Za Pobjedu, Sbutega govori o istorijskim detaljima koji su vezani za ikonu Bogorodice Fileremske a učinili su je poznatom širom svijeta.
POBJEDA: Što Vas je motivisalo da napišete istoriju ikone Bogorodice Fileremske?
SBUTEGA: Bilo je više motiva da se upustim u dugogodišnje istraživanje istorijskih izvora i rekonstruišem u jednoj knjizi istoriju ikone Bogorodice Fileremske, ili Filermose kako se još popularno naziva. Postojali su lični motivi, jaki kult Bogorodice u mojoj porodici, u mome rodnom Prčanju gdje se, pored naše porodične kuće iz XVIII vijeka, nalazi najveća crkva posvećena Bogorodici u Crnoj Gori u kojoj su mnoge generacije Sbutega krštene, išle na vjeronauk i duhovno formirane i u kojoj smo ispraćali naše najdraže. Osim toga kult Bogorodice je veoma razvijen u Crnoj Gori, posebno u Boki, među katolicima i pravoslavnima.
Ja sam došao u direktni kontakt sa Suverenim viteškim malteškim redom prije više od 20 godina kada je otkriven identitet ove ikone i relikvija Malteškog reda na Cetnju, za koje se smatralo da su izgubljene u toku drugog svjetskog rata. Zajedno sa suprugom Nadom (kojoj sam posvetio ovu knjigu) i bratom Don Brankom organizovao sam dvije zvanične posjete delegacija Reda Crnoj Gori 2002. i 2004. godine.
Postao sam vitez 2004. a moj brat Branko kapelan Reda, a 2007. prvi ambasador Crne Gore pri Svetoj stolici i Malteškom redu. Sve to, kao i izuzetno interesantna i malo poznata istorije ove ikone, motivisalo me je da napišem ovu knjigu.
POBJEDA: Znamo li vrijeme i mjesto nastanka ikone Bogorodice Fileremske? Kada se prvi put pominje u pisanim dokumentima?
SBUTEGA: Kao i za veliku većinu starih ikona, pogotovo onih iz srednjeg vijeka, nijesu poznati autor ni vrijeme kada je naslikana. Ikone su su uglavnom slikane u manastirima i monasi koji su se bavili ikonografijom su skromno vršili tu funkciju, kao što su drugi monasi obavljali druge radove, prepisivali i pisali knjige, obrađivali zemlju...Oni su to doživljavali kao svoju samozatajnu službu Bogu i ostajali su anonimni.
To se odnosi i na ovu ikonu. Osim toga od prvobitne ikone, koja je slikana na platnu, ostalo je samo lice Bogorodice, koje je bilo dio neke veće kompozicije za koju možemo samo predpostavljati kako je izgledala.
Sigurno je da se radi o vizantijskoj ikoni i sve do kraja XIV vijeka nemamo pisanih dokumenta po njoj. Postoje brojne tradicije i legende prema kojima možemo, bez sigurnosti, rekonstruisati njenu prethodnu istoriju. Ima raznih pretpostavki o vremenu njenog nastanka, ali se čini najvjerovatnijim da je nastala prije ikonoboračke jeresi, kako se tvrdi u nekim dokumentima Malteškog reda, dakle najkasnije početkom VIII vijeka.
Prema nekim tradicijama i legendama, ona se nalazila u Carigradu, zatim je oko 1000. godine bila u Jerusalimu, da bi kasnije prešla na Rodos. Kada su vitezovi Bolničkog reda Svetog Ivana Jeruzalemskog (kako se tada nazivao Malteški red) početkom XIV vijeka došli na Rodos oni su je tamo zatekli.
Prvi pisani dokument potiče od jednog francuskog hodočasnika koji je posjetio Rodos 1395. godine i od tada možemo pratiti njen uzbudljivi put kroz prostor i vrijeme jer o tome postoje brojni dokumenti.
(opširnije u Pobjedi)
