Početkom prošle decenije, Vladimira Putina pitali su da definiše svoju spoljnu politiku. U javnosti je odgovorio: „Tu sam da bih zadržao ono što je naše“. Ali šta je to što Rusija smatra „našim“?
Ima više potencijalnih odgovora:
- Sve oblasti koje su pokorili ruski carevi ili Staljin (uključujući tri male baltičke države, kao i veliki dio Poljske i Finske).
- Prostor naseljen narodima slovenskih jezika, bilo gdje (na primjer Letonija, Ukrajina ili Kazahstan), gdje je ne mali broj ruskih državljana, ili onima kojima je maternji jezik ruski, van trenutnih granica Rusije.
Rusija užurbano izdaje pasoše ljudima sa ruskog govornog područja koji žive van Rusije, ili onima koji su lojalni Moskvi, u Gruziji/Abhaziji i Ukrajini.
- Svuda gdje je prisutno ćirilično pismo ili ogranak pravoslavne crkve.
- Svuda gdje je ruski uticaj „po prirodi“ prisutan.
Ruska nelegalna aneksija Krima i vojne intervencije u drugim djelovima Ukrajine primjeri su ovog pristupa u najradikalnijoj formi. Cilj je, naravno, da se nikada jasno ne definiše što to sve Rusija smatra „našim“. To bi samo limitiralo prostor Moskve da manevriše. Izjave iz zvaničnih krugova Rusije o bivšem sovjetskom prostoru i šira ruska retorika o „ponižavanju“, koju navodno nad Rusijom sprovode vlade zapadnih država nakon Hladnog rata, imaju podtekst okrutnih, imperijalističkih namjera i traženja prava.
Dugotrajna frustriranost Kremlja zbog približavanja Ukrajine institucijama Zapadne Evrope (prije svega Evropskoj uniji), reflektuje oštru ozloje đenost zbog toga što ,,ti nezahvalni Ukrajinci“ možda preferiraju Brisel umjesto Moskve, kao ključni izvor političkog i moralnog partnerstva.
Oblast Balkana, koja uključuje Grčku i Bugarsku, uvijek je bila otežavajuća za planove Moskve da nametne uticaj. Počiva na mnoštvu slavofilnih tradicija (različitih slovenskih jezika, od kojih su neki sa ćirilič- nim pismom, kao i mnoštvu pravoslavnih tradicija).
Međutim, ova regija ima ,,dosadno“ samosvjesne narode, kao i brojna zavještanja austrougarske i otomanske imperije. Čak i kada su Jugoslaviju preuzeli pro-moskovski komunisti nakon Drugog svjetskog rata, Tito se našao u centru slavnog distanciranja od Staljinove politike, kada je 1948. godine zauzeo drugačiji, „nesvrstani“ put. Nakon kolapsa Sovjetskog Saveza i Jugoslavije tokom 90-ih, tada siromašna Moskva je naporno radila na tome da nađe partnere u ovom regionu, ali lavina procesa integracija pod vođstvom EU bila je primamljivija za države Balkana.
Bugarska je pristupila Evropskoj uniji i NATO-u, kao i Hrvatska i Slovenija. Ipak Srbija, najveća od bivših jugoslovenskih republika, bila je primjetno bliža Moskvi, ne samo zbog toga što je Moskva odbila da prizna Kosovo (koje se odavno smatra kao dio Srbije i srpsko) kao nezavisnu državu.
Malena Crna Gora sa oko 600.000 stanovnika ima svojevrstan i komplikovan odnos sa Moskvom. Vjekovima su crnogorski lideri imali dobre odnose sa ruskim carevima. Kada je Crna Gora postala nezavisna 2006. godine, postala je omiljena destinacija za odmor bogatim Rusima. Crnogorska obala sada je načičkana velikim brojem ruskih vila: Jevgenij Primakov, nekada čovjek iz vrha KGB-a a zatim i ruski premijer, uživao je boraveći u Crnoj Gori.
Odluka Crne Gore da se kandiduje ne samo za EU, već i za NATO, zbog toga je bila teško prihvatljiva, ako ne i uvreda za Moskvu. Još jedna slovenska zajednica i zona brojnih ruskih investicija će postati dio sistema odbrane Zapada kada Crna Gora konačno uđe u NATO!
Uopšte ne treba da čudi bilo koga ako su neki okrutni ljudi u Moskvi djelovali tako da se ovaj proces zaustavi, ali i da „kazne“ crnogorske lidere zbog ovakve politike. Ruski ministar spoljnih poslova Sergej Lavrov sada poziva na „postzapadni svjetski poredak... zasnovan na pragmatičnim odnosima i uzajamnom poštovanju“, gdje svaka od država „teži ka pronalasku balansa između sopstvenih interesa i interesa partnera, poštujući kulturni, istorijski i civilizacijski identitet svake od zemalja“.
Ovakva lukava formulacija je samo ruski način da se kaže da bilo koja država - koju Rusija identifikuje kao dio sopstvenog „civilizacijskog identiteta“ - treba da zna gdje joj je mjesto, kao i da prihvati rusku „psihološku“ hegemoniju.
Moskva zna da sve druge zemlje koje su nastale kolapsom komunizma imaju namjeru da zadrže nezavisnost, a da je ruski grubi nacionalizam duboko neprihvatljiv kao model za ostale. Aktuelna otkrića o mahinacijama Rusije u Crnoj Gori, koje liče na rusku agresiju na Ukrajinu, pokazuju samo kako djeluje i odjekuje ,,postzapadni svjetski poredak“ Kremlja: „Ta mjesta i države su suštinski naše. Ali ako ne možemo da ih imamo, lomićemo ih dok ne budemo sigurni da ih ni bilo ko drugi ne može imati“.
(Autor je nekadašnji ambasador Ujedinjenog Kraljevstva u državi Srbija i Crna Gora)
IZVOR: Pobjeda
