oni krv svetiti. Ovi su odustali'." (str 37)
Andrija Luburić je kraljevsku kuću Karađorđevića 1936. godine jednim tekstom savjetovao "Kako Karađorđeve Klimente pridobiti za srpsku stvar". U ovom velikosrpskom planu (jednom od mnogih) Luburić je napisao: "Najslavnije i najglavnije arbanaško pleme Klimenti je srpskog porekla i ono je dalo besmrtnog Vožda Karađorđa." (str 42)
Poslije svih ovih tvrdnji da je Karađorđe Kliment, kraljevska kuća je primala u audijencije Andriju Luburića, dakle, Karađorđevići su povlađivali njegovoj tvrdnji da je Karađorđe Kliment.
Možete li zamisliti da danas Karađorđevići prime u audijenciju nekoga ko tvrdi da su oni porijeklom Klimenti?
Rezime, Karađorđe je porijeklom od Klimenata koji su doselili u Šumadiju ispod planine Rudnik, Karađorđev izaslanik Rado Vučinić je još dok je Karađorđe bio živ izvijestio Napoleonovog vojskovođu Merijaža da je Karađorđe porijeklom Kliment i Merijažovi izvještaji su najvažniji istorijski dokazi o Karađorđevom porijeklu. Karađorđevići su u 19. vijeku slavili sv. Klimenta Rimskog, i ta je dinastija između dva svjetska rata povlađivala tvrdnjama da je Karađorđe Kliment.
Postoji još dokaza da je Karađorđe porijeklom Kliment, ali ovđe nema više prostora da se svi prikažu. Karađorđevo porijeklo iz Vasojevića je bajka koju je začeo Njegošev učitelj Sima Sarajlija (ko bi drugi?) u jednoj pjesmi.
Sami Vasojevići imaju različita predanja iz kojeg je dijela Vasojevića Karađorđe, pošto je vasojevićko porijeklo Karađorđa bajka, o bajku imaju pravo da se otimaju različiti krajevi u Vasojevićima.
(Autor je publicista, navodi iznijeti u tekstu nužno ne predstavljaju stavove redakcije Portala Analitika)
