On je povodom 9. maja, Dana pobjede nad fašizmom i Dana Evrope, u Skupštini u diskusiji na temu "Šta je antifašizam danas”, rekao da je antifašizam za Crnu Goru jedna od tri velike nadnacionalne ideje – pored jugoslovenstva i komunizma – koja je doprinijela da naša zemlja napravi istorijski iskorak.
- Antifašizam je bio većinsko opredjeljenje Crne Gore. Crna Gora do toga nije došla jednostavno, spontano i lako. Crnogorsko biće je u toku XX vijeka bilo sklonije lijevoj ideji, a i to je u nekom mentalitetskom kodu. To je posljedica, rekao bih, neformalne religioznosti i malog uticaja crkve – istakao je Andrijašević.
Prema njegovim riječima, ukazivanje na izvorišta crnogorskog antifašizma neminovno dovodi do preispitivanja uloge “druge strane”.
- U Crnoj Gori se tu, čini mi se, u naučnim krugovima pravi blaga rezerva i nameće jedna vrsta uviđajnosti da se ne uvrijedi druga strana i da se time ne produbljuju identitetske i svake druge podjele. Mislim da je takav pristup pogrešan. Sa takvim pojavama ne treba imati kompromisa. Vi ste na drugoj strani sve do Neretve 1945. kada ste se se našli s Njemcima na istoj strani. Onda ste vi kolaboranti, odnosno, prevedeno na crnogorski – izdajnici – rekao je Andrijašević.
Poslanik u Skupštini Crne Gore, istoričar dr Dragutin Papović, kazao je da nije iznenađenje što je većina Crnogoraca odbacila fašizam tokom Drugog svjetskog rata.
- Većina je odbacila fašizam i nacizam kao ideje koje su nespojive s najboljim tradicionalnim normama Crne Gore. Antifašizam je trijumfovao u Crnoj Gori jače nego u bilo kojoj drugoj jugoslovenskoj republici. Trinaestojulski ustanak je pokazao da svijest o imenu, državnosti i teritoriji Crne Gore živi bez obzira na to što je ona 1918. godine svedena na geografski pojam – naglasio je on i podvukao da je antifašizam osnova crnogorske državnosti.
Predsjednik SUBNOR-a i antifašista Crne Gore, akademik Zuvdija Hodžić, smatra da je viševjekovna crnogorska borba za slobodu proizvela duh antifašizma. Savremana Crna Gora je, kaže on, antifašistička.
- Obišao sam sve bivše jugoslovenske republike i kod nas je situacija dobra, dok u susjednim zemljama antifašisti djeluju u ilegali. Naša partija je Crna Gora. Poštujemo svaku partiju koja je na našim programskim opredjeljenjima – saopštio je on.
Predsjednik Skupštine Ivan Brajović, rekao je da antifašistički pokret predstavlja početak razvoja moderne Crne Gore, te da su ideje antifašizma ugrađene u današnje biće naše države.
- Crna Gora se ima čime ponositi kako u istorijskom kontekstu, tako i danas. Trinaestojulski ustanak, kao prvi opštenarodni ustanak u porobljenoj Evropi, predstavlja jedan od najsvjetlijih trenutaka u našoj istoriji. Danas se, s punim pravom, ponosimo svojim međunacionalnim i vjerskim skladom, tolerancijom, razumijevanjem različitosti, kao bazičnim antifašističkim vrijednostima koje su njegovane i razvijane decenijama. Jer nezavisna, evropska Crna Gora stvorena je upravo na temeljima antifašističke borbe – naglasio je on.
Prof. dr Ilija Vujačić, predavač na beogradskom FPN-u i UDG-u u Podgorici, smatra da posljednje decenije liče na međuratni period kada je “bujao fašizam”. Zbog toga je, navodi on, razgovor o antifašizmu prijeko potreban.
- Crna Gora više od bilo koje druge jugoslovenske nasljednice cijeni antifašizam. Antifašizam je u stubovima crnogorske državnosti. Danas je antifašizam brana protiv uskogrudog nacionalizma – istakao je on i dodao da “država treba da suzbije štetna činjenja”.
Saradnik u nastavi na studijskom programu za istoriju Filozofskog fakulteta u Nikšiću, dr Adnan Prekić, rekao je da su komunisti ideji antifašizma dali određenu funkciju, pa se stoga zapitao da li antifašizam danas može da ostane samo parola ili mu pak treba dati značenje.
Zamjenica direktora Državnog arhiva Crne Gore Jadranka Selhanović, kazala je da dugo vremena nije postojalo interesovanje za istraživanje istorijske građe o antifašizmu, te da u depoima arhiva istraživače čekaju brojni dokumenti.
Slavko Burzanović iz Istorijskog instituta Crne Gore, naveo je da su programi nastave istorije kod nas mijenjani u nekoliko navrata u posljednjih 20 godina, i da su iza toga uvijek stajali politički interesi. Uprkos tome, dodaje on, s ponosom se može istaći “kontinuitet o antifašizmu” u našim programima i udžbenicima.
